مقام‌های کنونی و پیشین و همچنین برخی رسانه‌های ایران در روزهای اخیر لحن گزارش‌ها و اخبار خود علیه مهاجران افغان را تشدید کرده‌اند.
نماینده خمینی‌شهر اصفهان روز دوشنبه دهم مهر در جلسه مجلس شورای اسلامی، فراهم شدن فرصت تحصیل بخشی از کودکان مهاجران افغان در منطقه خود را «هجوم» نامید و مدعی شد که تحصیل دانش‌آموزان افغان «امنیت» کشور را تحت تاثیر قرار داده است.
محمدتقی نقدعلی گفت: «در حوزه انتخابیه من، مردم از هجوم اتباع خارجی به مدارس ناراضی هستند.»
بیشتر در این باره: موج واکنش نژادپرستانه در فضای مجازی در پی برگزاری نماز عید قربان افغان‌ها در تهراناو با ادعای این که «این موضوع باعث اعتراض عمومی شده است»، خواستار «ارائه توضیح» از سوی رئیس مجلس در این باره شد.
همزمان روزنامه هم‌میهن نیز در شماره تازه خود به نقل از سرکنسول سابق ایران در لاهور پاکستان مطلبی را علیه شهروندان افغان مقیم ایران منتشر کرد.
محمود حسین‌بنی‌اسدی نیز مدعی «هجوم» افغان‌ها به ایران شد و حضور آنان را «خشونت‌زا» توصیف کرد.
این مقام پیشین جمهوری اسلامی نوشت: «خبرهایی دائر بر دادن کد یکتا به افغان‌ها، اعطای تابعیت به افغانستانی‌ها و خانواده آنها، اعطای تابعیت به کودکان حاصل از ازدواج زن‌های ایرانی و مردان افغان و تبادل هیئت با طالبان، هجوم افغان‌ها را به ایران بیشتر کرده است.»
این در حالی است که پیشتر لغو قانون تابعیت فرزندان دارای مادر ایرانی و پدر خارجی موجی از انتقادهای رسانه‌ها و فعالان حقوق کودک و زنان را در پی داشت.
فعالان حقوق بشر معتقدند که اعطای شهروندی به فرزندان دارای مادر ایرانی و پدر خارجی، پیش از هر چیز حق مادر ایرانی و فرزندش است.
با این حال، سرکنسول سابق ایران در لاهور بر اساس اظهارات «برخی روحانیون» نوشته که هدف حکومت از اعطای تابعیت به افغان‌ها سیاسی است.
او نوشت: « این خطر زمانی مضاعف می‌شود که برخی در ایران خواهان اعطای شناسنامه ایرانی به این خیل عظیم برای شرکت در انتخابات پیش‌رو هستند.»
جمهوری اسلامی از زمان خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان، بازگشت طالبان به قدرت در کابل را به عنوان فرصتی برای نفوذ خود در افغانستان دانسته است.
اما دولت ایران بارها علیه حضور مهاجران و پناهجویان افغان‌ها در ایران موضع گرفته و حتی شماری از آنان را به افغانستان بازگردانده است.
به تازگی، حسن مرتضوی، معاون سفارت جمهوری اسلامی ایران در کابل در دیدار با مولوی محمد نبی عمری، معاون وزارت داخله (کشور) افغانستان گفته است که تهران خواستار بازگشت مهاجران افغان به کشورشان است.
او از طالبان خواست این مهاجران را به بازگشت به کشورشان «ترغیب» کند و دلیل این درخواست خود را امکان «بهره‌مندی» طالبان از «نیروی انسانی خود» اعلام کرد.
بیشتر در این باره: در پی اعدام چند افغان در ایران، سرنوشت مبهم زندانیان افغانآمار دقیق و قابل استنادی از شمار مهاجران افغان در ایران در سال جاری منتشر نشده، اما در دی‌ماه ۱۴۰۱، مدیرکل امور اتباع و مهاجرین خارجی وزارت کشور گفته بود که پنج میلیون شهروند افغان در کشور حضور دارند.
همچنین به تازگی معاون سیاسی و اجتماعی استانداری تهران از سکونت دو و نیم میلیون نفر از اتباع خارجی در غرب این استان خبر داد.
عباس جوهری روز نهم مهرماه در جلسه منطقه‌ای شورای فرهنگ عمومی استان تهران اظهار داشت: «بحث اتباع چالش بزرگی است و هزینه‌هایی به‌خصوص در حوزه آموزش و پرورش به همراه دارد.»
در ادبیات مقام‌های حکومت جمهوری اسلامی، معمولاً «اتباع» اشاره به شهروندان افغانستانی ساکن ایران دارد.