حسن روحانی، رئیس‌جمهور ایران، هنگام تحویل لایحه بودجه سال آینده به مجلس اعلام کرد «علائم و برآوردها نشان می‌دهد که امسال رشد اقتصاد غیرنفتی کشور مثبت باشد».
او توضیحی درباره این علائم نداد، اما آمارهای شش‌ماهه وزارت صنعت نشان می‌دهد که تولید خودرو نسبت به مدت مشابه پارسال ۳۵ درصد و نسبت به شش ماهه ابتدایی سال ۹۶ حدود ۴۶ درصد کاهش یافته، پتروشیمی در رکود است و تولید محصولات خانگی با افت چشمگیر مواجه است.
اگرچه بخش صنعت، منهای استخراج نفت و گاز، سهمی ۱۲ درصدی از تولید ناخالص داخلی ایران دارد، اما یکی از مهم‌ترین مؤلفه‌های رشد اقتصادی غیرنفتی کشور است.
بیشتر در این باره: بودجه تخیلی روحانی برای سال ۹۹سهم نفت و گاز از اقتصاد کشور نیز حدود ۲۰ درصد است و بخش خدمات با ۵۳ درصد، بیشترین سهم را در تولید ناخالص داخلی ایران دارد که پارسال با رشد اقتصادی تقریباً صفر درصدی (رکود) مواجه بود و امسال هیچ گزارشی درباره بهبود این بخش منتشر نشده است.
در بخش صادرات غیرنفتی نیز آمارها نشان می‌دهد که در هفت ماه سال جاری خورشیدی نسبت به دور مشابه پارسال بیش از ۱۱ درصد کاهش یافته و به زیر ۲۴.۵ میلیارد دلار رسیده است.
صندوق بین‌المللی پول پیش‌بینی کرده است رشد اقتصادی غیرنفتی ایران در سال ۲۰۱۹ حدود منفی ۴.۳ درصد و رشد اقتصادی نفتی کشور نیز منفی ۲۸.۳ درصد باشد.
در کل انتظار می‌رود، رشد اقتصادی ایران در سال جاری منفی ۹.۵ درصد باشد و در سال آینده نیز صفر درصد باشد.
آقای روحانی توضیح نداده، اگر اقتصاد غیرنفتی ایران رشد کرده، چرا از بهار پارسال تاکنون هیچ آمار رسمی درباره جزئیات حجم تولید ناخالص داخلی کشور و رشد ارزش افزوده بخشهای صنعتی منتشر نشده است.
او گفته است «بخش صنعت و صنایع بورسی در ماه‌های گذشته رشد ۳.۷ درصدی در تولید و ۱۴.۵ درصدی در ارزش و فروش داشته است».
اگر این آمار را درست فرض کنیم، خود آن نشان‌دهنده رکورد در بخش صنعت است، چرا که اصولاً اگر نرخ تورم مصرف‌کننده (افزایش قیمت کالاها در بازار) بالای ۴۱ درصد باشد و افزایش تولید بخش صنعت نیز ۳.۷ درصدی باشد، ارزش تولیدات صنعتی باید بسیار بیشتر از ۱۴.۵ درصد افزایش یابد، مگر اینکه تورم تولیدکننده (به زبان ساده افزایش هزینه تولید) بسیار بالاتر از تورم مصرف‌کننده باشد، که ظاهراً درست است.
مرکز آمار در آخرین گزارش خود درباره تورم تولیدکننده می‌گوید این شاخص در چهار فصل منتهی به فصل تابستان سال جاری نسبت به دور مشابه پارسال نزدیک ۶۰ درصد بوده است.
در خصوص بورس شاید ذکر این نکته بد نباشد که مقامات ایران طی یک دهه گذشته همواره از رشد شاخص بورس به عنوان نشانه‌ای از شکوفایی اقتصاد کشور یاد کرده‌اند. در ظاهر آمارها نشان می‌دهد که شاخص کل بورس از زمان آغاز به کار دولت روحانی از حدود ۸۸ هزار واحد به بالای ۳۳۰ هزار واحد اوج گرفته است.
اما وقتی به نوسانات شاخص کل بورس طی سال‌های گذشته نگاه می‌کنیم، این شاخص دقیقاً تابعی از نوسانات نرخ دلار در مقابل ریال بوده است. به عبارتی، اوج‌گیری شاخص بورس اگرچه نشان‌دهنده افزایش ارزش سهام شرکت‌ها بر اساس ریال است، اما ارزش خود ریال از آغاز کار دولت روحانی تاکنون تقریباً یک‌پنجم شده است. دلار آزاد در آذرماه سال ۹۲ زیر سه هزار تومان بود و اکنون ۱۳ هزار و ۵۰۰ تومان شده است.
خودکفایی در انرژی
آقای روحانی در بخش دیگری از اظهارات خود به «خودکفایی انرژی» و «عدم قطع صادرات گاز ایران در ماه‌های زمستان» اشاره کرده است: «حتی در فصل زمستان گاز را به کشورهای مختلف صادر می‌کنیم، قبلاً زمستان صادرات گاز ما قطع می‌شد، اما امروز در فصل زمستان صادرات گاز ما ادامه دارد».
ایران دومین منابع بزرگ گازی و چهارمین منابع عظیم نفتی جهان را در اختیار دارد. اما، در حالی که حدود ۱۱۰ سال از عمر صنعت نفت ایران می‌گذرد، نهایتا کشور در بهار سال جاری از واردات بنزین خودکفا شد و معلوم نیست این خودکفایی در سال‌های آینده ادامه بیابد یا نه.
در رابطه با قطعی صادرات گاز، نه آمارهای وزارت نفت و نه اداره تنظیم بازار انرژی ترکیه، تنها مشتری گاز ایران (نیمه‌های سال ۹۶ عراق نیز به جمع مشتریان گازی ایران پیوست) نشان نمی‌دهد که صادرات گاز ایران به ترکیه در زمستان‌ها کلاً قطع شده باشد.
برعکس، آمارها نشان می‌دهد که با اوج‌گیری مصرف خانگی گاز در زمستان، دولت تحویل گاز به پتروشیمی‌ها، کارخانه‌های سیمان و خصوصا نیروگاه‌ها را به شدت کاهش داده تا بتواند جلوی قطعی تحویل گاز به منازل و صادرات را بگیرد.
این شیوه کماکان ادامه دارد. برای نمونه پارسال، در فصل زمستان تحویل گاز به نیروگاه‌ها به یک سوم کاهش یافت و به جای آن تحویل سوخت‌های آلاینده ماننده نفت کوره و گازوئیل به نیروگاه‌ها اوج گرفت.
آمارهای سه‌ماهه سال جاری وزارت نیرو نیز نشان می‌دهد که تحویل گاز به نیروگاه‌ها در بهار نسبت به بهار پارسال بیش از ۱۸ درصد کاهش یافته و استفاده از سوخت‌های مایع اوج گرفته است.
از آن زمان به بعد، وزارت نیرو کلاً دسترسی به آمارهای برق برای عموم را مسدود کرد و یکی از علت‌های آن به غیر از اوج‌گیری مصرف نفت کوره در نیروگاه‌ها، می‌تواند افت شدید صادرات برق ایران باشد.
چند سالی است که صادرات برق ایران به صورت متوالی کاهش می‌یابد و در بهار سال جاری نیز نسبت به بهار پارسال بیش از ۱۹ درصد کاهش نشان می‌دهد.