سال ۱۳۹۴ آن‌طور که پروانه پورشریعتی مورخ ایران باستان و استاد محقق مدعو در «مؤسسه مطالعات جهان باستان» در دانشگاه نیویورک می‌گوید سالی بود امیدوارکننده برای ایران‌شناسانی که می‌کوشند میان استادان و محققان ساکن خارج از ایران و استادان و پژوهشگران مقیم ایران پلی ارتباطی برقرار کنند.
نویسنده کتاب «انحطاط و سقوط ساسانیان؛ اتحاد اشکانی-ساسانی و پیروزی اعراب بر ایران» در گفت‌وگو با رادیو فردا از سفر دانشکاهی خود در سال ۱۳۹۴ به ایران گفته‌است و سخنرانی در چند دانشگاه و مؤسسه آموزش عالی در شهرهای گوناگون ایران و کنجکاوی‌های دلگرم‌کننده مخاطبان و دانشجویان و بازتاب حاصل کار در مطبوعات ایران.
استادیار بخش علوم اجتماعی «کالج تکنولوژی نیویورک‌سیتی»، استاد دانشیار سابق ایران‌شناسی و اسلام‌شناسی در بخش زبان و فرهنگ خاورنزدیک در دانشگاه ایالتی اوهایو و رئیس پیشین «انجمن مطالعات جامعه‌های فارسی‌زبان» همچنین از امیدش به برگزاری هشتمین همایش بین‌المللی دوسالانه این انجمن در سال ۲۰۱۷ می‌گوید که اگر همه چیز به گفته او طبق برنامه پیش رود قرار است برای اولین بار در ایران و در شهر شیراز برگزار شود.
Your browser doesn’t support HTML5
ایران و رشته تاریخ ایران باستان از نگاه پروانه پورشریعتی تاریخ‌نگار
خانم پروانه پورشریعتی، رشته سخنرانی‌های شما درباره تاریخ ایران باستان در سفر امسالتان به ایران خیلی خبرساز بود. محافل حکومتی ایران یک مقدار به تدریس علوم انسانی حساسیت نشان می‌دهند و گاهی علوم انسانی و آن چیزی که تهاجم فرهنگی می‌نامند در یک جمله بر زبان آورده می‌شود. این حساسیت درباره تاریخ ایران باستان چون دوره پیش از اسلام را در برمی‌گیرد، گاهی بیشتر از برخی از رشته‌های علوم انسانی دیگر است که تا حدودی به صورت محدود کم و بیش پذیرفته شده. آیا این ذهنیت تاثیری بر تلاش‌های تاریخ‌نگاران دوران باستان ساکن ایران داشته، یا اینکه آنها کار خودشان را می‌کنند و حکومت هم حرف خودش را می‌زند؟
پروانه پورشریعتی: اولاً در ارتباط با این سؤالتان خدمتتان عرض کنم که من در دانشگاه فردوسی، دانشگاه تهران، مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی و در دانشگاه حافظ شیراز سخنرانی داشتم؛ و دانشگاه اهواز و شهید بهشتی و خود دانشگاه شیراز هم از من درخواست کرده بودند که سخنرانی در آنجا داشته باشم که متأسفانه به خاطر کمی وقت نتوانستم و به سفر دیگری انشاءالله موکول کردم.
پوستر سخنرانی پروانه پورشریعتی در مورد سقوط شاهنشاهی ساسانی
خب اینها همان‌طور که می‌دانید بدون استثناء همه ارگان‌های دولتی هستند و به عنوان مراکز عالی آموزشی و تحصیلی مملکت، به عنوان ارگان‌های دولتی مملکت به حساب می‌آیند. در نتیجه در یک سفر نسبتاً کوتاهی که داشتم به نظر می‌رسد که اساتید ما در ایران و همکاران نازنین ما در ایران و همین‌طور دانشجوها و اساتید در مراکز آموزشی ما کماکان به فعالیت‌های خودشان ادامه می‌دهند و این فعالیت‌ها در مورد تاریخ ایران باستان هم صدق می‌کند.
البته محدودیت‌هایی هم وجود دارد که به طور اعم و اخص به مسایل اقتصادی برمی‌گردد که خب آن هم مسئله‌ای است که از شرایط اقتصادی مملکت نشأت می‌گیرد. در نتیجه جواب سؤال اول جنابعالی این است که به نظر من مراکز آموزشی ایران، سفرم کوتاه بود و این نقطه نظر اجمالی است که به دست آورده‌ام، ولی به کوشش خودشان برای تدریس و تحصیل تاریخ ایران باستان ادامه می‌دهند و واقعاً این مسئله برای من بسیار بسیار امیدوارکننده بود و بسیار جالب و غیرمنتظره.
واکنش مخاطبان در سخنرانی‌هایی که می‌کردید چگونه بود؟
اولاً من به غیر از این دانشگاه‌هایی که خدمتتان گفتم یک نشستی هم با آقای [علی] دهباشی داشتم. اولین نشست من در ایران در مجله بخارا بود که خب فعالیت‌های ایشان هم مشخص است؛ و این هم خدمتتان عرض کنم که نشست دیگری در باشگاه هنرمندان و شاهنامه‌پژوهان داشتم که یکی از دوستان برای من برنامه‌ریزی کرده بودند؛ و این هم مسئله‌ای بود که مرا خیلی تحت تأثیر قرار داد که دوستان و حاضران و دانشجویانی که در تمام این نشست‌ها آمده بودند مهر و محبت و علاقه بسیار وافری نشان دادند که واقعاً مدیون آنها هستم. بسیار خاطره‌انگیز بود این سفر من در ایران.
در مقاطع مختلف در طول این سفر، هفت نشست داشتم که یکی از مسایلی که خیلی برایم جالب بود برخورد حاضران با صحبت‌های من بود، که خب صحبت‌ها نوآورانه بود، از دید تاریخی بازنگری بود به تاریخ ساسانیان و صحبت‌هایی که الگوهای قدیمی ما را می‌شکند و پارادیم‌های قدیم ما را در مورد این مقطع از تاریخ مملکت ما می‌شکند. این بچه‌ها و این حاضران چقدر استطاعت این را داشتند و چقدر مستعد بودند، چه سؤال‌های خوبی از من شد در طول این مصاحبه‌ها. یعنی سؤال‌هایی که معلوم بود بچه‌هایی که دارند این سؤال‌ها را مطرح می‌کنند آشنایی دارند، حالا آشنایی کامل نه ولی آشنایی نسبتاً کاملی دارند با مسایلی که ما در این طرف آب در خارج از کشور داریم روی آنها کار می‌کنیم. این امر و این برخورد تمام دوستان و حاضران در این نشست‌ها واقعاً مرا تحت تأثیر قرار داد.
رشته‌سخنرانی‌های شما در کدام روزنامه‌ها و رسانه‌ها بازتاب یافت و کیفیت این بازتاب چگونه بود؟
این را هم خدمتتان عرض کنم که برای من جالب بود که روزنامه ایران که همان‌طور می‌دانید یکی از ارگان‌های دولتی است با من یک مصاحبه بسیار طویلی کردند آقای محمدی عزیز، و در یک صفحه روزنامه ایران صفحه کامل چاپ شد و متن این مصاحبه را بعداً در سایت مرکز دائرةالمعارف [بزرگ اسلامی] منتشر کردند.
در سفری که به مشهد داشتم به اتفاق همکاران نازنین خوبم آقای دکتر عباسی و آقای دکتر ایمانپور رفتیم به درگز، [محوطه باستانی] بندیان که آنجا یک قصر هست که البته می‌گویند یک آتشکده است که من قبول ندارم که هیچ ادعایی هم در مورد باستان‌شناسی ندارم، به هر صورت رفتیم به درگز بندیان و جای شما خالی بسیار بسیار جالب بود و اینکه چطوری وقتی که آنجا بودیم در این محفل باستان‌شناسی و آن مکان مصاحبه‌ای هم همان‌جا بالفور در درگز بندیان از من شد که آن هم همه جا پخش شد. روزنامه‌های دیگر هم می‌خواستند صحبت کنند که متأسفانه وقت نداشتند مصاحبه‌ای با آنها بکنم و این هم امیدوارم که به سفر دیگرم در ایران موکول شود.
خانم پورشریعتی، معمولاً مورخان ایران باستان در کنار دیگر ایران‌شناسان هرسال در کنفرانس‌های بین‌المللی سالانه ایران‌شناسی و همچنین مطالعات جوامع فارسی‌زبان در آمریکا، کانادا، اروپا یا آسیا برای مبادله افکار و ارائه تحقیقاتی که کرده‌اند، در چارچوب سخنرانی و مقاله، گرد هم می‌آیند. آیا گمان می‌کنید امکان و علاقه برگزاری این گونه کنفرانس‌های بین‌المللی در خود ایران فراهم شده؟
بله. امیدوارم. یعنی ما واقعاً امیدواریم. اتفاقاً در سال آینده در سال ۲۰۱۷ همان‌طور که می‌دانید انجمن مطالعات جوامع فارسی‌زبان که ممکن است اسمش عوض شود و به انجمن مطالعات فارسیانه تبدیل شود که الان ریاستش را پروفسور سعید امیرارجمند به عهده دارند و من سه سال قبل از آن ریاستش را به عهده داشتم، قرار است در سال ۲۰۱۷ کنفرانس بین‌المللی خودمان را انشاءالله در شیراز برگزار کنیم و همکاران عزیزمان در شیراز در جریان این کار هستند و ما خودمان در جریان این کار هستیم که این برنامه انشاءالله بشود که در ایران برگزار شود، در شیراز برگزار شود.
اگر این طور بشود اولین نشست بین‌المللی ایران‌شناسی را بعد از مدت‌ها ما در ایران خواهیم داشت. امیدواریم که قشر مهمی از محققین و آکادمیسین‌های خارجی بتوانند در این کنفرانس انجمن در سال ۲۰۱۷ شرکت کنند و به نظر می‌رسد، و تا به حال که خوشبختانه همه چیز خیلی خوب پیش رفته و استقبال از این جریان‌ها بسیار زیاد بوده در ایران و موقعیت خوب است که انشاءالله برای اولین بار یک چنین نشستی در سال ۲۰۱۷ در شیراز انجام شود.
پروانه پورشریعتی در ایران