احتمال مداخله آیت‌الله خامنه‌ای برای تعیین تکلیف آرای مینو خالقی؟

سرنوشت آرای مینو خالقی، منتخب سوم اصفهان با بیش از ۲۰۰ هزار رای در انتخابات دهمین دوره مجلس شورای اسلامی همچنان نقل محافل سیاسی ایران است.

شورای نگهبان آرای مینو خالقی را باطل اعلام کرده است. احمد جنتی دبیر این نهاد می‌گوید نظارت شورای نگهبان در همه مراحل جاری است. او می‌افزاید این حرف که تنها مجلس حق رد یا قبول اعتبارنامه نمایندگان منتخب را دارد قانونی نیست. به گفته او شورای نگهبان از تصمیم خود عقب نمی‌نشیند.

از سویی دیگر علی مطهری نماینده تهران در مجلس روز شنبه بر روی کانال تلگرام خود در نامه‌ای به احمد جنتی ابطال آرای مینو خالقی را خلاف قانون خواند.

پیش از او حسن روحانی رییس جمهوری ایران مینو خالقی را در کنار دیگر منتخبان مجلس دهم به دیدار رسمی دعوت کرد. حسن روحانی همچنین در گفته‌های خود شمار زنان منتخب راهیافته به مجلس دهم را ۱۸ نفر یاد کرده بود. یعنی آرای مینو خالقی را تلویحا به شمار آورده بود.

علاوه بر این اکبر هاشمی رفسنجانی رییس مجمع تشخیص مصلحت نظام شورای عالی اصلاح‌طلبان اصفهان و احمد منتظری فرزند آیت‌الله حسینعلی منتظری مرجع درگذشته تقلید شیعیان هر یک با بیانی و به گونه‌ای نگرانی یا نارضایتی خود را از ابطال آرای مینو خالقی بر زبان آوردند.

بنا به گزارش‌های خبرگزاری‌های داخلی تعیین تکلیف آرای مینو خالقی به هیات عالی حل اختلاف و تنظیم روابط قوای سه گانه سپرده شده تا نتیجه بررسی خود را به آیت‌الله علی خامنه‌ای رهبر جمهوری اسلامی ایران بگوید.

اما بسیاری از حامیان اصلاح‌طلب یا اعتدال‌گرای مینو خالقی همصدا با علی مطهری نماینده محافظه‌کار اما منتقد بسیاری از نظرات اصولگرایان می‌گویند اعتبارنامه مینو خالقی باید به مجلس ارجاع شود تا در آنجا اعتبارنامه او رد یا تایید شود.

تکلیف اختلاف نظر بر سر آرای مینو خالقی چگونه و کجا تعیین خواهد شد؟ این پرسش اصلی از سه میهمان این هفته برنامه «دیدگاه‌ها» است: فضل‌الله صلواتی از فعالان سیاسی باسابقه در اصفهان، محمد صادق جوادی حصار، عضو شورای مرکزی حزب اعتماد ملی در مشهد و علی حاج قاسمی جامعه‌شناس سیاسی و مدیر بخش علوم سیاسی و سیاست‌گذاری اجتماعی دانشگاه سودرتون در استکهلم.

راه تعیین تکلیف آرای مینو خالقی از نگاه ابوالفضل صلواتی، محمدصادق جوادی‌حصار و علی حاج‌قاسمی

آقای صلواتی، ورود علی مطهری برای بار دوم و اکبر هاشمی رفسنجانی، حسن روحانی، احمد منتظری، پسر آیت‌الله حسینعلی منتظری و شورای عالی اصلاح‌طلبان اصفهان در معضل آرای باطل شده مینو خالقی چه اثری گذاشته بر مباحث محافل سیاسی ایران؟

فضل‌الله صلواتی: یک نامه هم من دادم. نامه اعتراض آمیز که روی سایت‌ها منتشر شد. همان روزهای اول. اشکال رد صلاحیت خانم خالقی این بود که اینها از حد قانون تجاوز کردند. و این آقایان شورای نگهبان تقریبا خودشان را فوق قانون و فوق فرمان امام و فوق اینکه میزان رای ملت است دانستند و باعث شد که کسانی که سوز ملت و درد ملت و علاقه به کشور و قانون داشتند معترض باشند.

چه آقای هاشمی، چه آقای مطهری، چه آقای منتظری و دیگران که همه اعتراض دارند نسبت به این امر و به هیچ وجه هم کسی راضی نمی‌شود و حتی آن گروهی را که به عنوان رفع تخلف و اینها درست کرده اصلا مال اینجا نبوده.

وزیر کشور لزومی نداشت که به هیات حل اختلاف مراجعه کند. مثل اینکه یک گناهی پیش آمده باشد و یا یک اختلافی پیش آمده باشد بخواهند بگویند چه جوری می‌توانیم اصلاح کنیم. خانم خالقی رای نزدیک ۲۰۰ هزار مردم اصفهان را آورده و باید نماینده باشد.

آقای صلواتی، ولی آقای احمد جنتی می‌گویند که شورای نگهبان در تمام مراحل حق دارد که کار خودش را بکند، رد صلاحیت بکند. آقای جنتی به قانون ارجاع می‌دهند.

فضل‌الله صلواتی: در قانون هم چنین چیزی نداریم. خب در این صورت این نمایندگانی که در مجلس هستند و مخالف دولت یا برخلاف نظریات شورای نگهبان هستند رد صلاحیت کنند و از مجلس بیرون کنند. اگر همه چیز در اختیار آقایان است. اصلا ما انقلاب کردیم که هیچ چیز انحصاری نباشد. تمام اینها که این رنج‌های انقلاب را کشیدند، سالهای سال زندان بودند، می‌خواستند جنبه انحصار را از بین ببرند و حکومت حکومت مردمسالاری دینی باشد یا مردمسالاری باشد.

با توجه به مشاهدات شما از واکنش‌ها در میان بخشی از افکار عمومی در اصفهان اصول‌گرایان اصفهان در اختلاف نظر میان احمد جنتی دبیر شورای نگهبان که می‌گوید این نهاد از نظرش عقب نمی‌نشیند و مخالفانش که می‌گویند شورای حل اختلاف سه قوه یا مجلس باید درباره اعتبارنامه مینو خالقی تصمیم بگیرد کجا ایستاده‌اند؟ اصولگرایان اصفهان چه می‌گویند؟

فضل‌الله صلواتی: اصولگرایان طرفدارند. چون خانم خالقی از طرف اصلاحاتی‌ها بوده و آنها خواهی نخواهی اگر رد صلاحیت شود خوشحالند. ولی وقتی صحبت قانون می‌شود، آنها معتقدند نظارت استصوابی که آقای جنتی گفته در تمام مراحل تا آخر هم می‌تواند باشد.

ولی ما معتقدیم که این کار غیرقانونی است، یک بدعت جدید است. و این نباید باشد. با چند تا از آنها من صحبت می‌کردم می‌گویند اگر کسی از ورزشکارها داروهای مخصوص را بخورد و مدال هم بگیرد بعد از مدال گرفتن اگر فهمیدند رد صلاحیتش نمی‌کنند و مدال را پس نمی‌گیرند؟ گفتیم خب آن قانون است که پس بگیرند ولی اینجا چنین قانونی نداریم و باید خانم خالقی نماینده مردم اصفهان شود و مردم هم به کسی دیگر رای نخواهند داد.

ولی به هر حال معتقدید مجلس می‌تواند به اعتبارنامه‌شان رسیدگی کند و مجلس شاید قبول یا رد کند آن اعتبارنامه را. درست است؟

فضل‌الله صلواتی: بله. این قانون است دیگر. قانونی داریم که اگر اعتبارنامه رد صلاحیت شد نماینده ای که رد شده قانون عملی شود. یعنی ما همه جا طرفدار اعمال قانون هستیم و از آن حمایت می‌کنیم. نه اینکه نظر آقایان (که حالا مورد احترام). یک عده آقایان که نمی‌توانند برای یک کشور ۸۰ میلیونی تصمیم بگیرند.

آقای جوادی حصار،‌ تا چه حد صف‌آرایی علنی در برابر اقدام شورای نگهبان احتمال دارد به پافشاری شورای نگهبان بر تصمیم خودش بیانجامد و تا چه حد این احتمال می‌رود که در برابر این صف‌آرایی شورای نگهبان در موضع خودش تجدید نظر کند؟

محمد صادق جوادی‌حصار: با توجه به روحیه‌ای که از آقای جنتی که بر این مساله اصرار می‌ورزند سراغ داریم من خیلی چشمم آب نمی‌خورد که موضع آقای جنتی برگردد. آقای جنتی تمام تلاش را می‌کند که تیغ نظارت استصوابی را تیز و برا کند و اجازه ندهد که چیزی را که ایشان به عنوان نظارت استصوابی می‌خواهد جا بیاندازد، مانع سنگینی جلویش سبز شود. البته ممکن است کوتاه بیاید. به شرط اینکه رهبر دخالت کند. ولی من معتقدم آقای جنتی وقتی کوتاه خواهد آمد که از موضع رهبری حرفی را بشنود. والا خود ایشان کمتر از این مسایل نمی‌داند که کوتاه نیاید.

آقای جوادی‌حصار، یعنی مقصودتان این است که بعد از اینکه هیات عالی اختلاف نظر میان سه قوه تصمیمش را بگیرد و به رهبر جمهوری اسلامی بدهد بعدا آقای خامنه‌ای تصمیم می‌گیرد مبنی بر عدم ابطال آرای مینو خالقی؟

محمد صادق جوادی‌حصار: تصور می‌کنم اگر این مساله از رهبری استعلام شود و رهبری اعلام نظر بفرمایند و بگویند که چون نظر شورای حل اختلاف این است که رای مرا می‌خواهند یا اگر شورای حل اختلاف صراحتا نظرش را اعلام کند و بعد احاله ‌شود به رهبری و آنجا اگر رهبری اعلام نظر کنند شورای نگهبان کوتاه خواهند آمد.

ولی آقای جوادی‌حصار، آقای صلواتی که می‌گویند آن کار کار درستی نبوده که به هیات حل اختلاف ارجاع کردند. نظر شما چیست؟

محمد صادق جوادی‌حصار:: در قانون جایی پیش‌بینی شده که اگر بین مجلس و شورای نگهبان اختلافی به وجود آمد برود مجمع تشخیص مصلحت نظام. ولی اینجا همان نگاهی که آقای صلواتی هم به آن اشاره کردند، این است که آقای جنتی معتقدند به نظارت استصوابی.

کلیات قانون نظارت استصوابی قبل از تایید صلاحیت است. یعنی آنچه الان از قانون نظارت استصوابی توسط شورای نگهبان رعایت شده و به آن پایبندی نشان داده شده این است که نظارت استصوابی را در جهت صلاح و صواب دانستن این که چه کسی تایید صلاحیت شود یا نشود می‌دانستند و علیرغم همه فشارهایی که از جانب دولت یا منتقدین آمد آنها کوتاه نیامدند.

شورای نگهبان هم نگاه نظارت استصوابی خودش را دنبال کرد و رهبری هم نظر آنها را تایید کرد. ولی نظارت استصوابی مورد نظر آقای جنتی تا الان بیشتر مربوط به مرحله قبل از تایید صلاحیت بوده. بعد از اینکه تایید صلاحیت انجام می‌شده دیگر رایج نبوده و باب نبوده که کسی را بعد از آنکه تایید صلاحیت شد وسط راه نمایندگی بیایند رایش را پس بگیرند و صلاحیتش را پس بگیرند.

در دوره‌های قبل ما در مشهد یک مورد اینطوری داشتیم و آن هم فرهاد جعفری بود که در مجلس پنجم رای آورد. با همین رویکرد که ما در گذشته اشتباه کردیم تو را تایید کردیم، شورای نگهبان اعلام کرد ما اشتباه کردیم تو را تایید صلاحیت کردیم و حالا شما بیا و انصراف بده. آقای جعفری هم بالاخره متقاعد شد حالا یا تحت فشار بود یا تطمیع شد یا تهدید شد نمی‌دانم ولی نهایتا ایشان انصراف داد از نمایندگی و آمد رفت کنار.

از نظر قانونی به نظر من همان روشی که فقط اعتبارنامه در مجلس مطرح شود و عدم صلاحیتی اگر وجود دارد مجلس تصمیم بگیرد، این تنها راه قانونی اش است. ولی اگر بخواهند شیخوخیت به خرج بدهند و حکمیت کنند به نظر می‌رسد می‌شود به آن عمل کرد که آقای جنتی هم کوتاه بیایند این است که همین شورا از رهبری نظر بخواهند و رهبری هم بفرمایند که بله مثلا مشکل آنقدر نیست که ایشان صلاحیتش تایید نشود. تنها راه ممکن است.

راه قانونی اش همان است که ایشان برود مجلس و اگر شورای نگهبان نظری دارد یکی از نمایندگان طرفدار شورای نگهبان در مورد اعتبارنامه خانم مینو خالقی صحبت کند و مساله مطرح کند و بگوید اعتبارنامه ایشان به نظر ما مخدوش است باید برود درکمیسیون تحقیق شود. در پروسه تحقیق هم نمایندگان شورای نگهبان بروند توضیح بدهند و اعتبارنامه دوباره می‌آید به صحن و دفاع می‌شود و اگر آنجا مجلس رای نداد خب نداده و کار قانونی انجام شده.

آقای حاج قاسمی‌، نظر شما چیست؟ آیا به رغم گفته‌های شورای نگهبان که از تصمیم خودش عقب نمی‌نشیند این احتمال هست که شورای نگهبان درباره آرای مینو خالقی تجدید نظر کند؟

علی حاج قاسمی: حتما چنین امکانی وجود دارد. مهمانان عزیز دیگر اشاره کردند به مداخله رهبر جمهوری اسلامی در این مساله. به نظر من بسیار منطقی و بسیار درست است. ما در طی دو انتخابات اخیر شاهد این بودیم که رهبر جمهوری اسلامی ایران در یک گفتمان سالم و سازنده با شهروندان درخواست کرده از همه در انتخابات شرکت کنند و فضای نسبتا صمیمی در فضای سیاسی ایران به وجود آمد و طبقه متوسط به این درخواست پاسخ مثبت دادند.

آن نسلی که به مینو خالقی رای داده و ایشان انتخاب شدند با رای ۲۰۰ هزار نفری که در اصفهان بوده و در شهرهای دیگر و در کل ایران این گروه عظیم اجتماعی یا در واقع نیمی از مردم ایران را زنان را تشکیل می‌دهند. حدود ده میلیون زن فارغ الحتصیل دانشگاه‌ها داریم که مینو خالقی نماینده آنها است. این را رهبر جمهوری اسلامی ایران به درستی و هوشمندی دیدند و همه را فرا خواندند.

در اصولگرایان ایران اما تحولات شگرفی در سالهای اخیر دیدیم به سمت میانه آمدند. آقای مطهری آقای لاریجانی، حتی در طیف اصولگرایان عوام‌گرا، چنین نرمش‌هایی را دیدیم. در سپاه پاسداران که طی دو سه سال اخیر در افکار عمومی به عنوان حامیان و تامین کنندگان امنیت در ایران معرفی شده‌اند، اصولگرایان این دستاورد ها را در این سالها داشتند. آیا به خاطر سخت سری آقای جنتی در این میان باید همه این دستاوردها از دست برود؟

علی حاج قاسمی:به نظر من عقلانیت سیاسی حکم می‌کند و تعیین کننده خواهد شد که نهادهای قدرت و مسوول در جمهوری اسلامی مانع از این شوند که لبیکی که مردم به این درخواست داده‌اند و آمدند و همه مراحل قانونی درست طی شده و حالا آمدند مطرح می‌کنند که آقا در فلان سفر خارجی مثلا دست داده به یک مردی یا مثلا دستش را آورده این خانم دست داده یا نداده. حالا ما بیاییم همه مسایل مملکت را خلاصه کنیم در این ماجرای بسیار کوچک و روابط بین‌ نهادهای سیاسی در کشور را با مخاطره مواجه کنیم. من احتمال می‌دهم که مسوولان اصلی،‌ رهبر جمهوری اسلامی ایران در این ماجرا مداخله کنند و اجازه ندهند که آقای جنتی که در دنیای دیگری سیر می‌کند و سه چهار نسل از مینو خالقی عقب تر است در حضور این طیف گسترده اجتماعی در صحنه سیاسی ایران ایجاد خلل کند.

آقای صلواتی، در انتخابات مجلس پنجم خود شما پیش از انتخابات رد صلاحیت شدید و به رغم طی مراحل شورای نگهبان در رد صلاحیت شما تجدید نظر نکرد. با توجه به گفته‌های آقای حاج قاسمی که نظر متفاوتی از شما دارند به نظرتان می‌آید که در دو دهه‌ای که می‌گذرد تغییری مشاهده می‌کنید که سبب شود احتمال بدهید که سرانجام مینو خالقی در جایگاه منتخب سوم اصفهان به رسمیت شناخته شود و مجلس درباره اعتبارنامه‌اش تصمیم بگیرد؟

فضل‌الله صلواتی: البته اگر به مجلس برود که مجلس رد صلاحیت نمی‌کند. یک کاری که منتسب به خانم خالقی است و خانم خالقی تکذیب کرده و گفته این عکس‌های من نیست. برفرض بودن هم دوره نوجوانی یا جریان مونتاژ و اینها است. معلوم نیست که مجلس بتواند اینها را اثبات کند و اکثریت مجلس هم تقریبا آدمهای عاقل و با انصاف و مومن هستند. یعنی همه شان. آنها حتما تایید خواهند کرد.

ولی این که فعلا این معضل که اعتبارنامه صادر نمی‌شود با اینکه ریاست جمهوری هم نظرش این است که اعتبارنامه صادر شود الان این یکی از معضلات کشور شده. در این پیشنهادی که عزیزان دادند مقام معظم رهبری اگر دخالت کنند و تایید کنند این مساله را دیگر مشکل عملا حل می‌شود و هر روز نامه و هر روز اعتراض و به استیضاح کشیدن وزیر کشور در آینده پیش نخواهد آمد.

پس شما آقای صلواتی با ارجاع مساله به هیات عالی حل اختلاف سه قوه مشکل دارید اما با ورود رهبر جمهوری اسلامی ایران در این پرونده مشکلی ندارید؟

فضل‌الله صلواتی: خب رهبر اختیاراتی دارند و حکم حکومتی می‌توانند بدهند. فوق شورای نگهبان هستند. شورای نگهبان همینطور که فرمودند افرادی که نسل‌ها ازشان گذشته چطور می‌توانند زمان ما را درک کنند؟ زمان جوانها را درک کنند. البته خانم مینو خالقی الان شخصیتش در تمام دنیا مطرح شده و اینطور آبروریزی کنند که همه جای دنیا بپرسند که چی شده که خانم خالقی رد صلاحیت شده؟ آیا کدام گناه بزرگ را مرتکب شده یا کدام کار اقتصادی انجام شده، پولشویی شده و سه هزار میلیاردی که در دوره‌های قبل گفتند سوء استفاده شده و گم شده آیا خانم خالقی این کار را کرده؟

خانم خالقی چه کار کرده که شورای نگهبان بعد از رای دادن ایشان را رد کنند. اگر می‌خواستند باید قبلش رد می‌کردند با اینکه آن کار هم غیرعادلانه است. اما در عین حال این اختیار را اینها داشتند که قبلش رد صلاحیت کنند. ولی بعدش من معتقدم که اینها این اختیار را نداشتند.

آقای جوادی‌حصار، خبرگزاری‌های متمایل به طیف اصولپگرا گزارش‌های غیررسمی منتشر کردند با این مضمون که هیات حل اختلاف قوای سه گانه که اختلاف نظر درباره آرای مینو خالقی که به آن ارجاع شده به نفع شورای نگهبان رای داده. این خبرگزاری‌ها خبرهایی دارند که شما ندارید یا اینها بخشی از نمایش قدرت اصول‌گرایان است؟

محمد صادق جوادی‌حصار: به نظر من قبل از اینکه هر دوی این مساله که شما اشاره کردید باشد فضاسازی است. آنها هم می‌دانند که بالاخره آن جریان هم شما اطلاع دارید و هم ما که فضاسازی می‌کنند. وقتی یک اتفاقی را در جامعه می‌خواهند رقم بزنند از قبل رسانه‌های خاصی می‌آیند جوسازی می‌کنند و آتش تهیه را می‌ریزند تا بعد آنها عملیاتشان را انجام دهند. من تصور می‌کنم غیر از شورای نگهبان یک عده دیگر هستند که با این جور رفتارها در جامعه موافقند و تلاش می‌کنند که فضا را ببندند.

آقای حاج قاسمی،‌ به نظر می‌رسد که یک عده از اصلاح‌طلبان مثل آقای جوادی حصار و حامیان دولت نگرانی‌شان این است که ابطال آرا بعد از شمارش آرا به یک رویه تبدیل شود و نهادهایی که به نظر اینها قدرت بیشتری دارند و بالادست هستند از این بدعت به نظر آنها استفاده کنند برای اینکه در رای‌گیری‌های آینده به طور مشابه نماینده‌های خودشان را بفرستند. به طوری که الان وزارت کشور برای بعد از ابطال آرای مینو خالقی این طرح را ارائه داده که نفر بعد از او که او هم از لیست امید است برود بالا. ولی شورای نگهبان می‌گوید که تکلیف آن کرسی خالی باید در انتخابات میاندوره‌ای حل شود. با این اوصاف چقدر این نگرانی وزن دارد؟

فضل‌الله صلواتی: من نگرانی دوستان را جدی می‌گیرم. چون در جامعه زندگی می‌‌کنند و در طی این سالها دنبال کرده‌اند روند سیاسی را و پایه‌های منطقی هم برای این نگرانی وجود دارد. اما از آن سوی دیگر اتفاقاتی افتاده که آنها را هم باید جدی گرفت. تحول بزرگی که در جامعه صورت گرفته. در واقع می‌شود گفت که نیروهای اجتماعی تحولاتی که کرده‌اند و پایگاه اجتماعی که در انتخابات شرکت می‌کنند.

تحولی که در نسل‌ها صورت گرفته. این را ما می‌بینیم گروه‌های مختلف‌ اصولگرایان به میزان‌های مختلف درک کرده‌اند و سعی کردند همراهی و هم‌آوایی کنند به سمت این طیف گسترده تحصیل‌کردگان،‌ طبقه متوسط، حرکت می‌کنند. ما تغییرات بسیاری را شاهد بودیم. من اشاره کردم به آنها. در این روند اگر بخشی چنین نظری داشته باشند این در تضاد قرار می‌گیرد با آن رویه‌ای که در این سالها دنبال شده.

ما در این کشور انتخابات داشتیم. انتخابات همواره برگزار خواهد شد. انتخابات به عنوان نهاد مشروعیت دهنده به جمهوری اسلامی است. وقتی رهبر این جور درخواست می‌کند پس بسیار مهم است. بنابراین اگر مردم قرار است در انتخابات شرکت کنند باید امید داشته باشند که هم آرا خوانده شود و هم تایید صلاحیت‌ها صورت بگیرد و نهادی وجود نداشته باشد که خارج از این بازی قواعد خودش را تعیین کند.

مخاطراتی که این در بر دارد برای نظام جمهوری اسلامی و جامعه ایران بسیار حساس خواهد بود. به همین علت است که ضمن جدی گرفتن مساله من معتقدم که خیلی هم نباید فکر کرد که این اجرا خواهد شد یا نه. یک کمبود که مشاهده می‌شود عدم گفتگوی خلاق و سازنده بین دولت، آقای روحانی از یکسو، آقای هاشمی و دیگر چهره‌های اصلاح‌طلب یا اعتدال‌گرا با نهادهای قدرت در جمهوری اسلامی است. با رهبری جمهوری اسلامی است. با سپاه به عنوان نیروی جدی تعیین کننده در عرصه سیاسی کشور. بسیاری از این مسایل باید در آنجا حل شود. گفتگوهای ما فقط از طریق رسانه‌ها این خبرگزاری،‌ آن خبرگزاری مساله را حل نمی‌کند.

بسیاری از این مسایل در دموکراسی‌های باثبات از طریق گفتگوهای جدی و فعال بین اکتورهای واقعی قدرت حل می‌شود. نه همه بحث‌ها را باید اجتماعی کنیم و در وزن‌کشی‌های سیاسی در جامعه فضا را بحرانی کنیم و مخدوش و مشوش کنیم. این نه مساله‌ای را برای این جناح حل می‌کند و نه آن. نه برای دولت. بنابراین این کمبود اساسی وجود دارد و در این موضوع مشخص این مساله باید زودتر از اینها حل می‌شد در گفتگو و مذاکره. این کمبود را من حس می‌کنم.