هنوز از یک هفته از توافق در ژنو نگذشته که وزرای خارجه ترکیه(برای اجلاس اکو) و امارات متحده عربی تاکنون روانه تهران شدند و محمود جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران هم خبر از سفر به عمان و کویت در هفته آینده و آمادگی برای سفر به عربستان سعودی خبر داده است. اگرچه افزوده که تاریخ این سفر مشخص نیست.
ریاض اگرچه از توافق ژنو محتاطانه استقبال کرد، اما همچنان نگران روندی است که آغاز شده است و تحلیلگران می‌گویند ریاض نگران نزدیکی بیشتر تهران – واشنگتن است.
برای بررسی آنچه این روزها در خاورمیانه می‌گذرد، رادیوفر دا با چارلز فریمن سفیر پیشین آمریکا در عربستان سعودی (بین سال‌های ۱۹۸۹ تا ۱۹۹۲) گفت‌وگو کرده است. آقای فریمن، همچنین پیشتر در دهه نود، مدتی دستیار وزیر دفاع آمریکا در امور امنیت بین‌الملل بوده است.
Your browser doesn’t support HTML5
گفتگوی هانا کاویانی با چارلز فریمن، سفیر پیشین آمریکا در عربستان سعودی
ابتدا ممکن است ارزیابی خود را درباره توافق هفته گذشته در ژنو توضیح دهید؟
به نظرم این توافق، قدمی به پیش برای حل مسئله‌ای است که مدتی است به بی‌ثباتی در منطقه منجر شده است، اما این تنها یک قدم است و باید دید که در ادامه چه خواهد شد.
آمریکا و برخی دیگر از کشورهای مذاکره‌کننده با ایران، در طول این مذاکرات تاکید کردند که نگرانی‌های متحدانشان، را درمذاکره با ایران در نظر دارند. فکر می کنید تا چه زمانی و تا چه حدی این نگرانی‌ها در شکل مذاکره با ایران، تاثیرگذار خواهد بود؟
به نظرم آمریکا بر مبنای منافع خود مذاکره می‌کند. و خب در عین حال تلاش می‌کند تا از منافع دیگران هم محافظت کند. صادقانه بگویم که آمریکا با بسیاری از آنچه اسراییل درباره این پرونده می‌گوید موافق نیست.
همچنین این اختلاف نظر با عربستان سعودی هم مطرح است. در نتیجه این عجیب نیست که توافق حاصل شده و سعودی‌ها با احتیاط آن را پذیرفته‌اند و اسراییلی‌ها آن را نپذیرفتند و از هر راهی برای بازگشت به پیش از توافق استفاده می‌کنند.
به نظرم این وضعیتی جالب است. البته به نظرم این موضوع غیرعادی این است که اسراییل یکجانبه و به طور مستقیم با نظر ۵ عضو دائم شورای امنیت سازمان ملل و آلمان مخالفت کرده است.
شامگاه چهارشنبه کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس در بیانیه‌ای دستیابی به توافق را مایه دلگرمی خواندند و از ایران خواستار همکاری کامل با آژانس بین المللی انرژی اتمی شدند. به نظرتان این چنین بیانیه ای یک نوع عقب‌نشینی از مواضع پیشین است؟
هیچ کس نمی خواهد ایران به سلاح اتمی دست یابد و تمام تلاش و هدف مذاکرات با ایران هم این بوده که دستیابی به سلاح را تا حد امکان غیرممکن کند. به نظرم کشورهای شورای همکاری بسیار واقع‌بین هستند. آنها رخ دادن ِ اتفاق و دستیابی به توافق را پذیرفته‌اند و حال می‌خواهند بهترین استفاده را از آن ببرند. آنها می‌خواهند از منافع خود حفاظت کرده و در عین حال مطمئن شوند که ایران برنامه نظامی نخواهد داشت.
اما باید گفت نگرانی اصلی آنها قدرت و نفوذ ایران در منطقه، بیشتر از نظامی شدن ِ برنامه هسته‌ای ایران است. این کشورها خصوصا عربستان سعودی با حمایت از تحریم‌ها علیه ایران، در تلاش بوده‌اند که اقتصاد ایران پیشرفت نکند و نفوذ ایران بیشتر از اینکه هست نشود.
چنین رویکردی، کشورهای حوزه خلیج فارس را از اسراییل که خود یک قدرت هسته‌ای است، جدا می‌کند. البته اسراییل به طور رسمی در اختیار داشتن سلاح اتمی را اعلام نکرده و می‌خواهد انحصار این موضوع را در اختیار داشته باشد.
البته من فکر می‌کنم که اینگونه رفتاری توسط اسراییل، به دلیل تاریخ یهودیان است و آنها نگرانند که ایران روزی با بمب اتم به آنها حمله کند.
در روزهای اخیر از وزیر امور خارجه ایران درباره سفر به عمان و کویت و تصمیم به سفر به عربستان سعودی شنیدیم. به نظرتان با توجه به اختلاف نظرهای شدید آیا تهران- ریاض هم مانند، تهران – واشنگتن، می‌توانند راههایی برای نشستن بر سر میز و مذاکره پیدا کنند؟
ایران و عربستان سعودی، در سال‌های گذشته یک بار به این مرحله رسیدند که به پای میز بیایند. همان زمانی که ملک عبدالله تازه به پادشاهی رسیده بود و رفسنجانی در ایران ریاست جمهوری را بر عهده داشت.
عبدالله در آن زمان زمینه‌ای برای همزیستی مسالمت‌آمیز دو کشور پیدا کرده بود. در نتیجه مذاکره مجدد ممکن است اما هم اکنون اگر چه توافق را پذیرفته‌اند اما به نظر ناراضی هستند؛ خصوصا که برای آنها این موضوع تمام موفقیت‌هایی که ایران در سال‌های اخیر به دست آورده را، اثبات می‌کند.
در این روزها ایران و ترکیه هم گفت‌وگوهایی کرده‌اند. به نظرتان تلاش برای توازن قوا در خاورمیانه یکی از موضوعات جذاب در سیاست بین‌الملل در ماه‌های پیش رو خواهد بود؟
ببینید اگر از منظر عربستان سعودی به موضوع نگاه کنیم، حمله آمریکا به عراق و سرنگونی حکومتی که شاید از بار قدرت ایران می‌کاست، عراق را تبدیل به کشوری کرد که می‌توان گفت امروز متحد ایران است. حملات اسراییل به لبنان در سال ۲۰۰۶ (۷ سال پیش) به نفوذ بسیار زیاد حزب‌الله انجامید که آن هم نزدیک به ایران است. حکومت سوریه هم اگرچه به شدت تحت فشار است، همچنان به ایران نزدیک است. و از منظر عربستان، ایران دلیلی بر بی‌ثباتی در بحرین است.
درنتیجه سوالی که این روزها در ذهن سعودی‌هاست این است که آیا آمریکا و سایرین، چنین دستاوردهایی توسط ایران را به رسمیت خواهد شناخت یا می‌گذراند ایران این موقعیت خود را تثبیت کند یا خیر. رقابت بین ایران و عربستان سعودی وجود دارد و ریاض از دستاوردهای ایران نگران است.
