وقتی در ساعات پایانی روز دوشنبه دولت آمریکا، اجرای تعهدات ایران بر مبنای برجام در ۹۰ روز گذشته را تایید کرد، بسیاری از رسانه های غربی بر این موضوع تمرکز کردند که دونالد ترامپ رییس جمهوری ایالات متحده، تمایلی به این اقدام نداشته و از همین رو هم این تاییدیه به اصطلاح در دقیقه نود به کنگره آمریکا فرستاده شده است. واکنش ها به روند امضای تاییدیه توسط دولت آمریکا، متفاوت بود.
مارک فیتزپاتریک از «موسسه بین‌المللی مطالعات استراتژیک» معتقد است که این تاییدیه با توجه به اینکه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، اقدامات ایران را تایید کرده بود، باید بدون مشکل امضا می شد. او دراین‌باره می‌گوید:« این‌ها همه به نوعی به من احساس بدبینی می‌دهد خصوصا وقتی به این فکر می‌کنم که نود روز دیگر که باید تاییدیه بعدی امضا شود، چه اتفاقی خواهد افتاد. زمینه سازی برای تصمیمی متفاوت در نود روز آینده در جریان است. من نمی دانم چه خواهد شد ، اما به جهت خوبی نمی رود».
Your browser doesn’t support HTML5
۹۰ روز سرنوشت‌ساز برای برجام؛گزارشی از هانا کاویانی
نامعلوم بودن آینده برجام، موضوعیست که منتقدان این توافق هم آن را می پذیرند. از جمله این افراد دیوید آلبرایت رییس موسسه علم و امنیت بین الملل است که گزارش‌های متعددی درباره برنامه هسته‌ای ایران منتشر کرده است. او معتقد است ایران در این دو سال برجام را نقض کرده و می افزاید: « به نظرم کسانی که درباره نود روز آینده تردید دارند، غریزه شان اشتباه نمی کند. من نمی دانم که دولت چه خواهد کرد، اما انچه می دانم این است که آنها احتیاج به یک برنامه دارند.»
یک روز بعد از آنکه برای ۹۰ روز دیگر اقدامات ایران توسط آمریکا تایید شد، وزارت خارجه به همراه وزارت خزانه داری آمریکا، اعلام کردند که ۱۸ شرکت و فرد را در ارتباط با اقدام های ایران که مغایر با ثبات خوانده شده، از جمله برنامه موشکی ایران و حمایت از گروههایی چون حزب الله لبنان، در فهرست تحریم ها قرار داده اند. تحریم هایی که با واکنش و انتقاد ایران مواجه شده است.
محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه ایران، و سخنگوی دستگاه تحت هدایتش اعمال این تحریم‌ها را غیرقابل قبول و بی فایده خواندند. حسن روحانی رییس جمهوری ایران هم روز چهارشنبه در واکنش به افزوده شدن نام‌های تازه به فهرست تحریم‌ها، این اقدام را به عنوان تخلفی از سوی آمریکا ارزیابی کرد و گفت در برابر آنها ایستادگی خواهد شد اما افزود ایران نباید در زمین آمریکا بازی کند و به تعهداتش پایبند خواهد بود.
دیوید آلبرایت می گوید اقدامات تحریمی آمریکا برای فرستادن پیام است و می افزاید : «تحریم ها قرار است پیامی در راستای نارضایتی بدهد. دولت از این روند تایید کردن راضی نیست اما آنچه در روز دوشنبه مطرح شد این بود که اگر نمی‌خواهید تایید کنید، پس یک برنامه داشته باشید. نمی شود که نارنجک را وسط اتاق انداخت و بعد دنبال سرپناه گشت و امیدوار بود همه چیز خوب پیش رود. موضوع این نیست که برخی از مقام‌های آمریکا از این توافق خوششان بیاید، و فکر کنند در راستای منافع آمریکاست، فکر کنم تعداد بسیار کمی از آنها از این توافق خوششان بیاید یا فکر کنند در راستای منافع بلند مدت است اما باید برنامه داشته باشند و این کار را قرار است در چند ماه پیش رو انجام دهند.»
توافق هسته ای یا همان برجام که بیش از دو سال پیش به دست آمد، در کنار ایران و آمریکا، روسیه و چین و اروپایی ها را نیز شامل می شود. کشورهایی که مارک فیتزپاتریک در واشینگتن می گوید، تلاش می کردند تا روند صدور تاییدیه دوم برجام، خوب پیش برود اما موفق نشدند. این تحلیلگر امور خلع سلاح درباره این تلاش‌ها می‌گوید: « اروپایی‌ها به واشینگتن نگاه می‌کنند و به نوعی سردرگم هستند که چرا وقتی ایران شرایط را رعایت کرده، امضای تاییدیه با مشکل روبروست. من می‌دانم که برخی دیپلمات‌های ارشد اروپایی در هفته‌های گذشته مثلا از بریتانیا به واشینگتن آمدند تا دولت ترامپ و قانون‌گذاران را ترغیب کنند که بدون تعصب به این موضوع نگاه کنند و توافق را زنده نگه دارند اما وضعیت پریشان صدور تاییدیه نشان داد تلاش‌ها مثلا مقاله‌ای که بوریس جانسون وزیر خارجه بریتانیا در حمایت از توافق نوشته بود ، توسط کارمندهای دولت خوانده شد، اما صداها به گوش پرزیدنت ترامپ نرسید، یا حداقل او را ترغیب نکرد».
این تحلیل با آنچه هثر ناوئرت، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا می گوید تناقض دارد. خانم ناوئرت روز سه شنبه به خبرنگاران گفت اینگونه نیست که متحدان اروپایی و سایر دوستان آمریکا تنها به فکر حفظ توافق باشند بلکه آنها نیز درباره اقدامات به گفته او بی ثبات کننده ایران، نگرانی‌هایی دارند و آمریکا در حال گفتگو با آنها در این زمینه است.
دیوید آلبرایت از موسسه علم و امنیت بین الملل می‌گوید اگرچه رویکرد دولت آمریکا در مقایسه با اروپایی ها متفاوت است اما « اروپایی ها موافقند که این به نفعشان نیست که ایران یک برنامه عظیم هسته ای با سانتریفوژهای فراوان داشته باشد. این می تواند به ساخت سلاح هسته‌ای منجر شود، پیش از آنکه آژانس از آن با خبر شود، به نظرم حتی موافقان توافق هم قبول دارند که حفظ وضعیت موجود خوب است اما در یک مقطع این وضع تغییر می‌کند و آن تغییر شاید مطلوب نباشد.»
آقای آلبرایت معتقد است بعد از پایان دوران توافق، ایران می‌تواند برنامه هسته‌ای خود را به شدت توسعه دهد. و از همین رو آمریکا باید در پی تصحیح برخی جوانب برجام بر‌آید. البته منتقدان این رویکرد می‌گویند یکی از عوامل پایدار محدودکننده ایران، پروتکل الحاقی است که بر مبنای آن، برنامه هسته‌ای ایران، همواره تحت نظارت و بازرسی آژانس خواهد بود.
مبهم بودن آینده برجام، در حالی تصویر غالب در چشم انداز این توافق در ماه‌های آینده است که قرار است نمایندگان ایران و گروه پنج به علاوه یک در روز جمعه در نشست دیگری از کمیسیون برجام در وین شرکت کنند. کمیسیونی که بنا بر برجام، وظیفه اش رسیدگی به نحوه اجرای این توافق از سوی همه طرف‌ها و همچنین رسیدگی به شکایات طرفین در این زمینه است. حاشیه این کمیسیون همواره فرصتی برای دیدارهای دوجانبه مقام‌های ایرانی و آمریکایی بوده که نشریه المانیتور می‌نویسد، پیش‌بینی می‌شود چنین دیداری در وین انجام شود.