۱۳ روز که از آغاز سال نو می‌گذرد، روزی می‌رسد که به آن «روز طبیعت» می‌گویند؛ طبیعتی که باید به طبیعت‌گردی بیانجامد. اما این یک روز که خانواده‌ها برای دور هم بودن و معاشرت در طبیعت می‌گذرانند و کودکان به بازی سرگرمند و احتمالا غذایی هم گوشه‌ای می‌پزد یا گرم می‌شود، بی‌هزینه نیست. هزینه‌اش را باید همان طبیعتی بپردازد که سیزدهم فروردین‌ماه به نامش گره خورده است.
Your browser doesn’t support HTML5
یک خانه، یک زمین۹۷؛ سیزده به در و طبیعت‌گردی بی‌ردپا چقدر امکان‌پذیر است؟
اسماعیل کهرم، کارشناس محیط زیست و پژوهشگر و ناظر پروژه‌های بوم‌شناسی در تهران از سیزدهم فروردین‌ماه با افسوس یاد می‌کند: «متاسفانه زمانی را پدران ما برای سیزده به در انتخاب کرده‌اند، حساس‌ترین زمان در طبیعت یعنی زمان شکفتن غنچه‌های درختان و وقت تخم‌گذاری پرندگان و زایمان جانوران است. بیشترین خسارتی که به طبیعت در این روز وارد می‌شود، به شاخه‌های درختان است و پرندگان و پستانداران...»
اما زندگی پرندگان و پستانداران در طبیعت یک طرف ماجراست که در این روز با انواع تهدیدهای جاده‌ای، آلودگی‌های صوتی و از بین‌رفتن احتمالی لانه و کاشانه‌شان مواجه‌اند، مشکل دیگری که در روز سیزدهم فروردین‌ماه، به شکل چشمگیری در همه نقاط گردشگری طبیعی از سر و کول جنگل‌ها، کوه‌ها، دشت‌ها، پارک‌ها و مناطق حفاظت‌شده بالا می‌رود، مساله دامن‌گیری است که زندگی انسان‌ها را هم تهدید می‌کند.
موضوعی که اسماعیل کهرم، که کتاب‌ها و مقاله‌های زیادی را در زمینه اکوتوریسم، بوم‌شناسی و برنامه‌ریزی محیط زیستی ترجمه کرده، از این معضل می‌گوید:« زباله‌ها معضل و مشکل جدی است که همچنان در ملت بافرهنگ قدیمی ایران برطرف نشده و کسانی که ۱۳ را به در می‌کنند، انبوه و تل و کوهی از زباله به جا می‌گذارند.»
محمد درویش، مدیرکل دفتر مشارکت‌های مردمی سازمان حفاظت محیط زیست مثل بسیاری از مسئولان دیگر این سازمان در آستانه ۱۳ به در از مردم خواسته، طبیعت‌گردی بدون ردپایی داشته باشند. طبیعت‌گردی که منجر به جا ماندن صدها کیلوگرم ظرف پلاستیکی و یک‌بارمصرف نشود، پوست میوه وغذای مانده در آب و طبیعت رها نشود، آتش در طبیعت روشن نماند و شاخه درختی نشکند. به گفته آقای درویش حتی سبزه‌های عیدی که مردم به طبیعت می‌برند، دردسرهای دنباله‌داری مثل بستن مسیر آب رودخانه‌ها به وجود می‌آورد. برای همین اعضای برخی سازمان مردم‌نهاد، بین مسافران و گردشگران می‌روند تا سبزه‌های نوروزی‌شان را برای تهیه غذای دام یا تهیه نوعی کود به‌نام کمپوست، جمع‌آوری کنند. اما سازمان حفاظت محیط زیست برای حساس کردن مردم در مورد طبیعت در روزهای تعطیل نوروزی چه می‌کند؟
اسماعیل کهرم، مشاور رئیس سازمان حفاظت محیط زیست در امور طبیعی می‌گوید، این سازمان مدتی است در این زمینه دست‌به کار شده است:
موضوع رهاکردن زباله‌ها در شهرها آنقدر جدی شده که سازمان حفاظت محیط زیست می‌گوید، در بعضی از استان‌ها به گردشگران کیسه زباله تحویل داده می‌شود، تا با زباله‌های خودشان پر کنند و با تحویل‌دادن کیسه زباله پر به جای رهاشدن در طبیعت، گردشگران کارت رایگان گردشگری دریافت کنند.
زباله‌های رهاشدن در بیابان‌ها را مردم جمع می‌کنند
هر سال قبل از رسیدن نوروز، در بسیاری از شهرها پاکیزگی و تمیزی حرف اول را می‌زند. نظافتی که فقط به خانه‌تکانی نمی‌انجامد و با فعالیت شهرداری‌ها از رنگ دیوارهای شهر و جدول‌ها گرفته تا آب و جاروی پیاده‌روها و خیابان‌ها و تغییر شرایط میدان‌ها، همه چیز تغییر می‌کند.
اما نوروز که می‌رسد، دغدغه همیشگی شهری هم می‌آید. آلودگی شهر با زباله‌های نوروزی مسافران که دیگر بحث تکراری شده است. زباله‌هایی که رنگ و روی نو و بهاری خیابان‌ها را می‌پوشاند. اما نگرانی از جمع‌شدن زباله در طبیعت و شهرها، فقط دغدغه مسئولان نیست. کسانی هم هستند که از وجود انواع زباله در شهر و روستای خودشان رنج می‌برند ولی برای حل این معضل دست‌به‌کار می‌شوند؛ از جمله اهالی روستای بیابانک در استان سمنان که پیش از نوروز اطراف روستایشان را پاکیزه کردند. روستای بیابانک به گفته اهالی‌اش در چند سال گذشته، به دهکده توریستی معروف شده و طبیعت و بناهای تاریخی بازسازی‌شده‌اش گردشگران و دانشجویان زیادی را جذب می‌کند. اما اهالی این روستا می‌گویند منظره و طبیعت اطراف‌شان را زباله پوشانده بود. به خصوص زباله‌های دیرتجزیه‌شونده پلاستیکی. برای همین دست‌به کار شدند و پیش از نوروز منطقه را بدون حمایت مسئولان دولتی و با تلاش دهیار، پاکیزه کردند.
یکی از اهالی این روستا که نخواست نامش مطرح شود، می‌گوید این کار ادامه خواهد داشت و بعد از تعطیلات هم تکرار می‌شود، اما برای تاثیر بیشتر نیاز به شرایطی است: «مردم پتانسیل حفظ و نگهداری از محیط زیست را دارند اما باید در این زمینه بیشتر بدانند.»
براساس برخی تحقیق‌ها، پلاستیک که ظاهرا زندگی انسان‌ها را ساده‌تر کرده است، هر سال زندگی صدها ماهی، پرنده، خزنده و پستاندار را نابود می‌کند.
در روزهای تعطیل نوروزی گاهی خبرهایی منتشر می‌شد درباره پاسکازی پارک‌ها، دامنه‌کوه‌ها و بعضی از بیابان‌ها و دشت‌ها از زباله‌های پلاستیکی که مدت‌ها انباشته شده بود. پاکسازی‌هایی که خبرگزاری‌ها گفته‌اند شهروندان، جوانان و نهادهای مستقل و غیردولتی انجام می‌دادند. اما این همه زباله از کجا می‌آیند که باید مردم دست به کار شوند و فکری به حال‌شان بکنند.
یکی از اهالی روستای کویری بیابانک که جمع‌آوری زباله‌های پلاستیکی در آنجا انجام شده می‌گوید: «این زباله‌ها به این مناطق منتقل می‌شوند.»