با برگزاری انتخابات در پایان همایش تبریز در روزهای آخر مردادماه، نمایندگان سمن‌های محیط زیست برای حضور در جلسات تدوین فصل محیط زیست در برنامه ششم توسعه انتخاب شدند. رئیس سازمان محیط زیست می‌گوید: مخالفتی برای توسعه وجود ندارد اما توسعه نباید به قیمت تخریب محیط زیست تمام شود. (برنامه را به صورت کامل در فایل صوتی گوش کنید)
Your browser doesn’t support HTML5
یک خانه، یک زمین ۷۸؛ نقش سمن‌ها در حفظ محیط زیست و رابطه توسعه و تخریب محیط زیست در ایران
این برای نخستین‌بار است که سازمانهای مردمنهاد محیط زیستی تا این حد مستقیم، با حق رای در شورای تدوین فصل محیط زیست عضو می‌شوند. آنها ۱۵۰ نماینده از سازمانهای مردمنهاد محیط زیستی کشور هستند که در دومین اجلاس سراسری سمن‌های محیط زیستی در تبریز دور هم جمع شدند.
سمن مخفف سازمانهای مردم نهاد است که به صورت داوطلبانه و غیردولتی فعالیت می‌کنند. سمن‌های محیط زیستی برای بهبود شرایط محیط زیست و آگاهی‌ىسانی به مردم و کمک‌های محلی در مواقع لزوم در ایران فعالنند. اما دلیل خوشحالی اعضای این نهادهای غیردولتی بعد از مشارکت در این جریان، به تضعیف شرایط‌شان در سال‌های گذشته برمی‌گردد. سمن‌ها در دولت قبلی به شدت محدود شدند. تعداد زیادی از آنها تعطیل شدند و برخی با برچسب سیاسی‌کاری، معلق ماندند. در شرایطی که همین سازمانهای مردمنهاد در بقیه کشورها در سال‌های گذشته رشد کردند، پرو بال گرفتند، به سازمان ملل رفتند و حل مشکلات فراوان محیط‌زیستی و اجتماعی کشور را به دست گرفتند.
اعظم بهرامی، دانشجوی مقطع کارشناسی ارشد رشته محیط زیست و فیزیک انرژی‌های تجدیدپذیر در ایتالیا از نقش واقعی این نهادها می‌گوید: «گروه‌های معروف به سمن‌ها که در محل حضور دارند و با مسائل محیط زیستی محل به شکل مستقیم در ارتباط هستند، می‌توانند در جمع‌آوری اطلاعات، آمار و اطلاع‌رسانی نقش مهمی داشته باشند. اما باید دید چقدر این سازمان‌ها مستقل عمل می‌کنند؟»
چندی پیش طرح ساماندهی فعالیت سمن‌ها در مجلس، بررسی شد. طرح سمن‌ها در دولت گذشته مخالفت بیشتر نهادهای اجتماعی را در پی‌داشت. بیشتر نمایندگان در صحن علنی مجلس با طرح موجود مخالفت کردند، چراکه اصل طرح این بود که برای سمن‌ها میدان فعالیت در نظر گرفته شود، اما نتیجه عکس این طرح شد: به جای میدان دادن به این سازمانهای مردمنهاد، محدودیت‌های بیشتری برای سمن‌ها درنظر گرفته شد. بال و پرشان بسته شد و نگرانی از داشتن هدف‌های سیاسی همه فعالیت آنها را تحت تاثیر قرار داد. حالا ، محمد درویش مدیرکل دفتر آموزش و مشارکت‌های مردمی سازمان حفاظت محیط زیست، از دستاردهای این نهادهای مهم محیط زیستی می‌گوید و مشاهدات اعضای این نهادها که می‌گویند دلسوز دریاچه‌های رو به خشک‌شدن و رودهای آلوده و جنگل‌های در آتش کشورند.
مسئولان سازمان محیط زیست می‌گویند اهمیت ویژه‌ای به سمن‌ها می‌دهند. آنها در نشست‌های خبری مختلف تاکید می‌کنند که بدون حضور پررنگ اعضای این نهادها، امکان انجام برخی فعالیت‌های اجتماعی وابسته به محیط زیست کمرنگ است. هر چه باشد ۱۵۰ نماینده سمن‌های کشور برای نخستین‌بار یک‌جا جمع شدند و باز هم برای اولین بار آنقدر جدی گرفته شدند که قرار است در برنامه ششم توسعه مشارکت کنند.
توسعه در خدمت محیط زیست یا به قیمت تخریب محیط زیست
رئیس سازمان محیط زیست می‌گوید: مخالفتی برای توسعه وجود ندارد اما توسعه نباید به قیمت تخریب محیط زیست تمام شود. به گفته معصومه ابتکار، تخریب محیط زیست ناشی از پایین آمدن درآمد اقتصادی، كاهش یافتن تولید ناخالص ملی است و در سازمانش این اعتقاد وجود دارد كه حفظ كیفیت محیط زیست و ذخیره منابع طبیعی به منزله اساس تأمین سلامت و رفاه انسان‌هاست.
بحث توسعه و محیط زیست چند سالی است که در ایران جدی‌تر شده. زمانی که ایران درگیر جنگ هشت‌ساله بود، بحث توسعه پررنگ‌شد و پس از سال‌ها سدسازی و کشاورزی بی‌رویه و راه‌سازی و شهرسازی، تازه نادیده‌گرفته‌شدن مسایل محیط زیست در این سال‌ها مطرح شد. اما چرا توسعه در این سال‌ها در ایران بدون داشتن گوشه‌چشمی به محیط زیست کشور ادامه پیدا کرد؟
علی‌اکبر مهدی، مدرس در دانشکده جامعه‌شناسی در دانشگاه ایالتی کالیفرنیا نورث‌ریج، در آمریکا می‌گوید: «توسعه زمانی معنادار و پایدار است که توسعه علمی باشد و بر اساس مطالعات و با هماهنگی بخش‌های مختلف اجتماعی و اقتصادی و فرهنگی باشد. در ایران سازمان‌ها تصمیم‌گیری می‌کنند، بدون اینکه مشورت لازم را با نهادهای محیط زیستی انجام دهند.»
او ادامه می‌دهد: «بعد از انقلاب ۵۷ اعلام کردند همه امکانات را در اختیار کشاورزان قرار می‌دهند. در اصفهان برنج کشت می‌کنند. آب سد جمع می‌شود برای این نوع کشت اما کم‌کم با مشکلات زیست‌محیطی آنقدر آب صرف کشت برنج شد که زاینده‌رود خشک شد و آثار اجتماعی تازه‌ای نمایان شد.»
شهرداری تهران مدتی است ستادی به عنوان توسعه و محیط زیست راه انداخته که البته بیشتر نشست‌های خبری توسط این بخش برگزار می‌شود. گزارش‌های تصویری از دیدارهای رئیس این بخش با برخی دوستداران محیط زیست، بیرون می‌آید. اقتصاد و محیط زیست رابطه تنگاتنگی دارند. سیاست‌هایی كه با هدف توسعه شهری و اقتصادی پیاده می‌شوند، بر وضعیت محیط زیست تاثیر می‌گذارند. برخی کارشناسان می‌گویند، اگر تخریب محیط زیست در کشورها ریشه در كاركرد اقتصادی داشته باشد، راه حل را هم باید همان جا پیدا کرد.
مسئولان می‌گویند، رشد اقتصادی از برنامه‌های دولت حسن روحانی است. این مسئولان از گفتن اینکه در گذشته هر جا توسعه ای بود تخریب محیط زیست و آلودگی را به همراه داشت، دریغ نمی‌کنند. اما در سخنان آنها در دو سال گذشته، توسعه قدم‌به‌قدم همراه با تمرکز و توجه به محیط زیست، پررنگ‌تر می‌شود.