آتش به جان زاگرس

آتش‌سوزی در جنگل‌های ایران و مساله پسماندهای بیمارستانی از موضوع‌های اخیر محیط‌ زیست ایران بود.

یک خانه، یک زمین ۶۸؛ هفته محیط زیست در ایران چطور گذشت؟

هفته محیط زیست در ایران که هر سال از ۱۵ خردادماه با ده‌‌ها نشست، سمینار و سخنرانی برگزار می‌شود، امسال با آتش‌‌گرفتن مساحت بزرگی از جنگل‌های زاگرس و مازندران شروع شد. وسعت ارتفاعات شلم مشرف به ایلام را در نظر بگیرید که درخت به درخت می‌سوزد. زاگرسی که به درختان بلوطش معروف است و مردم منطقه می‌گویند غیر از شلم بقیه بخش‌های دیگری از این جنگل‌ها هم از چند روز قبل در آتش می‌سوختند. باد به گر گرفتن آتش کمک کرد و آتش‌نشان‌هایی که به گفته خبرگزاری‌ها امکاناتی برای مهار آن نداشتند، با سطل و بطری و بیل و خاک به جنگ شعله‌هایش رفتند. ساعت‌ها گذشت و بعد از چند روز معصومه ابتکار در یک نشست خبری در نخستین روزهای هفته محیط زیست از آتشی گفت که به زحمت خاموش شد اما از آن خاکستر درختان و آشیانه پرندگان ماند.

چند روز بعد از انتشار گزارش‌هایی درباره از بین رفتن بیش از ۷۰ هکتار از جنگل‌های استان کهگیلویه و بویراحمد در آتش‌سوزی، نیروی انتظامی خبر داد که ۲۵ هکتار از مراتع طبیعی شهرستان کوهدشت استان لرستان هم در آتش سوخت.

​با اینکه این آتش‌سوزی گسترده ده‌ها هکتار از جنگل‌های زاگرس را که زیست‌گاه جانوران و شش‌های منطقه برای تصفیه هوا خوانده می‌شوند، از بین برد، با اینکه در دو سه سال گذشته صدها هکتار از مراتع، پارک‌های ملی و جنگل‌های شمال و غرب ایران با خاکستر یکسان شده‌اند، این بار اما کار به جایی رسید که بحث جدی تشکیل ستاد ملی برای مقابله با آتش‌سوزی در جنگل‌ها شکل گرفت. رئیس سازمان حفاظت محیط زیست بعد از آنچه که خبرگزاری‌ها جو ملتهب ایلام از این آتش‌سوزی‌ها در جنگل‌های اطرافشان خوانده‌اند، از آمادگی و موافقت مسئولان وزارت دفاع برای پشتیبانی کامل هوایی در زمینه مهار آتش‌سوزی‌های جنگلی خبر داد.

نداشتن امکانات برای مهار آتش یکی از مسایلی است که هر سال از شروع فصل گرما و افزایش آتش‌سوزی‌های جنگلی مطرح می‌شود. مسئولان در مواردی مثل همین آتش‌سوزی در اطراف ایلام از مردم خواسته‌اند با آب به کمک نیروها بیایند و هر چه می‌توانند برای مهار آتش انجام دهند. فیلم‌هایی که تلویزیون ایران از همین شرایط نشان می‌دهد نشان‌دهنده مردانی است با لباس معمولی با وسایلی ساده مثل دبه‌های آب که به دل آتش می‌زنند.

اما چرا هر سال مسئولان سازمان حفاظت محیط زیست می‌گویند مشکل از گردشگران آغاز شده است؟ مردم در این آتش‌سوزی‌ها چه نقشی دارند؟ این موضوع را در صفحه فیس‌بوک رادیو فردا مطرح کردیم و مجتبی در جواب برای ما نوشت:

روزنامه شهروند در خرداد سال ۹۳ گزارش داد که تنها مساحت جنگل‌های شمال ایران در ۶۶ سال گذشته نصف شده است. میزان اندکی از مساحت ایران را جنگل‌ها تشکیل می‌دهند اما در دو سه سال گذشته بخش وسیعی از جنگل‌های سرسبز و خرم گلستان، زاگرس، بابل و آمل، استان فارس و بقیه مناطق کشور خاکستر شده است.

صادق زیباکلام، استاد دانشگاه تهران در یادداشتی در روزنامه شرق در همین زمینه نوشته نه دولت، نه ملت، نه مجلس و نه دلواپسان در مورد سوختن جنگل‌ها ابراز نگرانی نمی‌کنند چون نان و آب سیاسی برای هیچ جریانی ندارد.

تولید ۷۰ تا ۸۰ تن پسماند بیمارستانی در تهران

در هفته محیط زیست از ۱۵ تا ۲۱ خردادماه، زباله‌های بیمارستانی و کمبود زباله‌سوز در بیمارستان‌ها هم موضوع مسئولان سازمان حفاظت محیط‌زیست بود. آلوده‌‌ترین پسماندهای شهری که باید با تجهیزات پیشرفته سوزانده و بی‌خطر شوند. اما در بیمارستان‌های ایران هنوز چنین امکانی به طور کامل وجود ندارد.

معصومه ابتکار،‌ رئیس سازمان حفاظت محیط زیست ایران در همین هفته که آمار و ارقام اعلام می‌شود و از جریان‌های سازنده زیست‌محیطی گفته می‌شود، تاکید کرد فقط در تهران، هر روز ۷۰ تا ۸۰ تن ضایعات بیمارستانی تولید می‌شود. زباله‌هایی که از آنها به عنوان مشکل یاد کرد که باید با تفاهم بین شهرداری و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در همه شهرها حل شود. خانم ابتکار که سازمانش یک ضلع از مثلث مرتبط با موضوع زباله و پسماند بیمارستانی است، می‌گوید باید از دستگاه‌های استاندارد و فن‌آوری روز برای دفع ضایعات بیمارستانی استفاده کرد. اما بسیاری از بیمارستان‌های ایران هنوز به چنین دستگاه‌هایی مجهز نیستند.

در این هفته برخی از مسئولان آنطور که گفته‌اند به صورت سر زده از بیمارستان‌های برخی شهرها بازدید کردند تا وضعیت تصفیه‌خانه فاضلاب و دفع پسماندهای عفونی در بیمارستان‌ها را توسط کارشناسان بررسی کنند.

پسماند بیمارستانی از آلوده‌ترین زباله‌های دنیاست که بر اساس قوانین شهری بسیاری از کشورها، در دورترین نقطه‌های غیرمسکونی باید دفن شوند و همه روند زباله‌سوزی و ضدعفونی در مورد آنها باید با دقت زیاد انجام شود.

اما اگر دستگاه زباله‌سوزی در بیمارستان‌ها باشد که باید زباله‌ها را در مبدا بسوزاند، روش ثابتی وجود ندارد و زباله‌ها به صورت تخصصی و کامل نمی‌سوزانند، چون انرژی بالایی برای سوخت نیاز است و مسئولان بیمارستان‌ها می‌گویند نمی‌توانند هزینه‌اش را تقبل کنند.

از سال ۱۳۷۵ که موضوع زباله و پسماندهای بیمارستانی در کشور مطرح شد و ضوابط جمع‌آوری و دفع زباله‌های بیمارستانی، تا تدوین قوانین و دستورالعمل‌های اجرایی آن دست‌کم ۱۹ سال گذشته ولی اجرای قوانین و دستور العمل‌های اجرایی در کشور همچنان با مشکلات زیادی روبه‌روست.

هر چند مسئولان می‌گویند بر اساس یک تفاهم‌نامه تازه با سرمایه‌گذاری بخش خصوصی یک مرکز زباله‌سوز ۳۰۰ تنی برای زباله‌های بیمارستانی در آرادکوه منطقه کهریزک احداث خواهد شد اما بسیاری از کارشناسان مدام هشدار می‌دهند، بی‌خطرسازی زباله‌های بیمارستانی ابتدای کار است.