مجلس نهم برای محیط زیست ایران چه کرد؟

آخرین تصاویری که از فعالیت مجلس نهم در زمینه محیط زیست به یاد می‌آوریم شاید ماسک بهداشتی بر دهان حمید رسایی، نماینده تهران در صحن علنی مجلس شورای اسلامی باشد و تذکر شفاهی او در مورد تعیین تکلیف درخواست تفحص از سازمان حفاظت محیط‌زیست، در ابتدای زمستان ۹۴.

یک سال قبل‌تر هم نمایندگان استان خوزستان در مجلس به گفته خودشان برای اطلاع‌رسانی درباره ریزگردهای منطقه که باعث تعطیلی مدرسه‌ها و فرودگاه‌ها و برخی اداره‌ها در جنوب و غرب کشور شده‌بودند، دهان و بینی‌شان را داخل صحن مجلس با ماسک پوشانده بودند.

از دیگر لحظه‌های پررنگ‌ترشدن موضوع محیط زیتست در مجلس نهم، شاید اظهارات خارج از دستور مهرداد بذرپاش، نماینده تهران باشد درمورد ممنوعیت فعالیت‌های اقتصادی مغایر با محیط‌ زیست.

این برنامه را به شکل کامل بشنوید:

یک خانه، یک زمین۹۴؛ مجلس نهم برای محیط زیست ایران چه کرد؟

اما شاید همه این اعتراض‌ها، تذکرهای شفاهی و نطق‌های خارج از دستور، در مدت زمانی چهارساله که از عمر مجلس نهم می‌گذرد، نمایندگان مجلس شورای اسلامی به صورت عملی برای جلوگیری از تخریب بیشتر محیط زیست چه کردند؟

«نمایندگان فقط ماسک زدند»

معصومه ابتکار با انتقاد از همین رویه برخی نمایندگان یک شب قبل از انتخابات گفت: نمایندگان به جای تصویب لوایح فقط ماسک زده‌اند.

به گفته رئیس سازمان حفاظت محیط زیست، چهار لايحه (لايحه هوای پاک، حفاظت از تالاب‌ها، حفاظت از خاک و ارزيابی زيست‌محيطی) حياتی هستند که مجلس نهم کاری برای آنها نکرده است.

دکتر نورالدین پیرموذن، پزشک و مخبر و سخنگوی فراکسیون بهداشت و درمان مجلس ششم و هفتم که حالا در آمریکا زندگی می‌کند، می‌گوید نمایندگان مجلس شورای اسلامی چندان قدرتی برای تغییر شرایط ندارند.

اگر به گفته این نماینده پیشین مجلس، قدرت و توان سیاسی هم در مجلس وجود نداشت، در سالی که گذشت، ۱۰۷ نماینده مجلس ایران در دی ماه ۹۴، به حسن روحانی، رئیس جمهور ایران، تذکر دادند و خواهان اقدام دولت برای نجات جان مردم در برابر آلودگی هوا شدند.

اما همین نمایندگان در همین دوره مجلس، در اسفندماه سال ۹۳ طرح دو فوریتی ادغام سازمان حفاظت محیط زیست در وزارت جهاد کشاورزی را با ۸۲ امضا به هیأت رئیسه مجلس ارائه کردند.

نماینده‌های مجلس، رئیس سازمان حفاظت محیط زیست، را به سیاسی‌کاری متهم کردند و در گفت‌وگو با برخی خبرگزاری‌ها گفتند، محیط زیست برای مسئولان این سازمان اولویت دست چندم است. موضوعی که رئیس سازمان حفاظت محیط زیست آن را به مجلس نهم پیوند زد و در واکنش اعلام کرد، گروهی خاص از نمایندگان مجلس نهم با مسائل زیست محیطی برخوردهای سیاسی کرده‌اند.

تعدادی از همین بهارستان‌نشین‌ها هم اعلام کردند، بودجه‌های تخصیص‌یافته به سازمان حفاظت محیط زیست، صرف امور سیاسی می‌شود. بودجه محیط زیست بحث جنجالی سال ۹۲ در مجلس بود. لایحه بودجه سال ۱۳۹۲ کل کشور در بخش ملی محیط‌ زیست نشان می‌داد، اعتبارات سازمان حفاظت محیط زیست نسبت به سال قبل‌تر بیش از ۳۵ ‌درصد و اعتبارات محیط زیستی بقیه دستگاه‌ها بیش از ۲۰ درصد کاهش داشته است.

آیا نمایندگان در مورد وضعیت محیط زیست مطلع بودند؟

آیا نمایندگان مجلس نهم، به اهمیت نابودی روزانه و ماهانه منابع آب، آلودگی هوا، فرسایش خاک و نابودی جنگل‌ها واقف بودند؟

اردشیر امیرارجمند، استاد پیشین رشته حقوق محیط زیست در دانشگاه شهید بهشتی که در تهیه لوایح قانونی و آئین‌نامه‌ از جمله پیش نویس «قانون حفاظت و بهره‌برداری از منابع آبزی» شرکت داشته، از ناآگاهی تعداد زیادی از بهارستانی‌ها در مجلس نهم درباره شرایط زیست‌محیطی کشور می‌گوید.

با این همه، آلودگی هوا که در این مدت از جمله موضوع‌های مشترک انتقادی برخی نمایندگان مجلس نهم بود، باعث شد، نمایندگان با بررسی لایحه اصلاح قانون نحوه جلوگیری از آلودگی هوا طبق اصل ۸۵ قانون اساسی موافقت کنند؛ با مواردی مشخص در این لایحه برای اصلاح کیفیت بنزین، گازوئیل و خروج صنایع آلاینده از تهران که می‌تواند برای کاهش آلودگی هوا موثر باشد.

آن هم برای آلودگی هوایی که به گفته سخنگوی فراکسیون محیط زیست و توسعه پایدار در مجلس، میراث شومی است که به دولت یازدهم رسیده است. هر چند که البته، کمیسیون اصل ۹۰ مجلس نهم و بسیاری از نمایندگان، زیر بار نقش بنزین تولیدی داخلی یا بنزین پتروشیمی در آلودگی هوا در دولت احمدی‌نژاد نرفتند.

اما هر چقدر محیط زیست در مجلس کمرنگ‌تر و کم‌رمق‌ترشده، دولت یازدهم تلاش کرده با فعالیت‌هایش خود را دولتی محیط زیستی بداند.

آنطور که محمد مجابی، معاون سازمان حفاظت محیط زیست گفته، در مجلس نهم، طرح‌هایی مطرح شده که با همکاری دولت تبدیل به لایحه شدند که در انتظار تصویب در صحن علنی مجلس هستند. به گفته او شش لایحه بسیار مهم مانند لایحه هوای پاک و تالاب‌ها در مجلس نهم در نوبت طرح شدن به سر می‌برند تا به قانون تبدیل شوند. تلاش‌های دولت یازدهم آنطور که مسئولان می‌گویند، معمولا به بهارستان ختم شده و در بسیاری موارد در این چهار سال معلق باقی مانده است.

دکتر نورالدین پیرموذن از نمایندگان مجلس ششم و هفتم، می‌گوید در دوره‌ای که او نماینده بوده، برخی تلاش‌ها برای تاثیرگذاری مجلس بر وضعیت محیط زیست، ثمری نداشته است.

۳۲ تذکر کتبی بهارستانی‌ها درباره عملکرد سازمان محیط زیست

در یک جمع‌بندی کلی شاید بتوان گفت، در ۹ ماهه کاری مجلس در سال ۹۴ خورشیدی، نمایندگان مجلس نهم، ۳۲ تذکر کتبی درباره عملکرد سازمان حفاظت محیط زیست به رئیس‌جمهور داده‌اند. مجلس همینطور درخواست تحقیق و تفحص از سازمان محیط زیست را تصویب و گزارش «وضعیت آلایندگی بنزین‌های تولیدی صنایع پتروشیمی» را تهیه کرده اما این گزارش‌ها هنوز در صحن علنی مجلس قرائت نشده‌اند.

در سال ۹۲ اما گزارش مجلس از «تصمیم‌گیری شورای عالی حفاظت محیط زیست» قرائت شد. با این همه نمایندگان این دوره مجلس که به ماه‌‌ها و هفته‌های آخرش نزدیک‌تر می‌شود، برای جلوگیری از تخریب بی‌رویه محیط زیست کشور چه می‌توانستند بکنند؟

اردشیر امیرارجمند، از موسسان پژوهشکده علوم محیطی دانشگاه شهید بهشتی و بنیانگذار مقطع کارشناسی ارشد حقوق محیط زیست در ایران، از توان نمایندگان مجلس می‌گوید.

اما حالا که نگاه‌ها به آینده‌ مجلس دهم دوخته شده، برخی از تلاشگران و دوست‌دارن محیط زیست، امید به عملکرد نمایندگان این دوره در زمینه محیط زیست، بسته‌اند.

محمدرضا عارف در زمان نامزدی انتخابات مجلس دهم، گفته بود، در برنامه اصلاح‌طلبان ۲۸ بند از ۱۲۸ بند به محیط زیست اختصاص پیدا کرده است.

در حالیکه نامزدهای طیف‌ها و حزب‌‌های دیگر دیدگاه‌شان را درباره محیط زیست به وضوح و با جزییات توضیج نداده‌اند، آقای عارف گفته است، اولویت مجلس با طیفی که در «لیست موردنظر او » وجود دارد، محیط زیست خواهد بود.