رییس سازمان حفاظت محیط زیست می‌گوید، تحریم‌ها علیه ایران عامل ضربه زدن به محیط زیست کشور بوده است. معصومه ابتکار به خبرگزاری فرانسه گفته است، ایران بیش از کشورهای دیگر از گرم شدن زمین صدمه دیده است و این آسیب را تا حد زیادی به تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران مرتبط دانسته است.
Your browser doesn’t support HTML5
یک خانه، یک زمین ۱۲۳؛ آلودگی هوای اراک و تحریم‌ها و محیط زیست ایران
خانم ابتکار کاهش آب‌های زیرزمینی و خشک‌شدن رودخانه‌ها و تالاب‌های ایران را به عنوان نمووه ذکر کرده و گفته است، بخشی از این وضعیت به دلیل اقدامات توجیه‌ناپذیر در ایران شکل گرفته و بخشی هم به دلیل پیامدهای تغییرات آب وهوایی است. خانم ابتکار در این گفت‌وگو با خبرگزاری فرانسه گفته، باقی‌ماندن برخی تحریم‌ها علیه ایران بعد از برجام، تلاش‌های ایران را برای دستیابی به اهداف و تعهداتش در حوزه تغییرات آب و هوایی در معرض خطر قرار داده است. آیا واقعا تحریم‌ها علیه ایران آنقدر بر کشور موثر بوده که ایرانی‌ها را بیش از بقیه کشورها با پیامدهای تغییرات اقلیمی مواجه کند؟
حمید پوران، پژوهشگر ارشد محیط زیست در موسسه مطالعات خاورمیانه و آفریقا در دانشگاه لندن به روند جهانی تغییرات اقلیمی اشاره می‌کند: «کشورهایی مثل چین و آمریکا با مشکل دسترسی به تکنولوژی مواجه نبودند. به نوعی با تحریم مواجه نبودند و مشارکت کردند در روند تغییر اقلیمی و همینطور به نوعی آنها هم متاثر شدند. ایران هم همینطور. تحریم‌ها را می‌شود در مورد مسایل مربوط به آینده و چند سال گذشته سهیم دانست. اما این بحث جهت‌گیری سیاسی است. قابل درک است حداقل این تحریم‌ها از جنبه انسانی و زیست‌محیطی تاثیرگذار است و ممکن است در عمل کردن ایران به تعهداتش مانع شود. اما اینکه این تحریم‌ها را عامل تغییر اقلیم در ایران بدانیم به نظر خیلی دقیق نمی‌رسد به این دلیل که کشورهای دیگر هم با این مشکلات مواجه هستند که دسترسی به تکنولوژی داشتند. اما اگر بخواهیم سیستم استخراج و مصرف انرژی را در نظر بگیریم این زنجیره کلی فرسوده متاسفانه بدون دستیابی به منابع مالی جدید و بدون دستیابی به سرمایه‌گذار خارجی و تکنولوژی به روز و بهینه قابل تبدیل و قابل انطباق با شرایط مدنظر جامعه جهانی که ملزم به کاهش گازهای گلخانه‌ای است نخواهد شد. از این جنبه در صورتی که تحریم‌ها ادامه پیدا کند یا مانع ایجاد کنند به آن شرایط ایده‌آلی که در تعهدات خودش ذکر کرده، تعهدات داوطلبانه‌اش نخواهد رسید».
برای همین است که معصومه ابتکار گفته، تحریم‌ها علیه ایران باید به طور کامل لغو شود، چرا که برای کنترل گازهای گلخانه‌ای به فناوری مرتبط با آن نیاز است.
بر اساس توافق‌نامه جهانی پاریس در مورد تغییرات آب و هوایی، کشورها متعهد شده‌اند تا افزایش دمای جهان تا سال ۲۱۰۰ میلادی را در حدی کمتر از دو درجه سانتی‌گراد نگه دارند و بکوشند این افزایش از یک و نیم درجه سانتی‌گراد بیشتر نشود.
ایران هم از جمله امضاکنندگان این توافق‌نامه بین‌المللی است و متعهد شده در یک دوره ۱۵ ساله و به طور غیرمشروط میزان انتشار گازهای گلخانه‌ای خود را چهار درصد کاهش دهد، و در صورت رفع کامل تحریم‌ها و همکاری‌های بین‌المللی، میزان کاهش گازهای گلخانه‌ای را به ۱۲ درصد برساند.
اما به گفته حمید پوران، کارشناس ارشد و پژوهشگر محیط زیست در بریتانیا، بزرگ‌ترین مشکلی که محیط‌زیست ایران با برقراری تحریم‌ها با آن دست‌وپنجه نرم کرده و می‌کند، روندی است که هنوز هم با اما و اگرهای فراوانی روبه‌روست: «ما اول به ارتباطات مناسب با دنیا احتیاج داریم، کشورها و کمپانی‌های بزرگ بدانند که می‌توانند از منافع سرمایه‌گذاری در ایران برخوردار شوند. در مورد انرژی خورشیدی فرضا ما فقط به پنل‌های خورشیدی احتیاج نداریم. به مبدل‌ها احتیاج داریم و به سیستم‌های ذخیره انرژی احتیاج داریم. به یک گستره‌ای از تکنولوژیها احتیاج داریم که شاید معدودی از آنها در اختیار ایران باشد. همچنین پالایشگاه‌ها که خیلی هدرروی انرژی دارند یا تولید گازهای گلخانه‌ای به عنوان مثال مشعل‌های گازی یا فلر گازی که در پالایشگاه‌ها به خصوص در جنوب مشاهده می‌کنیم. وقتی که ما می‌گوییم نیاز به تکنولوژی یا فن‌آوری‌های سبز فقط یک مساله انرژی خورشیدی نیست بلکه مجموعه‌از از تکنولوژیها است، ماشین‌های برقی و موتورهای جدید هم هست، صنایع سنگین به‌روز شده که انرژی کمتری مصرف کنند جزوش هست. خطوط بهینه شده انتقال انرژی جزوی از آن هست. بنابراین ما راجع به یک طیف گسترده از فن‌آوری‌ها صحبت می‌کنیم».
حالا معصومه ابتکار می‌گوید، ایران همین روزها و سال‌ها با پیامدهای تغییرات آب و هوایی روبه‌روست و این موضوع مشکل آینده و فردای ایران نیست، بلکه مشکل همین امروز ایران است.
اراک یکی از آلوده‌ترین شهرهای ایران چه خواهد شد
اراک، مرکز استان مرکزی ایران در میان یکی از آلوده‌ترین شهرهای ایران قرار دارد. افزایش جمعیت و افزایش خودرو به کنار، روند صعودی صنعتی‌شدن این شهر و راه‌اندازی کارخانه‌های کوچک و بزرگ باعث شده شهروندان روزهای زیادی را با خبرهای مربوط به کیفیت نامناسب هوا و وضعیت ناسالم برای گروه‌های حساس، بگذرانند. شرایطی که برای کودکان، زنان باردار، بیماران قلبی و تنفسی و سالمندان زیان‌بار است. شرایطی که باعث‌شده حسن روحانی، رئیس‌جمهور ایران در سفرش به این استان و این شهر به مردم بگوید دولت برای این شهر دست‌به‌کار شده است.
اراک یکی از صنعتی‌ترین شهرهای ایران است و جمعیت زیادی را برای کار جذب می‌کند. اما همین ویژگی این شهر را تبدیل به یکی از آلوده‌ترین شهرهای کشور کرده است.
به گفته غلامرضا نوری‌صادق، دانشجوی مقطع دکترا در رشته محیط زیست که در زمینه آلودگی‌های زیست‌محیطی اراک پژوهش می‌کند، این بزرگ‌ترین چالش زیست‌محیطی اراک است: «با توجه به تجمع زیاد صنایع مادر و دپوی صنایع برخلاف سایر نقاط کشور، منطقه شازند و اراک مشکل آلودگی صنعت دارد. آمارها می‌گویند که ۵۴ درصد آلودگی هوای اراک تحت تاثیر صنعت هست. ۴۷ درصد تحت تاثیر خودروها و حمل و نقل عمومی است که همین حمل و نقل عمومی هم بیشتر وسایط نقلیه سنگین هستند مثل کامیون، خاور، تریلر که برای باراندازی و انتقال محصولات صنایع مادر و صنایع وابسته‌اش وارد منطقه می‌شوند. بیشتر مصرفشان گازوییل هست مشابه همان عملکردی که نیروگاه شازند دارد و سایر صنایع دیگری که در منطقه مستقر شده‌اند از جمله پتروشیمی‌ها، پالایشگاه نفت و سایر واحدهای صنعتی مثل واحد صنعتی تولید شمش آلومینیوم اراک به عنوان یک تجمع صنایع آلوده الان بحران آلودگی هوا را در اراک ایجاد کردند».
وضعیت آلودگی هوای اراک چند سال پیش به حدی رسید که طرح جامع کاهش آلودگی هوای اراک در سال ۱۳۸۶ در هیات وزیران تصویب شد. در این طرح سوخت نیروگاه شازند و خطوط قدیمی کارخانه آلومنیوم‌سازی از ماده‌های اصلی هستند که گویا مشکل‌شان تا ۹ سال بعد و سفر حسن روحانی ادامه داشته است.
آنطور که غلامرضا نوری‌صادق، پژوهشگر محیط زیست که چند سالی است در اراک پژوهش می‌کند، می‌گوید، این مشکلات جان مردم و و البته طبیعت و زیست‌بوم را به خطر انداخته است: ««بحران در حدی است که در بعضی از مواقع مردم به علت وارونگی هوا استنشاق گوگرد دارند. هم از نظر مشکلات تنفسی و هم مشکلات خونی. علاوه بر گازهایی که هنوز ایستگاه‌های سنجش نشان نمی‌دهند در سطح منطقه در سرزمین ایران در سال‌های اخیر بهر‌ه‌‌کشی از طبیعت یک فرهنگ شده. این فرهنگ باعث شده که مردم هزینه‌های تخریب محیط زیست را پرداخت نکنند. در نتیجه بخش پنهانی از آلودگی در این مناطق از جمله اراک که یک شهر صنعتی بزرگ است وجود دارد».
رئیس‌جمهور ایران در سفرش به اراک اعلام کرد، نوسازی ناوگان حمل و نقل در اراک در حال پیگیری است اما مشکل گرد و غبار بخش طبیعت باقی است.