در «لا‌به لای یادداشت‌های اقتصادی» منتشرشده در نشریات ایران، می‌توان به ریشه‌یابی مشکلات اقتصادی ایران پرداخت و از سطر به سطر این یادداشت‌ها و تحلیل‌ها، راهکاری برای برون‌رفت اقتصاد ایران از مشکلات جست و جو کرد.
خلاصه‌ای از چند یادداشت‌ها و تحلیل اقتصادی منتشرشده در هفته جاری را در ادامه هم‌خوان کرده‌ایم:
مشکلات نهادی تولید
فرشاد مومنی، اقتصاددان، در یادداشتی برای روزنامه «آرمان» می نویسد :«موتور خلق ارزش افزوده در اقتصاد ایران تجارت پول است.» او به اعتبار این جمله از تحلیل خود تاکید می‌کند «آنهایی كه خودشان را درگیر تولید می‌كنند در حال انجام یک كار ملی هستند.»
به نوشته این استاد اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی «اگر این تولید بخواهد به دستاورد، انباشت و ارتقا منجر شود باید ساختار نهادی در این مسیر همراهی‌اش كند.» او تاکید کرده که از زمان روی کار آمدن دولت حسن روحانی، مكرر مطرح كرده است که «كانون اصلی مشكلات اقتصاد ایران این است كه ساختار نهادی ما علیه تولید آرایش پیدا كرده است.»
به نوشته فرشاد مومنی «تجارت پس از اینكه معطوف به تولید می‌شود، در امتداد تولید موضوعیت پیدا می‌كند اما وقتی در یک ساخت رانتی قرار گرفت به كلی متفاوت می‌شود و آنجا دیگر صلاحیت‌ها و نوآوری‌ها نیست كه منشأ برخورداری می‌گردد.» این اقتصاددان نهادگرا تاکید می‌کند که در چنین شرایطی این «پیوندهای رانتی با كانون‌های توزیع رانت» است که «منشأ برخورداری» می‌شود.
آقای مومنی، تاکید کرده است که باید در ارتباط با بنیان‌های اینكه چرا تجارت در اقتصاد ایران، مكمل تولید نبوده و بر ضد تولید است، بیشتر باید صحبت شود.
این استاد اقتصاد توسعه دانشگاه، می‌افزاید که باید تصمیم‌گیری در فضای اقتصاد سیاسی ایران به سمت و سویی برود که «اگر كسی بخواهد برخوردار شود باید به سمت تولید برود و تولید را جذاب کنیم.»
مسعود نیلی، مشاور اقتصادی حسن روحانی در متن مقاله‌ای که در همایش پولی و بانکی ارایه کرده و در وبسایت «خبرآنلاین» منتشر شده به دلایل و چگونگی رکود حاکم بر اقتصاد ایران پرداخته است.
آقای نیلی، عملکرد اقتصاد ایران در دوره سال‌های ۱۳۸۴ تا ۸۹ را در بروز تورم موثر دانشته و نوشته است، «سیر نزولی اقتصاد با کاهش تولید نفت اتفاق افتاد و از سویی وابستگی اقتصادی نیز به نفت بالا رفت.»
او چهار تحول را در بروز وضعیت رکود تورمی حاکم بر اقتصاد ایران موثر دانسته و نوشته است: «تامین مالی بانکها، وابستگی به انرژی و وابستگی مصرف خانوار به واردات و در نهایت وابستگی بودجه به نفت مسایلی بود که کشور قبل از تحریم‌ها با آنها مواجه بود.»
به نوشته مسعود نیلی، وقتی ایران در سال ۹۰ با تحریم مواجه شد، اقتصاد ایران، آسیب‌پذیر شده بود و از آن به بعد با رشد منفی اقتصادی مواجه شد.
این اقتصاددان، معتقد است که در پرداخت یارانه‌ها کسری وجود داشت و تحریم‌ها مبادلات نفتی کشور را دچار اخلال کرده بود.
مشاور اقتصادی حسن روحانی، می‌نویسد در همين دوره زماني درآمد سرانه خانوارهای ایرانی ۱۵ درصد افت داشته و «با مطالعات انجام شده، مشخص شده در همين دوره زماني وابستگی تولید به بانکها نیز افزایش یافت و از سویی وابستگی بانکها به بانک مرکزی هم سیر صعودی گرفت.»
او سپس تاکید کرده است، رکودی که تا سال ۹۱، به سمت عرضه بود، در سال ۹۲، به سمت تقاضا رفت که به نوشته آقای نیلی، «این محدودیت‌ها عامل مشکل‌آفرین در ایجاد رکود بود.»
مسعود نیلی با فرض اینکه تحریم‌ها در سال ۹۳، ادامه می‌یابد، نیاز به تدوین بسته‌ای از سیاست‌ها برای خروج غیرتورمی از رکود را مورد تاکید قرار داده و نوشته است: «دستاورد کاهش نرخ تورم باید حفظ و علاوه بر آن ادامه یابد تا بتوان تغییری در اقتصاد ایجاد کرد.»