هوای بد و آلوده به بخشی اجتناب‌ناپذیر از زندگی در بسیاری از شهرهای بزرگ جهان تبدیل شده است. در روزهای اخیر دود غلیظ و هوای آلوده ناشی از آتش‌سوزی جنگل‌ها در کانادا به مناطق شمال شرقی ایالات متحده آمریکا رسیده و زندگی میلیون‌ها نفر را تحت‌تأثیر قرار داده است.
بر اساس داده‌های اداره هواشناسی آمریکا، کیفیت هوا در شهرهای این منطقه مثل نیویورک، واشینگتن و فیلادلفیا بسیار بدتر از آلوده‌ترین شهرهای جهان بود. اما برای ساکنان بسیاری از شهرهای خارج از آمریکای شمالی تنفس هوای آلوده و خطرناک واقعیت اجتناب‌ناپذیر زندگی روزمره است که گاه به مرگ هم می‌انجامد.
تقریباً تمامی جمعیت جهان، حداقل در روزها و یا هفته‌هایی از سال، هوایی را تنفس می‌کنند که بر اساس استانداردهای سازمان بهداشت جهانی آلوده و زیان‌بار است. این آلودگی وقتی دائمی باشد، بسیار خطرناک‌تر می‌شود و نمونه‌های آن را می‌توان در کشورهای روبهرشد دید که اخیراً صنعتی شده‌اند.
بیشتر در این باره: آتش‌سوزی موسمی در کانادا، نیویورک را آلوده‌ترین شهر جهان کردبر اساس گزارش‌های سازمان بهداشت جهانی، در سال ۲۰۱۹ بخش اعظم چهار میلیون ۲۰۰ هزار میلیون مرگ به‌دلیل تنفس هوای آلوده در همین کشورها روی داده است.
«آی‌کیو ایر»، شرکتی که به‌طور تخصصی در زمینهٔ آلودگی هوا فعالیت می‌کند، می‌گوید سال گذشته ۹ مورد از ۱۰ شهری که بالاترین میانگین سالانهٔ ذرات معلق در هوا را داشتند، در آسیا بودند که شش مورد آن‌ها مربوط به هند بود.
ذرات کوچک که «پی‌ام ۲.۵» نیز نامیده می‌شوند، ذرات یا قطره‌های معلق در هوا هستند که اندازهٔ آن‌ها حداکثر ۲.۵ میکرون (میکرومتر) است. این ذرات که قطر آن‌ها از ضخامت موی انسان بسیار کمتر است، به‌راحتی وارد ریه‌ها می‌شوند، در چشم و بینی و گلو حساسیت ايجاد می‌کنند و حتی روی کارکرد طبیعی قلب تأثیر می‌گذارد.
سال گذشته شهر لاهور در پاکستان با حدود ۱۰۰ میکروگرم در یک متر مکعب بالاترین میانگین سالانهٔ غلظت ذرات معلق در هوا را داشت.
برای تصور شدت آلودگی هوا در شمال شرقی آمریکا طی روزهای اخیر کافی است یادآوری کنیم که روز چهارشنبه در شهر نیویورک غلظت ذرات معلق در هوا از مرز ۳۰۰ میکروگرم در یک متر مکعب گذشت. این در حالی است که طبق داده‌های ادارهٔ محیط زیست آمریکا طی دو سال گذشته میزان ذرات معلق در هوای این شهر ۱۰ میکروگرم و یا حتی کمتر بوده است.
یکی از آلوده‌ترین شهرهای دنیا دهلی نو، پایتخت هند، است. حتی روز پنجشنبه ۱۸ خرداد که آلودگی هوا در مناطق شمال شرقی ایالت متحده به‌میزان بی‌سابقه‌ای رسید، دهلی نو پس از این مناطق از نظر آلودگی هوا در رتبهٔ دوم بود.
یکی دیگر از مناطق جهان که از آلودگی شدید هوا رنج می‌برد، صحرای بزرگ آفریقاست و دلیل آن پخش‌شدن ذرات ریز خاک و غبار به‌دلیل وزش بادهای کویری در آسمان این منطقه است.
بیشتر در این باره: بارندگی به پاکسازی آسمان دودآلود کانادا کمک کرد؛ دود به نروژ هم رسیدروز پنجشنبه علامت هشدار آلودگی هوا در این منطقه، از شهرهای مصر در شمال تا سنگال در انتهای غرب این صحرا بنفش بود؛ همان علامت هشداری که روزهای اخیر در نیویورک و واشینگتن نیز شاهد بودیم.
در پی تصویب قانون موسوم به «هوای پاک» در سال ۱۹۷۰ و تعیین سقف مشخصی برای مواد آلاینده، کیفیت هوای بسیاری از شهرهای آمریکا بهبود پیدا کرد و یکی از دستاوردهای مهم این قانون کاهش چشمگیرِ دوده، ذرات جیوه و سایر مواد شیمیایی آلاینده در هوای تنفسی ساکنان شهرهای بزرگ بود.
ولی در بسیاری از کشورهای در حال توسعه و روبهرشد که روند صنعتی‌شدن را در دهه‌های اخیر آغاز کرده‌اند، مقررات محیط زیست و نهادهای ناظر و مجری آن‌ها بسیار ضعیف هستند. افزایش شدید آلودگی هوا در این کشورها دلایل دیگری هم دارد، ازجمله سوزاندن ذغال‌سنگ، استانداردهای ضعیف کنترل آلودگی خودروها و استفاده از سوخت‌های جامد برای پخت‌وپز و گرمایش خانه‌ها.
برخی کشورهای روبهرشد ازجمله چین اقدامات خود برای کاهش آلودگی هوا را افزایش داده‌اند. کيفيت هوای پکن پس از انتقال صنایع سنگین به نقاط دیگر در حد چشمگیری بهبود یافته است.
مکزیکوسیتی، پایتخت مکزیک، تا اواسط دهه ۹۰ میلادی یکی از آلوده‌ترین شهرهای جهان بود. پس از محدودکردن تعداد خودروها و تردد آن‌ها در مرکز شهر، میزان آلودگی هوا در مکزیکوسیتی کاهش یافته است ولی با این همه ساکنان این شهر در طول سال به‌ندرت هوایی را تنفس می‌کنند که با استانداردهای سازمان بهداشت جهانی «قابل‌قبول» محسوب می‌شود.