استیو بنن و ایران

پایان کار استیو بنن در کاخ سفید از دو زاویه می‌تواند برای ایران و ایرانی‌ها خبر مهمی باشد:

نکته اول و مهم‌تر، برنامه هسته‌ای و توافق برجام است. استیو بنن در حلقه اطرافیان ترامپ، سردمدار مخالفان برجام بود؛ توافقی که رئیس‌جمهور آمریکا هم علاقه‌ای به آن ندارد. دونالد ترامپ ابتدا از وزارت امور خارجه خواست که دلایل کافی برای خروج از برجام پیدا کند. اما از زمان به قدرت رسیدن ترامپ، وزارت خارجه به رهبری رکس تیلرسون تا کنون دوبار در زمان تمدید برجام اعلام کرده که ایران این توافق را نقض نکرده و دلیل محکمه‌پسندی برای لغوش وجود ندارد.

بعد از اینکه برای دومین بار دونالد ترامپ مجبور شد پایبندی تهران به برجام را تأیید کند، «فارین پالیسی» در یک گزارش اختصاصی (در روز ۳۰ تیر) نوشت که ترامپ پرونده برجام را از وزارت خارجه گرفته و آن را به گروهی از کارکنان کاخ سفید داده تا در ۹۰ روز بعدی، موارد نقض برجام توسط تهران را بیابند. در همان گزارش جنجالی آمده بود که اصلی‌ترین مخالفان رکس تیلرسون بر سر برجام دو نفر بوده‌اند: استیو بنن و سباستین گورکا، معاون دستیار ترامپ. از میان دو نفر، استیو بنن با فاصله، چهره مهم‌تر و بانفوذتری بود که حالا دیگر در کاخ سفید نیست. با رفتن او موقعیت سباستین گورکا که متحد او محسوب می‌شد نیز تضعیف شده و حتی برخی احتمال می‌دهند که گورکا هم به زودی کاخ سفید را ترک کند.

روز ۲ اوت (۱۱ مرداد) نیز روزنامه نیویورک‌تایمز مطلب مهمی منتشر کرد با این عنوان «آیا ترامپ در حال برنامه‌ریزی برای کشتن برجام است؟». در آن مطلب نیز آمده بود که در جریان مجادله بر سر برجام، تیمی به رهبری استیو بنن به عنوان مخالفان در برابر گروهی از موافقان اجرای برجام در حال فعالیتند. در تیم روبه‌روی بنن، از جیمز متیس وزیر دفاع، رکس تیلرسون وزیر خارجه، هربرت مک‌مستر مشاور امنیت ملی، و جان کلی رئیس کارکنان کاخ سفید، نام برده شده بود. فعلاً بیش از هر زمانی موقعیت این چهار نفر تثبیت شده‌ و به نظر می‌رسد مخالفانشان یکی بعد از دیگری سرنگون می‌شوند.

نکته دوم که شاید به اندازه برجام مهم نباشد اما به طور مستقیم به ایرانی‌ها ارتباط دارد، طرح ممنوعیت ورود اتباع شش کشور مسلمان به آمریکاست که به نام travel ban یا منع سفر مشهور شد و پای ایرانی‌ها هم در آن گیر بود. فارغ از اینکه این منع سفر به مشکلات حقوقی متعددی برخورد کرد و در حال حاضر شباهتی به قانون نخستین ندارد، اما معمار و طراح اصلی این قانون هم استیو بنن بود. او نه تنها تلاش کرد که خیلی سریع این قانون اجرا شود بلکه در ادامه دعوای حقوقی کش‌دار هم به عنوان یکی از حامیان این طرح باقی ماند. حتی به نوشته برخی رسانه‌ها، میانه جان کلی و استیو بنن در همان زمان به هم خورد. جان کلی که الان رئیس کارکنان کاخ سفید است (یک پست بسیار مهم و کلیدی در ساختار سیاسی آمریکا) در آن زمان وزیر امنیت ملی بود و مسئله به طور مستقیم به او ارتباط داشت. اما آن طور که وال‌استریت‌جورنال خبر داده بود، کلی تا آخرین لحظه از این ماجرا خبر نداشت.

مسئله استیو بنن و ایران، یک موضوع بسیار عمیق و مهم بود که به گفته مایکل کرانیش، نویسنده ارشد واشنگتن پست، ریشه‌ در جوانی استیو بنن داشت. ماجرا بر می‌گشت به زمانی که در ابتدای دهه ۸۰، آمریکا تلاش کرد که با فرستادن نیروی نظامی، گروگان‌هایش را از دست ایرانی‌ها آزاد کند. به نوشته واشنگتن پست، استیو بنن در آن زمان، عضو نیروی دریایی و در حال انجام مأموریت در خلیج عمان بود. در واقع بنن عضو ناوگانی بود که هلی‌کوپترهای آمریکایی برای عملیات آزادسازی از روی آنها به پرواز درآمدند اما عوض رسیدن به تهران و آزاد کردن گروگان‌ها در طبس گرفتار توفان شن شدند و عملیات شکست خورد.

به گفته بنن، او تا آن زمان علاقه‌ای به دنیای سیاست و مشخصاً سیاست بین‌الملل نداشت. اما ماجرای طبس و بعد از آن، تصمیم مهم جیمی کارتر برای حمله نکردن به ایران، چنان استیو بنن را منقلب کرد که مسیر زندگی‌اش تغییر کرد. او به واشنگتن بازگشت. در پنتاگون مشغول شد و در همان زمان، شیفته رئیس‌جمهور بعدی، رونالد ریگان شد که استراتژی ویژه‌ای برای افزایش قدرت نظامی آمریکا داشت.

جلیل روشندل،استاد علوم سیاسی در آمریکا از کناره گیری بنن می گوید

در مطلبی که واشنگتن پست در همان روزهای نخست آغاز به کار دونالد ترامپ منتشر کرد، آمده بود که رد مواضع استیو بنن درباره کشورهای اسلامی، تروریسم اسلامی، ممنوعیت ورود مسلمانان و خطرات ایران، قابل ردگیری به تجربه سرنوشت‌ساز او در ماجرای طبس است.

مخالفان برجام در میان اطرافیان رئیس‌جمهور آمریکا به استیو بنن ختم نمی‌شود. هنوز هم در میان کارکنان کاخ سفید هستند کسانی که معتقدند برجام توافق مناسبی نیست و سیاست‌خارجی تهاجمی‌تری را در برابر تهران تبلیغ می‌کنند. اما از زمانی که ترامپ به قدرت رسید تا امروز، در میان مخالفان سرسخت ایران و برجام، دو چهره اصلی کنار گذاشته شدند: ابتدا مایکل فلین. و حالا استیو بنن. آیا مسیر دولت ترامپ دستکم در ارتباط با برجام تغییر می‌کند؟ شواهد می‌گوید بخت مخالفان برجام از هر زمانی کمتر است. اما ویژگی غیرقابل‌پیش‌بینی بودن تصمیمات رئیس‌جمهور فعلی آمریکا موجب می‌شود تا کمتر مفسری با قاطعیت بگوید، مسئله برجام در این کاخ سفید حل شده است!