در کمتر ازیک هفته از دیدار بشار اسد با ولادیمیر پوتین در شهر سوچی روسیه و همچنین اجلاس سه جانبه ایران- ترکیه – روسیه در همین شهر، عمر حسن البشیر رییس جمهور سودان روز ۲۵ نوامبر در همین شهر به دیدار ولادیمیر پوتین رفت. این اولین دیدار او از روسیه بود.
این سفر چه از نظر توسعه روابط دوجانبه میان روسیه و سودان و چه از نظر منطقه ای و بین المللی، سفر مهمی تلقی می شود.
در توسعه روابط دو جانبه، دیدار البشیر با پوتین بر محور بهینه سازی و تقویت توان نظامی ارتش سودان متمرکز بود. در این خصوص به ویژه البشیر خواستار خرید سامانه دفاع موشکی اس-۳۰۰ از روسیه شد؛ سامانه ای که روسیه آن را به ایران فروخته و مدل پیشرفته آن (اس-۴۰۰)را قرار است به سعودی بفروشد. به این ترتیب، در شرایط زیانباری که روسیه به دلیل تحریم های غرب در آن به سر می برد، بازار پر رونقی از فروش اسلحه نصیب روسیه شده است.
اما، صرف نظر از بُعد دوجانبه سفر البشیر، آنچه از نظر منطقه ای و بین المللی حایز اهمیت بسیار است، عبارت است از: یکم تاکید عمر البشیر بر ناممکن بودن صلح سوریه بدون اسد و دوم پیشنهاد احتمال تأسیس پایگاه نظامی روسیه در دریای سرخ.
صلح در سوریه بدون اسد ممکن نیست
در حالیکه از ۲۰۱۴ به این سو، مواضع خارطوم به شدت علیه تهران به و نفع ریاض چرخش داشت، موضع عمر البشیر در دیدار با پوتین مبنی بر اینکه "صلح در سوریه بدون اسد ممکن نیست"، ضربه بزرگی به عربستان سعودی و به نفع ایران حامی بشار اسد تلقی می شود. در این سال های اخیر، سودان با قطع رابطه دیپلماتیک با تهران به درخواست ریاض، از ایران دور و به جرگه کشورهای اقماری عربستان پیوسته بود.
موضع سرسختانه عربستان نسبت به بشار اسد بر کسی پوشیده نیست. حتی در جدیدترین گردهمآیی مخالفان اسد در ریاض در ۲۲ نوامبر (همزمان با اجلاس سوچی)، موضع واحد اجلاس ریاض چیزی نبود جز اصرار بر نا ممکن بودن راه حل سیاسی برای سوریه با حضور بشار اسد.
سفر البشیر به سوچی و هم صدا شدن با محور تهران- مسکو- آنکارا که بر نقش اسد در یافتن هر گونه راه حل سیاسی برای بحران سوریه تاکید می کرد، فاصله گرفتن خارطوم از ریاض تلقی می شود. به بیان دیگر، البشیر در کمتر از چند روز از اجلاس مخالفان اسد به میزبانی ریاض آشکارا موضعی مخالف موضع ریاض گرفت که خواستار برکناری اسد است.
عمر البشیر در دیدار با پوتین به صراحت گفت:«مواضع ما [سودان و روسیه] در خصوص سوریه یکسان است. ما معتقدیم صلح بدون رییس جمهور بشار اسد ناممکن است.»
به این ترتیب، کمترین تاثیر چنین موضعی از سوی سودان، شکستن اجماعی است که عربستان تا کنون تلاش کرده بود به عنوان اجماع کلیه دولت های عربی علیه بشار اسد شکل دهد. ایجاد چنین شکافی در اجماع عربی در حالی است که سودان در مارس ۲۰۱۵ به ائتلاف عربی به رهبری عربستان سعودی در یمن پیوسته و ۱۰۰۰ سرباز خود را به این کشور اعزام کرده بود تا در جنگ علیه حوثی ها در کنار عربستان بجنگند.
احتمال پایگاه نظامی روسیه در دریای سرخ؛ پیشنهاد اغوا کننده
اما، مهمترین جنبه دیدار البشیر با پوتین را باید پیشنهاد اغوا کننده ای دانست که مدت زمانی بحث آن بین دو کشور مطرح است. این پیشنهاد برای بار دیگر به صورت "سر بسته" و گذرا در این سفر مطرح شده است.این پیشنهاد عبارت است از دعوت از روسیه برای تأسیس پایگاه نظامی در خاک سودان. هنوز اخبار رسمی در این خصوص درز نکرده ولی اخبار غیر رسمی خبر از مذاکراتی مهم در این خصوص دارد.
در صورت تحقق این پیشنهاد، تاسیس پایگاه نظامی روسیه در سودان تأثیر شگرفی بر ژئوپلتیک منطقه و نظام بین الملل به نفع روسیه و به زیان امریکا خواهد داشت. این پیشنهاد عبارت است از دعوت از روسیه برای تأسیس یک "پایگاه نظامی در دریای سرخ".
کافی است با نگاهی به نقشه سودان پی ببریم که این پیشنهاد سودان چگونه می تواند برتری ملموسی به سود روسیه در معادلات نظامی منطقه و همچنین تغییر توازن استراتژیک در کل جهان ایجاد کند. از ۲۲۵۰ کیلومتر طول دریای سرخ ۸۳۵ کیلومتر آن در شرق سودان متعلق به این کشور است. به عبارت دیگر میانه دریای سرخ در دست سودان است.
پیشنهاد سودان به روسیه مبنی بر تأسیس پایگاه دریایی روسیه در دریای سرخ عینا همان معنا را خواهد داشت دهد که سوریه به مسکو اجازه داده است پایگاه دریایی در شهر طرطوس داشته باشد. حضور روسیه در طرطوس، امکان دسترسی استراتژیک مسکو به دریای مدیترانه را فراهم آورده است همچنان که الحاق شبه جزیره کریمه به خاک روسیه عملا کنترل دریای سیاه را در قبضه روسیه قرار داده است.
تأسیس پایگاه دریایی روسیه در دریای سرخ (مشابه پایگاه روسیه در طرطوس و کریمه)، عملا این کشوررا بر یک گذرگاه دریایی بسیار استراتژیک مسلط می کند. دریای سرخ به واسطه باب المندب در جنوب و کانال سوئز در شمال واسط میان اقیانوس هند و دریای مدیترانه است. حدود پنج تا شش درصد تولید نفت جهان و به عبارت دیگر حدود چهار میلیون تن نفت هر روز از تنگه باب المندب به سمت کانال سوئز و از آنجا به سایر نقاط جهان عبور می کند. همچنین سالانه حدود 21 هزار کشتی حامل انواع کالاها نیز از دریای سرخ عبور می کند. به این ترتیب، این گذرگاه آبی نقش مهمی در جغرافیایی اقتصادی جهان ایفا می کند.
تردیدی نیست که در صورت قطعیت یافتن این پیشنهاد سخاوتمندانه عمر البشیر به پوتین، این اقدام تا چه اندازه می تواند برای روسیه اغوا کننده باشد. تحقق چنین پیشنهادی به روسیه کمک خواهد کرد تا افزون بر تثبیت قدرت خود در دریای سیاه و دریای مدیترانه حضور خود را در دریای سرخ را نیز تثبیت کند.
--------------------------------------------------------------
یادداشت‌ها و گفتارها بیانگر آرا و نظرات نویسندگان خود هستند و نه بازتاب دیدگاهی از سوی رادیو فردا.