گفت‌وگوی رادیو فردا با پژوهشگر اسناد بن‌لادن در مورد «روابط» ایران و القاعده

سازمان اطلاعات مرکزی ایالات متحده، اسناد تازه‌ای از حمله به مخفی‌گاه اسامه بن‌لادن در پاکستان را منتشر کرده‌است. بخشی از این مدارک که پیش‌تر به رویت پژوهشگران «بنیاد دفاع از دمکراسی‌ها» رسیده، به «روابط» میان جمهوری اسلامی و گروه القاعده مربوط می‌شود. بنیاد دفاع از دمکراسی‌ها، منتقد سرسخت سیاست‌های جمهوری اسلامی ایران و همچنین توافق اتمی است.

در پرونده منتشر شده از سوی سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا، سی‌آی‌ای، موسوم به «پرونده بن لادن» ۱۹ صفحه به جزییاتی از روابط جمهوری اسلامی ایران و القاعده اختصاص دارد که توسط یکی از اعضای ارشد القاعده نوشته شده و پیش از این انتشار نیافته بود.

سند مذکور، بررسی این فرد از روابط گروه القاعده با ایران است و نویسنده توضیح می‌دهد که ایران چگونه به «برادران سعودی» خود در القاعده، «هر آنچه نیاز داشته اند» را پیشنهاد داده است.

در این ۱۹ صفحه، از جمله پیشنهادهایی از جانب دولت ایران به القاعده ذکر شده مانند اعطای کمک‌های مالی، تسلیحاتی، آموزش نظامی‌در اردوگاه‌های حزب‌الله و توسط اعضای این سازمان به افراد ارشد القاعده در برابر حمله به منافع ایالات متحده در منطقه و ورای آن. در عین حال بنا بر این اسناد در مقطعی دیگر از زمان، تنش‌هایی بین دو طرف به‌وجود آمده که به بازداشت شماری از اعضای ارشد القاعده در ایران انجامیده‌است.​
^{↲بیشتر بخوانید: جزئیات بیشتر در مورد این مدارک}

ایران، درستی این اسناد را زیر سوال برده‌است. محمد جواد ظریف، وزیر خارجه ایران، گفته است این مدارک «اخبار دروغ» و «گزینشی» هستند. حمید بعیدی‌نژاد، سفیر ایران در بریتانیا، از دیگر مقام‌هایی‌ست که به این اسناد واکنش نشان داده و ایالات متحده را متهم کرده است که خود گروه القاعده را ایجاد کرد.​
^{↲بیشتر بخوانید: واکنش وزیر خارجه ایران}

نادر صدیقی همکار رادیو فردا در واشینگتن با «بیل روجیو» یکی از دو پژوهشگر ارشد «بیناد دفاع از دمکراسی‌ها» که این پرونده و مدارک پیوست آن را مشاهده و مطالعه کرده، گفت‌وگویی انجام داده است.

ادعاهای سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا، سی‌آی‌ای در فایل بن لادن تا چه اندازه معتبر است؟

فکر می‌کنم بسیار معتبر است. ببینید، گزارش کمیسیون رسیدگی به رویداد یازدهم سپتامبر [سال ۲۰۰۱ میلادی] به اینگونه ارتباطها اشاره می‌کند. وزارت خارجه و وزارت خزانه‌داری دولت اوباما چندین بار به این نکته اشاره کرده و فاش ساختند که رهبران مشخصی از القاعده چگونه از ایران بهره‌مند شده و در ایران اقامت داشتند. ایران همین‌طور فراهم‌کننده نیازهای شبکه‌ی القاعده بوده و بطور کلی اطلاعات مستقل مربوط به این همکاری‌ها وجود دارد، بنابراین موردی برای تردید در باره درستی پرونده‌ها و یا دخالت دولت آمریکا وجود ندارد. آنچه ما در کار [پژوهشی] خود انجام می‌دهیم، دقت در کنش دولت آمریکا و واکنش دولت‌های دیگر و سازمان‌های جهادی است و اینکه آنها چگونه عمل می‌کنند و هنگامی‌که به این نکات دقیق می‌شویم و اعمال دولت ایران را نظاره می‌کنیم، به این نتیجه می‌رسیم که اعتبار این ادعاها تردید ناپذیرند. پس از یازدهم سپتامبر [۲۰۰۱ میلادی]، چندین نفر از رهبران القاعده در ایران پناه گرفتند. اگرچه طبق گزارش‌ها، آنها تحت نظر بودند، ولی هرگز محاکمه نشدند و بعضی از آنها حتی در طرح‌های توطئه دست داشتند. چگونه چنین امری امکان پذیر بوده؟ مگر آنکه نوعی معامله بین [دولت] ایران و القاعده وجود داشته است.

پرونده سی‌آی‌ای بطور مشخص از دو نفر نام برده، «حمزه بن لادن» پسر اسامه بن لادن که ازدواجش در ایران برگزار شده که البته چنین مراسمی‌می‌توانسته در پاکستان و یا در افغانستان بوده باشد و «محمد اسلامبولی» برادر خالد اسلامبولی قاتل پرزیدنت انورسادات رییس جمهوری فقید مصر که پس از یازده سپتامبر، بگفته سی‌آی‌ای، مدتها در ایران می‌زیست. سی‌آی‌ای چگونه این اطلاعات را با جزییات می‌دانسته؟

ویدیویی از مراسم ازدواج حمزه بن لادن وجود دارد که در آن محمد اسلامبولی و سلیمان ابوغیض نشان داده می‌شوند که این یکی در کنار [حمزه] بن لادن نشسته و چندین ویدیوی دیگر که پس از یازده سپتامبر گرفته شده‌اند. فرد دیگری در این ویدیوها دیده می‌شود که شک قریب به یقین دارم «سعید بن لادن» پسر دیگر اسامه بن لادن و فرمانده عملیاتی [القاعده] است. با توجه به زمان تهیه این ویدیوها که به تابستان ۲۰۱۱ میلادی، پیش از کشته شدن اسامه بن لادن باز می‌گردد و حمزه [بن لادن] پسر او و [محمد] اسلامبولی و سلیمان ابوغیض در ایران بودند، نمی‌شود چنین مدرکی را به آسانی جعل کرد. از مراسم ازدواج حمزه، دو ویدیو وجود دارد.

بسیار خب، جدا از این نمونه‌ها که اشاره کردید آیا موارد دیگری هست که سی‌آی‌ای منتشر نکرده ولی شما از آن آگاهید و اگر چنین است مایلید مقداری از آنها را با ما در میان بگذارید؟

بله، اطلاعاتی در مورد ابومُصعب الزرقاوی رهبر القاعده در عراق که در [سال] ۲۰۰۶ میلادی توسط آمریکا در عراق کشته شد. یک بیوگرافی از او در این پرونده وجود دارد که در آن گفته می‌شود که الزرقاوی چگونه در ایران دستگیر شد و به او اجازه داده شد تا تصمیم بگیرد که چه می‌خواهد؟ و او تصمیم گرفت که به عراق برود. باید بگویم که سی‌آی‌ای نمی‌خواست این مدارک را منتشر کند؛ من به اتفاق همکارم [توماس جاسلین از پژوهشگران بنیاد دفاع از دمکراسی‌ها] برای بدست آوردن این مدارک به مدت شش سال با دولت آمریکا کلنجار رفتیم. مقام‌های دولت اوباما پرونده را مختومه اعلام کرده و گفتند که در آن هیچگونه اطلاعات دیگری که برای افکار عمومی‌ آمریکا جالب باشد، وجود ندارد.

پیآمد همکاری‌های حکومت ایران و القاعده آنچنان که مدارک سی‌آی‌ای می‌گوید، چه بود؟ آیا اقدامی‌ علیه منافع آمریکا در منطقه و یا نقاط دیگر صورت گرفت؟

مدارک بسیار معتبر هستند. کمیسیون رسیدگی به رویداد یازده سپتامبر گفته که هفت نفر از هواپیما ربایان، از ایران عبور کرده‌اند و می‌دانیم که جنگجویان القاعده هم چنین می‌کردند و نمونه مربوط به الرزقاوی را هم که گفتم. [دولت] ایران به الزرقاوی اجازه می‌دهد که از ایران به عراق برود، با آگاهی و یا بدون آگاهی از مقام و موقعیت او که البته نه یک جنگجوی معمولی بلکه یک فرمانده عالی بوده؛ در مدارک هم آمده که ایران از الزرقاوی می‌پرسد که واقعا مایل به رفتن به عراق است؟ و او در پاسخ می‌گوید که بله، من مایلم به عراق بروم. بنابراین دولت ایران می‌دانست که زرقاوی به عراق می‌رود تا عملیات علیه آمریکا را رهبری کند و مدارک دیگری هم وجود دارد که به پشتیبانی [دولت ایران] از طالبان و القاعده در افغانستان دلالت می‌کنند. البته این روابط عاشقانه‌ای بین ایران و القاعده نبود. عدم اعتماد فراوانی بین این دو وجود داشت ولی یک رابطه عملیاتی بود. دولت ایران از آن زمان تا کنون به این روابط پای بند بوده البته تا هنگامی‌که القاعده به منافع آمریکا در هر نقطه، چه منطقه‌ای و چه جهانی ضربه بزند.

و آیا مدارک دیگری حاکی از ادامه همکاری‌های دولت ایران و القاعده وجود دارد؟

کاملا! تا تابستان سال ۲۰۱۶ میلای دولت اوباما فهرستی از ماموران اجرایی القاعده را که از ایران به عنوان پایگاه تدارکاتی استفاده می‌کردند، فراهم می‌آورد و به نوع همکاری‌های کادر رهبری القاعده با دولت ایران که برای هماهنگ کردن عملیات در سراسر منطقه صورت می‌گرفت، تمرکز داشت. همچنین دولت آمریکا سال گذشته تاکید کرد و هنوز هم می‌گوید که رهبران القاعده از درون ایران عملیات خود را رهبری می‌کنند.

وزیر خارجه ایران محمد جواد ظریف در واکنش به انتشار این پرونده از جانب سی‌آی‌ای، آن را رد کرده و گفته که این یک خبر جعلی است.

من در مورد این ادعا حرف زیادی نمی‌توانم بزنم. وقتی یک مقام ارشد در رژیِم سرکوبگر ایران، رژیمی‌که پشتیبان سازمان‌های تروریستی مانند حزب‌الله و شبه‌نظامیان مختلف در سوریه، عراق و افغانستان بوده این گزارش را خبری جعلی می‌خواند، من این را به عنوان اعتبار و تصدیق [گزارش] تلقی می‌کنم.

روابط احتمالی کنونی در چه مرحله‌ای است، البته اگر چنین روابطی همچنان وجود داشته باشد؟

ما می‌دانیم که ایران همچنان به ماموران عملیاتی القاعده اجازه می‌دهد که کارهای خود را از درون ایران پیش ببرند. در کم‌ترین حالت، تا آنجایی که این اقدامات برای تضعیف آمریکا در منطقه باشد دولت ایران چشم‌های خود را بر اقدامات آنها می‌بندد. واقعیت این است که تا امروز القاعده و جمهوری اسلامی ایران علیه یکدیگر حمله‌ای نکرده اند به غیر از سوریه که در آنجا هم بر این امر توافق کرده‌اند که در سوریه باهم اختلاف دارند. کم‌ترین کمک ایران به القاعده دادن اجازه حضور در ایران، جمع‌آوری پول، طراحی حمله‌ها، تسهیل رفت و آمد [اعضای القاعده] در مناطق مرزی مانند مرزهای ایران با عراق، افغانستان و پاکستان و احتمالا پشتیبانی‌های مالی و آموزش نظامی‌است.