«خیلی زود یا نه چندان زود»؛ این بحث‌برانگیزترین توئیت دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، در روزهای منتهی به حمله موشکی آمریکا، بریتانیا و فرانسه، علیه اهدافی در سوریه برای مجازات «اسد حیوان» بود.
حمله‌ای که در نهایت بامداد شنبه ۲۵ فروردین انجام شد. گرچه هنوز رسماً تأسیساتی که در این حمله موشکی هدف قرار گرفته‌اند، اعلام نشده است.
«مدرن، زیبا و هوشمند» توصیف آقای ترامپ از موشک‌هایی بود که قرار شد بشار اسدی را تنبیه کند که زمانی که از میانه تحصیلات تخصصی چشم پزشکی از بریتانیا به سوریه فراخوانده شد تا بر جای پدر خودکامه‌اش، حافظ اسد، تکیه بزند.
بسیاری درغرب او را «نمادی مدرن» از حکومت‌های دنیای عرب توصیف کردند اما عملکرد و سیاست‌هایش، به کشته شدن نزدیک به نیم میلیون نفر از مردم سوریه، زخمی شدن بیش از یک میلیون نفر، فرار میلیون‌ها انسان دیگر و ویرانی شدید سوریه انجامید و جنگی طولانی را رقم زد که هنوز ادامه دارد و اثرات عمیقی بر سراسر منطقه و حتی جهان گذاشته است.
آمریکا و بخشی از جامعه جهانی از حملات شیمیایی یکشنبه هفته گذشته به غیرنظامیان در شهر دوما، در غوطه شرقی در حومه دمشق، خشمگین هستند اما سوریه، از جمله با تکیه بر پشتیبانی قاطع روسیه، در تلاش برای رهانیدن خود از حمله کشورهای غربی، آن را «جعلی» توصیف کرده بود.
اما حکومت بشار اسد که خود را در دوره اخیر در موضع قدرت می‌دید، تنها به امید روسیه و یا ایجاد تردید در دل سیاستمداران آمریکایی ننشست؛ رسانه‌های دنیای عرب مملو از گزارش‌هایی بود حاکی از گریز نظامیان اسد، تخلیه تقریباً تمامی پایگاه‌های نظامی، فرودگاه‌ها و سایر هدف‌های مهم و غیرمهم و پنهان شدن شبه‌نظامیان حزب‌الله و دور شدن ایرانیان نظامی که به ادعای جمهوری اسلامی، در نقش «مستشاری» در سوریه حضور دارند، ولی شمار کشته‌های این «مستشاران» در روزهای اخیر، پس از یک حمله اخیر منتسب به اسرائیل، افزایش یافته است.
اما اهداف احتمالی آمریکا برای مجازات «اسد حیوان» چه تأسیساتی می‌توانست باشد؟؛ این پرسشی است که در چند نشست پنتاگون و دولت آمریکا در روزهای اخیر بررسی شده و ژنرال جیمز متیس، وزیر دفاع، طرح‌های لازم را به رئیس خود، ارائه کرده بود.
در این زمینه پیش از حمله بامداد شنبه، رسانه‌های آمریکا و غرب به گمانه‌زنی از فهرست «بانک اطلاعاتی» که هدف‌های حملات احتمالی هستند، پرداختند، و از جمله شبکه خبری سی ان بی سی روز پنجشنبه گزارش مشروحی در این باره داشت.
فشرده‌ای کوتاه از مکان‌هایی که می‌توانست «موشک‌های مدرن و زیبا و هوشمند» ارتش آمریکا باشد، را مرور می‌کنیم:
تأسیسات سلاح‌های شیمیایی:
- مرکز تحقیقاتی مصیاف در یکی از شهرهای باستانی غرب سوریه. بر اساس گزارش‌های اطلاعاتی، گاز کلر و بشکه‌های بمب شیمیایی در این مکان تولید شده‌اند؛ همچنین بر اساس گزارش رسانه‌های غربی، اسرائیل سپتامبر ۲۰۱۷ این تأسیسات و انبار موشک‌های زمین به زمین در نزدیکی آن را بمباران کرد اما این مرکز نظامی هنوز به کار ادامه داده است.
- مرکز تحقیقات جمرایا: سرویس‌های اطلاعاتی غربی این مکان را یکی از سه سایت تولید جنگ‌افزار شیمیایی می‌دانند در حالی که حکومت اسد آن را مجتمع پژوهش‌های غیرنظامی خود قلمداد می‌کند.
- مرکز برزه: بر اساس گزارش‌های غربی، در این مکان کلاهک موشک‌های دوربرد و توپخانه را با مواد شیمیایی پر می‌کنند. سرویس اطلاعاتی «یک کشور عضو سازمان ملل متحد» (که نام آن برده نشد) مدعی شد که مهندس‌های کره شمالی در فعال کردن سایت‌های سلاح شیمیایی در برزه، عدرا و حما در سوریه نقش دارند.
پایگاه‌های هوایی:
- حمیمیم؛ این فرودگاه از شهریور ۱۳۹۴ که روسیه به یاری نظامی سوریه شتافت، مرکز اصلی استقرار نیروی هوایی روسیه در سوریه است؛ این پایگاه شامل جنگنده‌ها و تجهیزات نظامی زیادی است. اما به نظر می‌رسد که آمریکا نخواهد با روسیه درگیر شود و از این روی، احتمال حمله به حمیمیم بسیار کم است بویژه آنکه سامانه‌های دفاعی اس-۳۰۰ و اس-۴۰۰ از پایگاه محافظت می‌کنند.
ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، سال گذشته در دیداری غیرمترقبه از بندر لاذقیه سوریه، دستور عقب‌نشینی بخشی از نیروهای روسی را صادر کرد و گفت که مأموریت کشورش در سوریه تقریباً تکمیل شده است. اما روسیه در همین حال تأکید کرده که پایگاه حمیمیم همچنان فعال می‌ماند. دیگر برای بسیاری این یک یقین است که روسیه به آسانی سوریه را ترک نخواهد کرد. - التیاس (یا تی-۴)؛ این یکی از پایگاه‌های مرکزی و بزرگ هوایی سوریه در غرب شهر باستانی تدمر یا پالمیرا در استان حمص است، که گفته می‌شود ۶۰ بونکر و چهار اسکادران در آن فعال هستند. اسرائیل فوریه ۲۰۱۸، ۲۱ بهمن ۱۳۹۶، رسماً تأیید کرد که در واکنش به پرواز «پهپاد ایرانی» که از التیاس برخاسته بود، این مکان را بمباران کرد. روسیه مدعی است که حمله هوایی دوشنبه این هفته نیز به همین پایگاه کار اسرائیل بوده است.
بر اساس گزارش‌های اطلاعاتی غرب و اسرائیل، شمار زیادی از نظامیان ایرانی در این پایگاه حضور دارند اما نیروهای نظامی روسیه نیز در آن فعالیت می‌کنند؛ خبرگزاری‌های نزدیک به سپاه پاسداران ایران به طرز بی‌سابقه‌ای تصاویری از این مکان را بعد از بمباران دوشنبه این هفته منتشر کردند.
گزارش‌های زیادی می‌گوید که هواپیماهای نظامی خود سوریه، بویژه بعد از حملات شیمیایی منتسب به سوریه در شهر دوما، در پایگاه تی-۴ از بیم حملات احتمالی آمریکا تخلیه شده و برای در امان ماندن، به نزدیکی نیروهای روسیه در سوریه انتقال یافته‌اند. - پایگاه ضمیر؛ این تأسیسات هوایی و فرودگاه در ۴۰ کیلومتری شمال شرقی دمشق، بر اساس برخی از گمانه‌زنی‌ها، فرودگاهی بود که بالگردهای سوری با بشکه‌های حاوی مواد شیمیایی بارها از آن برخاسته‌اند. شماری از بالگردهای ترابری دو موتوره می-۸ ساخت روسیه در ارتش سوریه در این پایگاه واقع بودند.
- شعیرات؛ در آوریل ۲۰۱۷، به دستور دونالد ترامپ، و در واکنش به حمله شیمیایی آن زمان منتسب به ارتش اسد در منطقه خان شیخون، پایگاه شعیرات بمباران شد. ۵۹ موشک تام هوک که از کشتی‌های نظامی آمریکا در شرق خاورمیانه شلیک شد، به شعیرات اصابت کرد؛ هر تام هوک برای یک هدف شلیک شد؛ از جمله برج دیده‌بانی، ساختمان فرماندهی، ایستگاه‌های سوخت‌گیری، زیربناهای رادرای. حمله تنها ۴۰ دقیقه طول کشید اما شعیرات بعد از آن ضربه سهمگین نیز تا حد زیادی تعمیر شد و به کار ادامه داد.
پایگاه‌های دریایی:
- طرطوس: فرماندهی نیروی دریایی روسیه در این پایگاه قرار دارد و آقای پوتین، بر اساس گزارش‌ها، قصد دارد که حضور روسیه در این پایگاه را بیشتر کند. تصاویر ماهواره‌ای روزهای گذشته کشتی‌های جنگی سوریه را در حال دور شدن از طرطوس، از بیم حمله احتمالی آمریکا، نشان داده‌اند. تصاویر شرکت ماهواره‌ای اسرائیلی «ایمج سات»، دستکم ۱۱ کشتی جنگی روسی و از جمله، ناوچه سنگین دریادار گریگوروویچ را در حال ترک پایگاه طرطوس که با سمانه‌های اس-۳۰۰ و اس-۴۰۰ محافظت می‌شوند، نشان می‌داد.
هدف‌های دیگر:
- الکسوه؛ قرارگاه نظامی ایرانیان «مستشار» در این پادگان نظامی سوریه در ۱۴ کیلومتری جنوب دمشق واقع است؛ ارزیابی‌های اطلاعاتی غرب و اسرائیل مدعی است که ۱۵ هزار نیروی وابسته به ایران، شامل خود ایرانیان نظامی و شیعیان افغانستانی و پاکستانی اعزام شده از سوی ایران، از الکسوه فرماندهی می‌شوند.
- کاخ ریاست جمهوری بشار اسد در دمشق؛ سوریه ادعاهای بی‌شمار مطرح شده در فضای مجازی را در خصوص رفتن بشار اسد از سوریه از بیم حمله آمریکا رد کرده است؛ به نظر می‌رسد که این ادعاها درست نیست؛ زیرا او دستکم پنجشنبه همین هفته با علی‌اکبر ولایتی، مشاور آیت‌الله علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی ایران، در سفر او به سوریه دیدار کرد؛ اما معلوم نیست که اسد و اسما، همسر اسد و سه فرزندانشان در این کاخ که به موشک‌های ضد دفاعی نیز مجهز است هنوز شب‌ها را به صبح رسانند.
اسرائیل گفته است که در عملیات احتمالی نظامی آمریکا علیه سوریه مشارکت نمی‌کند ولی همیشه علیه هدف‌های مشخص خود اقدام خواهد کرد؛ اسرائیل اما صریحاً چهارشنبه به ایران هشدار داد که اگر خود یا همپیمانانش به اسرائیل حمله کنند، کار حکومت اسد را یکسره و خود اسد را نابود خواهد کرد.
در مقابل در حالی که سوریه سکوت کرده است، ایران «هل من مبارز» طلبیده و علی شیرازی، نماینده ولی‌فقیه در شاخه قدس سپاه، پنجشنبه گفت اسرائیل «حماقت کند»؛ تل‌آویو و حیفا با خاک یکسان می‌شوند.