دریادار پاسدار علیرضا تنگسیری، ششمین فرمانده نیروی دریایی سپاه یکی از تندروترین فرماندهان سپاه و از محبوب‌ترین فرماندهان نزد آیت‌الله خامنه‌ای رهبر و فرمانده کل نیروهای مسلح جمهوری اسلامی است.
راز محبوبیت دریادارعلیرضا تنگسیری نزد رهبر جمهوری اسلامی و نیز راز برآمدن و رشد پله به پله او در سلسله مراتب فرماندهی نیروی دریایی سپاه طی هشت سال گذشته و رسیدن او به فرماندهی این نیرو بیش از هر چیز به یک مسئله خاص بر می‌گردد؛ دشمن بودن آمریکا در ذهن آیت‌الله خامنه‌ای رهبر جمهوری اسلامی، و اظهارات، مواضع و اقدامات ضد آمریکایی علیرضا تنگسیری در سال‌های اخیر، و ابراز رضایت گام به گام رهبر از اظهارات و اقدامات ضدآمریکایی او و فرماندهانی نظیر او. اقداماتی که گاه ایران و آمریکا را تا مرز تنش‌های واقعی در خلیج فارس پیش برده است.
بیشتر در این باره: خامنه‌ای فرمانده نیروی دریایی سپاه پاسداران را تغییر دادهمه در داخل و خارج ایران می‌دانند که کلمه دشمن در ادبیات و سخنرانی‌های رهبر جمهوری اسلامی جایگاه ویژه‌ای دارد و او علاوه بر اسرائیل بیش از همه واژه دشمن را برای آمریکا به کار برده و می‌برد. در همین چارچوب آیت‌الله خامنه‌ای به هر یک از مسئولان و فرماندهانی که نگاه و رویکرد او را در ضدیت با آمریکا بیش از سایرین در سخن و عمل تأیید کنند، توجه ویژه‌ای می‌کند و آنها را در ارکان و ساختار قدرت از جمله در درون نیروهای مسلح بالاتر می‌کشد.
یکی از این فرماندهان علیرضا تنگسیری است که کارنامه کاری و اظهارات او آکنده از مواضع ضد آمریکایی و اقداماتی در مقابل آمریکا و نیروهای آمریکایی در خلیج فارس است که تحسین آیت‌الله خامنه‌ای را برانگیخته است. سوابق و مواضعی که او را در موقعیتی تندروتر از دریادار علی فدوی فرمانده پیشین نیروی دریایی سپاه قرار می‌دهد.
بررسی سیر اظهارات علیرضا تنگسیری در یک دهه اخیر هم در حوزه سیاست داخلی و هم به طور خاص در حوزه چالش‌های ایران و آمریکا در خلیج فارس نشان می‌دهد که او نه تنها در حمله به منتقدان و مخالفان داخلی رهبر جمهوری اسلامی از جمله در اعتراضات ضدحکومتی بعد از انتخابات سال ۱۳۸۸ فعال نشان داده، بلکه دوره هشت ساله فرماندهی ارشد او در نیروی دریایی سپاه به عنوان جانشین فرمانده نیرو و پییش از آن به عنوان فرمانده منطقه یکم دریایی سپاه در بندرعباس و تنگه هرمز با تأیید گسترده و خاص آیت‌الله خامنه‌ای همراه بوده است.
«استراتژی دست بلند» و تعقیب آمریکا تا خلیج مکزیک
یکی از حوزه‌های مشترک ذهنی و عملیاتی بین آیت‌الله خامنه ای و فرماندهانی چون علیرضا تنگسیری راهبردی است که از آن به عنوان «استراتژی دست بلند» یاد شده است. مبنای این راهبرد محدود نکردن درگیری احتمالی سپاه با آمریکا به خلیج فارس بر مبنای این گفته شهریور سال ۱۳۸۶ آیت‌الله خامنه‌ای است که «تعرض نظامی به ایران به صورت بزن و دررو دیگر ممکن نیست».
علیرضا تنگسیری در چارچوب این راهبرد و نگاه آیت‌الله خامنه‌ای می‌گوید «دشمن اگر بخواهد درگیر شود حتی اگر شده تا خلیج مکزیک هم دنبالشان می‌رویم».
او که به سخنرانی‌ها و مصاحبه‌های ضدآمریکایی متعدد مشهور است، همچنین از جمله فرماندهانی است که آشکارا از امکان حمله انتحاری به ناوهای آمریکا در خلیج فارس سخن گفته و تأکید کرده که «هستند کسانی که با مواد منفجره خود را به ناوهای آمریکا بزنند».
در چندین مورد نیز که نیروی دریایی سپاه ملوان‌های آمریکایی، بریتانیایی، کانادایی و استرالیایی را در خلیج فارس توقیف یا بازداشت کرده در اغلب اوقات علیرضا تنگسیری در مرکز این توقیف‌ها و بازداشت‌ها بوده است.
خود او در این باره می‌گوید دوبار آمریکایی‌ها، دوبار انگلیسی‌ها، یک بار کانادایی‌ها و یک بار استرالیایی‌ها از سوی نیروی دریایی سپاه پاسداران در خلیج فارس بازداشت شده‌اند و از نگاه او این نشان دهنده اقتدار و توان دفاعی سپاه است.
صحنه بازداشت ملوانان آمریکایی توسط نیروهای سپاه
در دی ماه ۱۳۹۴ که اعلام شد ایران ۱۰ ملوان آمریکایی را در پی خراب شدن قایق‌های آنها و ورود تصادفی به آب‌های سرزمینی ایران در نزدیکی جزیره فارسی توقیف کرده است، دریادار تنگسیری به عنوان جانشین فرمانده نیروی دریایی سپاه از این واقعه به عنوان تسلیم شدن آمریکایی‌ها یاد کرد و گفت «ایران اسلامی افتخار می‌کند که دو بار امریکایی‌ها را تسلیم کرده است، یک‌بار در شمال خلیج‌فارس و یک‌بار در زمان دستگیری ۱۰ ملوان آمریکایی».
در حالی که سپاه پاسداران حتی به طور رسمی اعلام کرد که «غیرعمدی بودن ورود غیرقانونی و غیرمجاز شناورهای رزمی آمریکایی به آب‌های سرزمینی ایران در خلیج فارس قطعیت یافته» اما آیت‌الله خامنه‌ای ترجیح داد با دعوت اختصاصی فرماندهان ارشد نیروی دریایی سپاه به دفترش و اعطای مدال نظامی فتح به دریادارعلی فدوی فرمانده نیروی دریایی سپاه و چهار تن از فرماندهان و اعطای درجه بالاتر به نیروهای حاضر در این رویداد، رویکرد تشویق‌کننده خود را در مورد مقابله سپاه با نیروهای آمریکایی در خلیج فارس آشکارا نشان دهد.
اعطای نشان فتح به علی فدوی
در سال ۱۳۸۶ نیز که نیروی دریایی سپاه اقدام به توقیف قایق و بازداشت ۱۵ ملوان انگلیسی کرد، این علیرضا تنگسیری بود که با وجود آنکه بازداشت ملوان‌های انگلیسی در منطقه فرماندهی او در منطقه یکم بندرعباس اتفاق نیفتاده بود، به عنوان بیان‌کننده موضع سپاه وارد صحنه شد و سخنگویی نیروی دریایی سپاه در این واقعه را برعهده گرفت. اگرچه در نهایت محمود احمدی‌نژاد، رئیس‌جمهور وقت، پس از گذشت ۱۱ روز و دریافت نامه تهدیدآمیز نخست‌وزیر بریتانیا، ملوانان انگلیسی را در حالی که کت و شلوار و سوغاتی‌هایی از ایران دریافت کرده بودند، آزاد و به طور رسمی بدرقه کرد.
یک بار دیگر و در سال ۱۳۸۸ نیز در حوزه فرماندهی علیرضا تنگسیری در منطقه یکم دریایی سپاه پنج ملوان انگلیسی به اتهام ورود غیرمجاز به آب‌های ایران بازداشت شدند و خود او بازداشت این ملوان‌ها را تأیید کرد. کمی بعد از این اقدام، علیرضا تنگسیری ارتقای مقام و درجه یافت و با دریافت درجه دریاداری به جانشینی فرماندهی نیروی دریایی سپاه ارتقا یافت و تا روزپنجشنبه که از سوی آیت‌الله خامنه‌ای به فرماندهی نیروی دریایی سپاه منصوب شد، هشت سال در این مقام باقی ماند.
آزادی ملوانان انگلیسی پس از تهدید نخست‌وزیر بریتانیا
حالا او با چنین سوابق و مواضعی فرمانده نیروی دریایی سپاه شده است. انتصابی که علاوه بر سوابق و مواضع او از نظر زمانی و مکانی می‌تواند خاص و ویژه باشد. از نظر مکانی، علیرضا تنگسیری به عنوان فرمانده نیروی دریایی سپاه، فرمانده نیرویی شده است که در خط اول تماس یگان‌های نظامی ایران و آمریکا در خلیج فارس فعالیت می‌کند. جایی که روزانه ده‌ها شناور نظامی ایران و آمریکا به عنوان دو نیروی نظامی ناسازگار با یکدیگر در حال تردد و فعالیت هستند.
از نظر زمانی نیز اهمیت انتصاب دریادار تنگسیری از سوی آیت‌الله خامنه‌ای در این زمان خاص در این است که ایران و آمریکا در یکی از تنش‌آمیزترین دوران روابط خود به سر می‌برند و آمریکا دو ماه دیگر برای اعمال تحریم‌های نفتی علیه ایران و به صفر رساندن فروش نفت ایران آماده می‌شود. نفتی که قرار است از خلیج فارس و محل مأموریت نیروی دریایی سپاه صادر شود.
اگر این گفته حسن روحانی را نیز که قرار نیست وقتی ما نفت صادر نکنیم، دیگران نفت صادر کنند به این مجموعه عوامل و پارامترها اضافه کنیم، اهمیت زمانی، مکانی و موضوعی سپردن سکان فرماندهی نیروی دریایی سپاه و مناطق پنجگانه آن در خلیج فارس به علیرضا تنگسیری بیشتر به چشم می‌آید. مناطقی که از تنگه هرمز در جنوب خلیج فارس تا دهانه اروند رود در شمال خلیج فارس گسترش یافته‌اند.
طبق این ساختار و بر اساس دستور آیت‌الله خامنه‌ای و نیز دستورالعمل‌های ستاد کل نیروهای مسلح ایران، در یک دهه گذشته تقسیم کار جدیدی بین ارتش و سپاه پاسداران در آب‌های جنوب ایران انجام گرفته است. بر اساس این تقسیم کار، خلیج فارس و تنگه هرمز که شامل حدود ۱۲۰۰ کیلومتر مرز دریایی است، به عنوان حوزه مأموریت نیروی دریایی سپاه پاسداران تعیین شده و دریای عمان و دریای خزر نیز به عنوان حوزه مأموریت نیروی دریایی ارتش تعریف شده است.
مناطق پنجگانه نیروی دریایی سپاه پاسداران
بر اساس مأموریتی که برای نیروی دریایی سپاه پاسداران در خلیج فارس تعیین شده است، این نیرو خلیج فارس را به پنج منطقه جداگانه تقسیم کرده و در هر یک از این مناطق یک منطقه دریایی ایجاد کرده و در هر یک از این مناطق نیز پایگاه‌های دریایی کوچکتری تأسیس شده‌اند.
در هر یک از این مناطق پنجگانه علاوه بر شناورهای سریع‌السیر، یگان موشکی ساحل به دریا، گروه های پدافند ضد هوایی مستقل، یگان ویژه، یگان‌های تکاور و تفنگدار مستقر هستند.
پنج منطقه دریایی سپاه عبارتند از:
منطقه اول دریایی سپاه: منطقه اول دریایی سپاه موسوم به منطقه صاحب الزمان در بندرعباس مستقر است. این منطقه دریایی، نزدیکترین یگان دریایی سپاه به تنگه هرمز به شمار می‌رود و مسئولیت اصلی آن عملیات دفاعی و آفندی در محدوده تنگه هرمز است. علیرضا تنگسیری فرمانده کنونی نیروی دریایی سپاه، پیش از آنکه در سال ۱۳۸۹ به جانشینی فرمانده نیرو منصوب شود، فرمانده منطقه یکم دریایی سپاه بود.
منطقه دوم دریایی سپاه: منطقه دوم دریایی سپاه در بندر بوشهر مستقر و معروف به منطقه دوم نوح نبی است. مأموریت اصلی منطقه دوم دریایی سپاه، حفاظت از جزیره خارک و استمرار صادرات نفت ایران است. توقیف قایق حامل ۱۰ تفنگدار آمریکایی در سال ۹۴ در نزدیکی جزیره فارسی در محدوده عملیاتی این منطقه دریایی رخ داد و علی رزمجو فرمانده این منطقه از جمله فرماندهانی بود که به همین دلیل از آیت‌الله خامنه‌ای نشان فتح دریافت کرد.
منطقه سوم دریایی سپاه: منطقه سوم دریایی سپاه موسوم به منطقه امام حسین در بندر ماهشهر در شمال خلیج فارس قرار دارد و محدوده عملیاتی آن از ماهشهر تا اروند یعنی آب‌های ساحلی استان خوزستان است. پایگاه اروندکنار از جمله مهم‌ترین پایگاه‌های تابع این منطقه است.
منطقه چهارم دریایی سپاه: منطقه چهارم نیروی دریایی سپاه موسوم به ثارالله در عسلویه قرار دارد و منطقه حد فاصل منطقه اول (بندرعباس) و منطقه دوم (بوشهر) از جزیره کیش تا رأس مطاف را پوشش می‌دهد. این منطقه تا سال ۱۳۸۹ یک پایگاه دریایی بود اما در این سال به لحاظ سازمانی به سطح منطقه دریایی ارتقا پیدا کرد.
با ایجاد منطقه چهارم ثارالله نیروی دریایی سپاه در عسلویه، حفاظت از ۳۵۰ کیلومتر مرز آبی از جزیره کیش در استان هرمزگان تا رأس مطاف در استان بوشهر به این منطقه اختصاص داده شده است. استراتژیک بودن منطقه گازی پارس جنوبی و حساسیت مسئولان ایران روی این منطقه اقتصادی، یکی از دلایل ارتقای پایگاه دریایی ثارالله عسلویه به منطقه چهارم سپاه اعلام شده است.
منطقه پنجم دریایی سپاه: منطقه پنجم که آخرین منطقه دریایی تشکیل شده از سوی سپاه است، از تقسیم محدوده عملیاتی منطقه یک ایجاده شده است. بنا بر گفته علی فدوی، فرمانده پیشین نیروی دریایی سپاه، به دلیل اهمیت تنگه هرمز، این تنگه به طور خاص به عنوان تنها محدوده مأموریت منطقه یکم تعریف شده و جزایر چهارگانه ابوموسی، تنب بزرگ و کوچک، و سیری از محدوده منطقه یکم خارج و با تشکیل منطقه پنجم به آن منطقه سپرده شده است.
منطقه پنجم در سال ۱۳۹۱ تأسیس شد و به منطقه نازعات معروف است. این منطقه در بندر لنگه قرار دارد و حوزه عملیاتی آن از نقطه انتهایی جزیره قشم به اضافه منطقه جزایر چهارگانه تا غرب جزیره کیش است.
تمامی این مناطق پنجگانه زیر نظر فرمانده نیروی دریایی سپاه و قرارگاه خاتم‌الانبیای دو هستند که مهم‌ترین قرارگاه دریایی سپاه در خلیج فارس است.
قرارگاه خاتم‌الانبیای دو سپاه به همراه قرارگاه دریایی خاتم‌الانبیای یک نیروی دریایی ارتش، دو قرارگاه اصلی دریایی ایران در خلیج فارس و دریای عمان هستند و هر دو زیر نظر قرارگاه جنگی خاتم‌الانبیا در تهران عمل می‌کنند که فرماندهی آن با سرلشکر پاسدار غلامعلی رشید است و قرارگاه ارشد و مرکزی تمام قرارگاه‌های نظامی ارتش و سپاه در عرصه‌های هوایی، دریایی و زمینی به شمار می‌رود.
تاریخچه تشکیل نیروی دریایی سپاه
نیروی دریایی سپاه به پیشنهاد محسن رضایی و فرمان آیت‌الله خمینی در سال ۱۳۶۴ تشکیل شد. پیش از آن نیز یگان‌های کوچک دریایی سپاه از جمله در حوضه غواصی فعال بودند. این یگان‌های کوچک در ابتدا در جریان جنگ ایران و عراق و برای عبور از اروند رود (شط‌العرب) و نیز عملیات در مرداب‌های مرزی ایران و عراق از جمله هورالعظیم و در جریان عملیات‌های بدر، خیبر و سپس والفجر هشت (تصرف فاو) به کار گرفته شدند.
اولین فرمانده نیروی دریایی سپاه حسین علایی بود، و علی فدوی فرمانده بعدی نیروی دریایی سپاه، مسئول اطلاعات آن بود و رئیس ستاد نیروی دریایی سپاه در آن زمان نیز علی اکبراحمدیان بود که هم اکنون رئیس مرکز راهبردی سپاه است.
این نیرو در اواخر جنگ ایران و عراق به سرعت با تمرکز بر به کارگیری قایق‌های تندرو در عملیات‌های مختلف جنگ از جمله والفجر ۸ و تصرف اسکله الامیه عراق در شمال خلیج فارس و نیز درگیری‌های محدود با نیروی دریایی آمریکا در سال ۱۳۶۶ و ۱۳۶۷ و همچنین گشت‌های پراکنده در خلیج فارس و تنگه هرمز، گسترش سازمانی یافت.
پس از پایان جنگ ایران و عراق، در در ماه ۱۳۶۹، علی شمخانی فرمانده وقت نیروی دریایی ارتش که از پیشتر از فرماندهان ارشد سپاه پاسداران بود، با حفظ سمت ارتشی‌اش به فرماندهی نیروی دریایی سپاه منصوب شد. در آن زمان علی‌اکبر احمدیان به عنوان جانشین شمخانی معرفی شد و علی فدوی به فرماندهی منطقه یکم منصوب شد. در این دوره تئوریزه نمودن تجارب دریایی سپاه در جنگ ایران و عراق آغاز شد.
علی شمخانی، از سال ۶۹ تا سال ۷۶ فرماندهی نیروهای دریایی سپاه و ارتش را مشترکاً به عهده داشت.
پس از مدتی در سال ۱۳۷۶ دوباره فرماندهی نیروهای دریایی سپاه و ارتش از یکدیگر جدا شد و علی‌اکبر احمدیان با دریافت درجه دریاداری (ژنرال تک‌ستاره نیروی دریایی) از سوی آیت‌الله خامنه‌ای به فرماندهی نیروی دریایی سپاه منصوب شد. در این دوره استراتژی دفاع نامتقارن (نبرد غیرکلاسیک) كه در اواخر جنگ ایران و عراق در دستور نیروی دریایی سپاه قرار گرفته بود، مورد توجه بیشتر قرار گرفت و اساس مأموریت، ساختار و عملکرد نیروی دریایی سپاه بر اساس احتمال درگیری و نبرد با نیروهای فرامنطقه‌ای حاضر در خلیج فارس و به طور خاص نیروی دریایی آمریکا گذاشته شد. در این دوران همچنین فرماندهی قرارگاه دریایی خاتم ۲ تشکیل شد که قرارگاه عملیاتی نیروی دریایی سپاه بود.
در این دوران تسلیحاتی چون زیردریایی کیلو کلاس ساخت روسیه، شناور تندرو هودونگ، موشک‌های دریایی C802 و C801 کرم ابریشم که مخصوص ضدکشتی بودند، به نیروی دریایی سپاه و ارتش افزوده شدند اما زیردریایی‌های خریداری شده از روسیه (کلاس کیلو) در اختیار نیروی دریایی ارتش و نه نیروی دریایی سپاه قرار گرفت.
بعد از پایان جنگ ایران و عراق همچنین تمرکز اصلی نیروی دریایی سپاه بر توسعه جنگ‌افزارها در دو حوزه قرار گرفت. نخست ساخت شناورهای سریع‌تر و رادار گریز، و دوم افزایش توانایی موشکی نیروی دریایی و در این راستا قایق‌های توپدار سریع‌السیر عاشورا به سازمان رزم نیروی دریایی سپاه پیوستند.
در سال ۱۳۷۹، مرتضی صفاری از فرماندهان قدیمی سپاه به فرماندهی نیروی دریایی سپاه انتخاب شد. این مسئولیت ۱۰ سال به طول انجامید. آقای صفاری در سال ۱۳۸۹ با تحویل فرماندهی به جانشینش، علی فدوی، به فرماندهی تربیت افسری امام حسن منصوب شد.
از همین زمان ستاد فرماندهی نیروی دریایی سپاه نیز که در منطقه شرق تهران (سرخه حصار) مستقر بود، به دستور آیت‌الله خامنه‌ای به بندرعباس در نزدیکی تنگه هرمز منتقل شد. تصمیمی که در مورد انتقال ستاد فرماندهی نیروی دریایی ارتش به بندرعباس نیز تکرار شد.