خبرگزاری رویترز در گزارشی میدانی که روز سه‌شنبه ۱۷ تیر از وضعیت معیشتی مردم در ایران منتشر کرده به بررسی تأثیرات بحران سقوط ارزش پول ملی بر وضع اقتصادی ایرانیان پرداخته است. این گزارش را در زیر می‌خوانیم:
«مریم حسینی، معلم بازنشسته و مسن ایرانی در آخرین تلاش‌های خود برای رساندن هزینه شهریه دانشگاه به دخترش در خارج، همه پس‌انداز خود را از بانک بیرون کشید و با آن دلار خرید.
اما آن هم کافی نبود. دخترش که سه سال از درس دانشگاهش باقی مانده ناچار شد برنامه‌های آینده خود را کنار گذاشته و به ایران برگردد.
داستان بی‌پول شدن خانواده حسینی داستان هرروزه بسیاری از خانواده‌های ایرانی است که برای تأمین مالی فرزندانشان از پس‌انداز خود زده و برای آنها دلار می‌فرستند.
خانم حسینی می‌گوید: دخترم مجبور است آرزوی تحصیل در خارج را به خاک بسپرد و برگردد. من دیگر از پس هزینه‌ها بر نمی‌آیم.
دلیل بی‌پول شدن خانم حسینی سقوط شدید ارزش ریال ایران به پایین‌ترین نرخ خود نسبت به دلار آمریکاست.
این سقوط ارزش نه تنها زندگی در ایران را بسیار گران‌تر کرده بلکه سرپا نگه داشتن اقتصاد کشور را در مسیر تندباد تحریم‌های فلج‌کننده ایالات متحده و ویروس جدید کرونا به امری بسیار دشوار تبدیل کرده است.»
برداشت از ذخایر، تا کی؟
خبرگزاری رویترز اشاره می‌کند که هر دلار در ایران در رکوردی تاریخی از مرز ۲۰ هزار تومان گذشته و پس از آن نیز به طور خزنده در حال افزایش است.
این خبرگزاری ادامه می‌دهد:
«سقوط ارزش ریال ایران در هفته‌های اخیر، بانک مرکزی را مجبور کرد تا صدها میلیون دلار برای تثبیت ریال وارد بازار کند.
عبدالناصر همتی، رئیس بانک مرکزی ایران، این مداخله را 'معقولانه و هدفمند' توصیف کرده است.
آقای همتی می‌گوید که بانک مرکزی ذخایر خارجی کافی دارد اما به میزان این ذخایر اشاره‌ای نکرده است.
بیشتر در این باره: تاراج اصلی منابع ارزی ایران در کجا اتفاق می‌افتد؟اقتصاددانان هم می‌گویند که برای رویارویی با کسری بودجه ناشی از بحران اقتصادی، ایران ناچار خواهد بود از آن ذخایر برداشت کند، اما این به نوبه خود توان ایران برای مهار تورم را ضعیف می‌سازد.
گاربیس ایرادیان، اقتصاددان ارشد مؤسسه بین‌المللی مالی، می‌گوید که ذخایر خارجی ایران برای تزریق به بازار محدود است و با این کار نیز نخواهد توانست کاهش ارزش پول کشور را مهار کند، به ویژه با وجود تحریم‌های ایالات متحده و انزوای ایران در جامعه جهانی.»
رویترز ادامه می‌دهد که «از زمان خروج ایالات متحده از توافق هسته‌ای با ایران، واحد پول ایران ۷۰ درصد از ارزش خود را از دست داده است.
دولت ایران برای جبران این وضعیت چند نرخ مختلف برای تبدیل ارز در نظر گرفته تا به‌ویژه از فشار مالی بر واردکنندگان بکاهد.
اما در بازار آزاد، پس از آخرین مداخلات از سوی بانک مرکزی هم، ریال همچنان به سقوط خود ادامه داده است.
یکی از دلایل تازه‌‌ترین افت ارزش تومان، تنش بین جمهوری اسلامی و آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای در مورد مسئله اجازه بازرسی از دو سایت مشکوک هسته‌ای ایران است. دلیل دیگر نیز به آسیب‌های اقتصادی ناشی از ویروس کرونا برمی‌گردد.»
یک دگرگونی عمیق؟
رویترز می‌نویسد که این سقوط‌های پی‌درپی در ارزش پول می‌تواند نشانگر یک دگرگونی عمیق‌تر باشد.
این خبرگزاری ادامه می‌دهد:
«نیلس دِهوخ، اقتصاددان در آترادیوس، یک شرکت بیمه اعتبار تجاری، می‌گوید که یک عامل اساسی‌تر در اقتصاد ایران، تغییر الگو از وجود ذخایر اضافی سنتی به حالت کسری بودجه در سال ۲۰۲۰ است که به خاطر کاهش شدید درآمدهای نفتی پدید آمده است.
او می‌گوید که برآورد می‌شود بانک مرکزی ایران هنوز ذخایر کافی برای پشتیبانی از ریال را داشته باشد اما با ادامه یافتن کمک آنها به رفع کسری‌های بودجه، این ذخایر نیز در حال ته کشیدن است.
ایران که در آوریل ۲۰۱۸ هنوز بیش از دو و نیم میلیون بشکه در روز نفت صادر می‌کرد به خاطر تحریم‌های آمریکا تخمیناً اکنون بین ۱۰۰ هزار تا ۲۰۰ هزار بشکه بیشتر نمی‌تواند صادر کند.
صندوق بین‌المللی پول تخمین می‌زند که ایران در حدود ۲۰ میلیارد دلار از ذخایر مالی خود را امسال و ۱۶ میلیارد دلار دیگر را سال آینده برداشت خواهد کرد.»
روز به روز فقیرتر
رویترز می‌نویسد: «برآورد می‌شود که کسری بودجه دولت ایران تا مارس ۲۰۲۱ به ۱۰ میلیارد دلار بالغ شود. این برآوردی است که مسعود خوانساری، رئیس اتاق بازرگانی تهران در گفت‌وگو با رسانه‌ها اعلام کرده است.
او اضافه کرده است که افزایش کسری بودجه و تأمین پولی، تورم را بیشتر خواهد کرد، قدرت ریال را پایین‌تر خواهد آورد و قدرت خرید مردم نیز افت خواهد داشت.
به گفته تاجری در تهران به نام سروش که نخواسته نام خانوادگی‌اش فاش شود، دولت ایران از مردم خواسته تا از تومان فرار نکنند و ارز خارجی نخرند و بیشتر صرافی‌های مرکز شهر نیز از فروش دلار به مشتریان خودداری می‌کنند.
او توضیح داد که وقتی قیمت دلار نسبت به تومان بالا رفت مردم برای خرید دلار به صرافی‌ها هجوم آوردند اما الان وضع آرام‌تر شده است.»
رویترز اضافه می‌کند که «اکنون در ایران تعداد کسانی که از سختی اقتصادی در امان می‌مانند کمتر شده است. از نخبگان تجاری گرفته تا کارگران معمولی اکنون همه تأثیر سقوط ارزش پول را حس می‌کنند.
با افزایش مالیات، کاهش یارانه‌ها، محدودیت دسترسی به بازارهای خارجی به خاطر تحریم و دشواری دست یافتن به ارز لازم برای بازرگانی، هرروزه کسب و کارهای بیشتری از برخورد با مشکلات عدیده خبر می‌دهند.
صاحب یکی از مبل‌سازی‌های شهر رشت، در شمال ایران، می‌گوید که بحران ارز و تحریم‌های تجاری ما را فلج کرده است. در زمینه ماده خام هم الان کمبود داریم.
قیمت کالاهای اساسی مثل نان، گوشت و برنج روز به روز بیشتر می‌شود. گوشت با قیمت ۱۰ دلار در هر کیلو الان برای بسیاری دیگر قابل پرداخت نیست. رسانه‌ها مرتباً در مورد اخراج کارگران یا اعتصاب کارگرانی که ماه‌هاست حقوقی دریافت نکرده‌اند گزارش می‌دهند، از جمله در کارخانه‌هایی که صاحب آنها دولت است.
رضا محمودزاده، از کارمندان دولت، می‌گوید: زندگی بسیار گران شده و حقوق‌ها دیگر کفاف نمی‌دهد. ما هر روز داریم فقیرتر می‌شویم.
با برآوردی که صندوق بین‌المللی پول از تورم ایران کرده یعنی برآورد ۳۴.۲ درصدی تورم برای سال جاری، بیشتر ایرانیان باید خود را برای افزایش بازهم بیشتر قیمت‌ها آماده کنند.
در همین حال حاکمان مذهبی ایران قصد دارند از سر برآوردن دوباره ناآرامی‌ها به شکل خیزش نوامبر ۲۰۱۹ جلوگیری کنند؛ ناآرامی‌هایی که به خاطر سختی اقتصادی شروع شد اما شکل سیاسی به خود گرفت و طی آن معترضان خواهان برکناری مقام‌های ارشد حکومتی شدند.»