مقام‌های جمهوری اسلامی سرانجام در آخرین روزهای اسفند ۱۴۰۰ با آزادی نازنین زاغری-رتکلیف و انوشه آشوری، دو شهروند ایرانی-بریتانیایی زندانی در ایران موافقت کردند و این دو، روز ۲۵ اسفند تهران را به مقصد بریتانیا ترک کردند. آزادی این دو شهروند بریتانیایی ایرانی‌تبار همزمان با بازپرداخت بدهی بیش از چهار دهه پیش بریتانیا به ایران انجام شد.
اما هم‌اکنون دست کم دو شهروند ایرانی-بریتانیایی دیگر به همراه چندین ایرانی دارای تابعیت مضاعف، در انتظار سرنوشت پرونده‌هایی هستند که جزئیات آنها برای افکار عمومی روشن نیست.
مقام‌های جمهوری اسلامی تاکنون بارها شهروندان دوتابعیتی ایرانی و نیز شهروندان خارجی را به اتهام «جاسوسی» بازداشت کرده و در مواردی از آنها در مذاکره با کشورهای غربی به عنوان اهرم فشار استفاده کرده‌اند.
بیشتر در این باره: نازنین زاغری و انوشه آشوری راهی بریتانیا شدند؛ ایران: طلب را از انگلیس دریافت کردیم
مهران رئوف ۶۵ ساله؛ اتهام: مشارکت در اداره گروه غیرقانونی/ حکم: ۱۰ سال زندان
مهران رئوف فعال کارگری دوتابعیتی ایرانی-بریتانیایی است که به اتهام «مشارکت در اداره گروه غیرقانونی» به تحمل ۱۰ سال حبس و به اتهام فعالیت تبلیغی علیه نظام به ۸ ماه حبس محکوم شده است. جزئیات اتهام‌ها علیه او از سوی قوه قضائیه اعلام نشده است.
او که به گفته نزدیکانش در سال‌های اخیر بیشتر در ایران زندگی می‌کرده، از مهرماه ۱۳۹۹ که توسط اطلاعات سپاه بازداشت با ضبط وسایل شخصی‌اش بازداشت شد، در زندان به سر می‌برد. بریتانیا پیشتر مرداد امسال از حکم زندان طولانی‌مدت او به شدت انتقاد کرده و وعده داده که این پرونده را در بالاترین سطح دنبال می‌کند.
مراد طاهباز ۶۷ ساله؛ اتهام: همکاری با دولت متخاصم/ حکم : ۱۰ سال زندان
مراد طاهباز تابعیت سه‌گانه ایران، آمریکا و بریتانیا را دارد. او یکی از بازداشت‌شدگان پرونده فعالان محیط زیستی بود که همکارانش همچنان در زندان هستند. آقای طاهباز یکی از بنیانگذاران موسسه حیات وحش میراث پارسیان بود. مؤسسه‌ای که مدیرعامل آن، کاووس سید‌امامی، دو هفته پس از بازداشت خود و همکارانش در زندان اوین جان باخت.
مراد طاهباز تحصیلاتش را در دانشگاه‌های کولگیت و کلمبیا در دهه هشتاد میلادی به پایان رسانده بود. در طول بیش از ۴ سال زندان، گزارش‌های درباره وضعیت سلامتی او و ابتلایش به سرطان منتشر شده بود، و در نهایت با آزادی نازنین زاغری و انوشه آشوری، بریتانیا اعلام کرد او نیز به مرخصی آمده است و همچنان برای آزادیش تلاش خواهد کرد.
سیامک نمازی ۵۰ ساله؛ اتهام: جاسوسی/ حکم : ۱۰ سال زندان
سیامک نمازی شهروند ایرانی-آمریکایی است که از زمان بازداشت در مهرماه ۹۴، بیش از ۶ سال بدون یک روز مرخصی در زندان به سر برده است. او تحصیلاتش را در غرب به اتمام رساند و برای زندگی و کار به ایران بازگشت. سال‌ها یکی از مدیران شرکت مشاوره اقتصادی آتیه بهار در تهران بود و در زمان بازداشت مدیر بخش برنامه‌ریزی استراتژیک در شرکت نفتی کرسنت در امارات متحده عربی بود؛ شغلی که ارتباطی با ایران نداشت.
در زمان دستیابی به برجام در دی ماه ۹۴، علیرغم آزادی چهارم شهروند ایرانی-آمریکایی، جمهوری اسلامی سیامک نمازی را در زندان نگه داشت. او در سال‌های زندان، چندین بار نامه‌هایی را خطاب به مقام‌های جمهوری اسلامی نوشته و از جمله در یکی از آخرین یادداشت هایش از زندان اوین نوشته بود که زندانیان دو تابعیتی «گاهی از زندانیانی با اتهامات وحشتناکی مانند همکاری با داعش و یا قاچاق دختران کشورمان به دیگر ممالک از حقوق کمتری برخوردار می‌شوند».
محمدباقر نمازی ۸۶ ساله؛ اتهام: جاسوسی/ حکم : ۱۰ سال زندان
محمدباقر نمازی، از شهروندان ایرانی-آمریکایی، کارمند سابق یونیسف، صندوق کودکان سازمان ملل متحد است. او پیش از انقلاب بهمن ۵۷، از جمله استاندار خوزستان بود و در زمان فعالیت در سازمان ملل متحد، در کشورهایی چون سومالی، کنیا و مصر خدمت کرد.
باقر نمازی در اسفند سال ۱۳۹۴ در حالی که برای پیگیری پرونده فرزندش سیامک، به ایران رفته بود، بازداشت شد و به تحمل ده سال حبس محکوم شد. آقای نمازی به دلیل بیماری و کهولت پس از بیش از دو سال تحمل زندان سرانجام به مرخصی استعلاجی فرستاده شد و چندی بعد دادگاه از مختومه شدن پرونده‌اش خبر داد. علیرغم این تصمیم مقام‌های جمهوری اسلامی از ارائه گذرنامه و امکان خروج او از کشور خودداری کردند.
عماد شرقی ۵۷ ساله؛ اتهام: جاسوسی/ حکم : ۱۰ سال زندان
عماد شرقی دیگر شهروند ایرانی-آمریکایی، مدیر ارشد شرکت سرآوا بود که یک بار در اردیبهشت سال ۱۳۹۷ بازداشت و پس از ۹ ماه با قید وثیقه آزاد شده بود.
آقای شرقی دو سال بعد در حالی که پیشتر به او گفته شده بود که دیگر اتهامی متوجهش نیست، با تشکیل پرونده و دادگاه غیابی، به تحمل ۱۰ سال حبس محکوم شد. حکمی موجب شد آقای شرقی در صدد خروج غیرقانونی از مرز با کردستان عراق برآید که بازداشت شد.
آقای شرقی چهار سال پیش از بازداشت، با همسرش تصمیم به بازگشت به ایران گرفته بود و بیشتر زمان خود در تهران ساکن شده بود. او پیشتر در یک شرکت در ابوظبی در حوزه خرید و فروش هواپیماهای خصوصی کار می‌کرد.
ناهید تقوی ۶۶ ساله؛ اتهام: مشارکت در اداره گروه غیرقانونی/ حکم: ۱۰ سال زندان
ناهید تقوی، شهروند ایرانی-آلمانی، ۲۵ مهر ۹۹ توسط نیروهای اطلاعات سپاه پاسداران در خانه‌اش در تهران بازداشت و به زندان اوین منتقل شد. او بعدتر در دادگاهی به تحمل ۱۰ سال حبس تعزیری به اتهام «مشارکت در اداره گروه غیرقانونی» و هشت ماه به اتهام «فعالیت تبلیغی علیه نظام» محکوم شده و بازداشت و حکم صادره برای او به دفعات مورد اعتراض گروه‌های حقوق بشری قرار گرفته است.
آن طور که مریم کلارن، دختر خانم تقوی، در مهرماه امسال و در سالگرد بازداشت مادرش تأکید کرده، با وجود نیاز فوری ناهید تقوی به عمل جراحی، و ارائه وثیقه دو میلیارد تومانی، مسئولان زندان از دادن مرخصی به او خودداری کرده‌اند. به گفته خانم کلارن، مادرش هفت ماه از دوره یک ساله بازداشت خود را در سلول‌های انفرادی گذارنده و هزار ساعت بازجویی شده است.
جمشید شارمهد ۶۶ ساله؛ اتهام: افساد فی‌الارض/ حکم: صادر نشده است
جمشید شارمهد که تابعیت ایرانی-آلمانی دارد، در مرداد سال ۱۳۹۹ در جریان سفری به امارات متحده عربی در دوبی توسط مأموران امنیتی جمهوری اسلامی ربوده و به ایران منتقل شد. رسانه‌های رسمی و نهادهای امنیتی با انتشار این خبر در روز ۱۱ مرداد ۹۹، آقای شارمهد را به عنوان رئیس «گروه تندر» (رسانه منتسب به انجمن پادشاهی ایران در آمریکا) معرفی کردند.
نخستین جلسه دادگاه آقای شارمهد در ۱۷ بهمن امسال به اتهام «افساد فی‌الارض از طریق طراحی و هدایت اقدامات تروریستی و بمب‌گذاری» برگزار شد و غزاله شارمهد، دختر او که محاکمه پدرش را «ساختگی» و «ناعادلانه» می‌داند گفته است که نه تنها خانواده آقای شارمهد که حتی حتی کنسولگری آلمان در ایران نیز از تاریخ برگزاری این دادگاه بی‌اطلاع بوده است. او همچنین در آن زمان به رادیوفردا گفت که پدرش در شش ماه گذشته از حق تماس تلفنی با خانواده خود محروم بوده و بیش از ۵۵۰ روز را در سلول‌های انفرادی در بازداشت و بدون حق دسترسی به وکیل سپری کرده است.
اتهام منتسب به آقای شارمهد می‌تواند مجازات اعدام در پی داشته باشد، و از این رو علاوه بر بازداشت و ربایش او، اتهام منتسب به او نیز با اعتراض و هشدار سازمان‌های بین‌المللی از جمله عفو بین‌الملل همراه بوده است.
احمدرضا جلالی ۵۰ ساله؛ اتهام: جاسوسی و همکاری با دولت متخاصم/ حکم: اعدام
احمدرضا جلالی پزشک و پژوهشگری ایرانی است که از سال ۸۸ ساکن سوئد بود، و در حوزه مدیریت بحران تحقیق و فعالیت می‌کرد. او در اردیبهشت ۱۳۹۵ بازداشت و بعدتر در دادگاه به جاسوسی و همکاری با دولت متخاصم متهم و به اعدام محکوم شد.
در بهمن ماه امسال، ویدا مهران‌نیا، همسر آقای جلالی در گفت‌وگو با رادیوفردا از وضعیت نامساعد همسرش پس از انجام یک عمل جراحی خبر داد و گفت که او با وجود نیاز به مرخصی درمانی، تنها یک روز پس از عمل جراحی به زندان بازگردانده شده است. آقای جلالی در دوران حبس در اسفند ماه ۹۶ تابعیت سوئدی دریافت کرد و اعطای تابعیت به او با اعتراض ایران و احضار سفیر سوئد به وزارت خارجه همراه بود.
تداوم بازداشت آقای جلالی تاکنون بارها مورد انتقاد شخصیت‌ها و نهادی علمی و حقوق بشری قرار گرفته است. اسفند سال ۹۹ کارشناسان حقوق بشر سازمان ملل، خواستار آزادی فوری این پژوهشگر زندانی شدند و اعلام کردند که او در سلول انفرادی در آستانه مرگ است.
حبیب‌الله چعب ۴۸ ساله؛ اتهام: طراحی «اقدامات تروریستی و جدایی‌طلبانه»/ حکم: صادر نشده است
حبیب‌الله چعب (حبیب اسیود) شهروند ایرانی-سوئدی است که در آبان ۹۹ در سفری به ترکیه، ربوده و به ایران منتقل شد. مقام‌های امنیتی و قضایی ایران از او به عنوان یکی از رهبران حرکت النضال و «جنبش عربی آزادیبخش الاحواز» نام می‌برند.
این گروه مسئول حمله مرگبار به رژه نیروهای مسلح در اهواز در شهریور ۹۷ معرفی شده که ۲۵ کشته به جا گذاشت. اولین جلسه دادگاه آقای چعب در ۲۸ دی ماه برگزار شد و هنوز حکمی برای او صادر نشده، گرچه اتهام منتسب به او می‌تواند مجازات اعدام در پی داشته باشد.
مسعود مصاحب ۷۵ ساله؛ اتهام: جاسوسی/ حکم: ۱۰ سال زندان
مسعود مصاحب، بازرگان اتریشی ایرانی‌تبار، که از بهمن‌ماه ۱۳۹۷ در بازداشت به سر می‌برد، خانواده او از آن زمان در مورد وضعیت او در زندان اوین و سرانجام بازداشتش ابراز نگرانی شدید کرده‌اند.
وزارت خارجه اتریش در مرداد ۹۸ خبر بازداشت و زندانی شدن این بازرگان ۷۳ ساله را که دبیرکل انجمن اتریش و ایران بود تأیید کرد.
همچنین فانک مانی، دختر آقای مصاحب، در دی ماه همان سال در حساب توئیتر خود خبر داد که پدرش «به‌شدت مریض است» و از جمله «به افسردگی شدید دچار است».
بر اساس گزارش‌ها آقای مصاحب در دی ماه سال گذشته در زندان به کرونا مبتلا شد.
کامران قادری ۵۸ ساله؛ اتهام: جاسوسی و همکاری با دولت متخاصم/ حکم: ۱۰ سال زندان
کامران قادری شهروند ایرانی-اتریشی در سال ۱۳۹۴ از جمله ده‌ها فعال اقتصادی بود که به همراه رئیس‌جمهور پیشین اتریش به تهران سفر کردند.
او در جریان یکی از سفرهای معمول خود به ایران، در ۱۲ دی‌ماه سال ۱۳۹۴ به هنگام ورود به فرودگاه خمینی در تهران توسط وزارت اطلاعات بازداشت شد. آقای قادری پس از سپری کردن حدود پانصد روز در بند ۲۰۹ زندان اولین، در نهایت به اتهام جاسوسی و همکاری با دولت متخاصم به تحمل ۱۰ سال زندان محکوم شد.
فریبا عادلخواه ۶۲ ساله؛ اجتماع، تبانی، و تبلیغ علیه نظام/ حکم: پنج سال زندان
فریبا عادلخواه، شهروند ایرانی-فرانسوی و پژوهشگر مرکز مطالعات علوم سیاسی پاریس، خرداد ۱۳۹۸ پس از بازگشت به ایران توسط نیروهای اطلاعات سپاه پاسداران به اتهام «جاسوسی» در منزل شخصی خود بازداشت شد.
او در اردیبهشت ۱۳۹۹ در دادگاهی به ریاست قاضی صلواتی برای اتهام‌هایی چون «اجتماع و تبانی به قصد اقدام علیه امنیت ملی» و «تبلیغ علیه نظام» به شش سال حبس محکوم شد، که پنج سال آن قابل اجراست.
خانم عادلخواه در مهرماه ۹۹ با پابند الکترونیکی و قرار وثیقه برای ادامه دوران حبس به خانه منتقل شد، اما ۲۲ دی امسال بار دیگر به زندان اوین بازگردانده شد.
رضا اسلامی ۵۸ ساله؛ اتهام: همکاری با دولت متخاصم/ حکم: پنج سال زندان
رضا اسلامی، شهروند ایرانی-کانادایی و عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی، ۲۳ اردیبهشت سال ۹۹ توسط وزارت اطلاعات بازداشت شد. دلیل بازداشت رسماً اعلام نشد، اما برخی از نزدیکان آقای اسلامی گفتند اتهام او برگزاری دوره آموزشی چندروزه حقوق در جمهوری چک بوده که ادعا شده «حامی مالی آن یک سازمان غیردولتی آمریکایی» بوده است.
البته خود آقای اسلامی مرداد ۹۹ در فایلی صوتی «هرگونه تماس با فرد یا نهاد دولتی آمریکایی» را رد کرد. او در دادگاه بدوی به اتهام همکاری به دولت متخاصم به هفت سال زندان محکوم شد که این حکم بعدتر به پنج سال کاهش یافت.