نهادهای حقوق بشری و برخی موسسات خبری شواهدی جمع‌آوری کرده‌اند که نشان می‌دهد در ده ماه گذشته، ارتش روسیه در یک جنگ «تمام‌عیار» علیه اوکراین، تمامی قوانین بین‌المللی مربوط به رفتار با غیرنظامیان و رویارویی نظامی در جبهه‌های جنگ را «زیر پا گذاشته‌است».
آسوشیتدپرس روز جمعه نهم دی‌ماه گزارش داد که دولت اوکراین، در حال حاضر، مشغول تحقیق درباره «بیش از ۵۸ هزار مورد بالقوه از جنایات جنگی صورت گرفته به دست ارتش روسیه» در این کشور است، از جمله قتل و ربودن غیرنظامیان، تجاوز و خشونت جنسی و بمباران بدون ملاحظه اهداف غیرنظامی.
کریم خان، دادستان ارشد دیوان کیفری بین‌المللی در لاهه، در گفت‌وگو با این خبرگزاری خاک اوکراین را «صحنه جنایت» توصیف کرد.
بر اساس این گزارش، به رغم جمع آوری شواهد گسترده بعید به نظر می‌رسد هیچ‌یک از عاملان این «جنایات» و فرماندهان و رهبران سیاسی که دستور این حملات را صادر کرده‌اند بازداشت و محاکمه شوند.
جمع‌آوری اسناد و شواهد در منطقه جنگی کار دشواری است و بخش اعظم افراد مسئول این جرایم به مناطق تحت کنترل ارتش روسیه گریخته‌اند.
از ماه مارس تاکنون اوکراین بیش از ۶۰۰ فرمانده نظامی و مقام دولتی روسیه از جمله سرگی شویگو، وزیر دفاع آن کشور را به ارتکاب «جنایات جنگی» متهم کرده است ولی هیچ‌یک از این افراد در بازداشت اوکراین نیستند.
روسیه همواره اتهام آزار و قتل غیرنظامیان و یا حمله به اهداف غیرنظامی را رد کرده است.
مقامات روسیه از جمله سفیر این کشور در سازمان ملل در جلسات رسمی بررسی «جنایات جنگی» در اوکراین، ضمن رد این اتهامات همواره ادعا کرده‌اند که شواهد مربوط به «بی‌رحمی» ارتش روسیه «ساختگی و جعلی» است.
اما نهادهای مدافع حقوق بشر و خبرنگارانی که تحولات جنگ اوکراین را پوشش می‌دهند شواهد فراوانی در ارتباط با «جنایت‌های صورت گرفته به دست ارتش روسیه» جمع‌آوری کرده‌اند.
خبرگزاری آسوشیتدپرس و موسسه رسانه‌ای «فرانت لاین» در گزارش تحقیقی مشترکی بیش از ۶۰۰ مورد را که به نظر می‌رسد قوانین بین‌المللی جنگ نقض شده است مستند کرده‌اند.
در برخی از این حملات که کشتار دسته جمعی بوده‌اند ده‌ها و گاه صدها غیرنظامی کشته شده‌اند که در مجموع می‌تواند «مصداق هزاران مورد جنایات جنگی باشد».
این گزارش تحقیقی با استناد به عکس و تصاویر ویدئویی و مصاحبه با شاهدان عینی تهیه شده است. علاوه بر این، صدها مورد دیگر از جرایم جنگی نیز گزارش شده است که متاسفانه برای تایید مستقل آنها اسناد کافی وجود ندارد.
در این گزارش شواهد مربوط به حملات روسیه به اهداف غیرنظامی از جمله ۹۳ مدرسه و بیش از ۲۰۰ حمله مستقیم به افراد غیرنظامی از جمله قتل، شکنجه و ربودن غیرنظامیان مستند شده است. یک مورد مهم دیگر استفاده ارتش روسیه از بمب‌های خوشه‌ای در حمله به مناطق مسکونی است.
این تحقیقات نشان می‌دهد که در گلوله‌باران تئاتر شهر ماریوپل که در دوران محاصره این شهر پناهگاه غیرنظامیان بود به احتمال فراوان «بیش از ۶۰۰ نفر کشته شده‌اند».
به گزارش آسوشیتدپرس یک نمونه مهم دیگر نیز مربوط به بمباران دست‌کم ۳۴ مرکز درمانی در ماه نخست تهاجم نظامی است که شواهد گردآوری شده حاکی است این نوع حملات «آگاهانه و بخشی از الگوی تهاجمی روسیه بوده‌اند».