قوه قضائیه جمهوری اسلامی روز یک‌شنبه ۲۴ مهر تایید کرد که در جریان آتش‌سوزی شامگاه شنبه در زندان اوین تهران، دست‌کم «چهار تن» کشته شدند اما سپس این رقم را به «۸ نفر» افزایش داد. از میان ده‌ها مجروح نیز، حال چهار نفر «وخیم» گزارش شده است.
مرکز رسانه قوه قضائیه مدعی شده است که همه زندانیان جان‌باخته «جزو محکومین ناشی از سرقت بودند».
این پایگاه اطلاع‌رسانی، در عین حال، از اعلام هویت زندانیان جان‌باخته خودداری و اعلام کرده است که «اسامی درگذشتگان متعاقباً و پس از دستور مقام قضائی منتشر خواهد شد».
دلیل جان باختن این زندانیان، «استنشاق دود ناشی از آتش‌سوزی‌ها» عنوان شده است. بنابر اعلام اولیه این مرکز، ۶۱ زندانی نیز جزو مجروحان گزارش شده‌اند که چهار نفر آنها پس از آن فوت کردند و شمار کل جان‌باختگان با این حساب به «۸ نفر» رسید.
این گزارش می‌افزاید بیش از ۷۰ زندانی که در معرض خطر آسیب‌دیدگی بودند نیز نجات پیدا کردند.
مرکز رسانه قوه قضائیه همچنین افزوده است که «در جریان درگیری و آتش‌سوزی شب گذشته زندان اوین تعدادی از زندانیان جرایم خشن و خطرناک، قصد فرار از زندان را داشتند که با توجه به تمهیدات حفاظتی اتخاذ شده موفق به فرار نشدند».
شامگاه شنبه با زبانه کشیدن شعله‌های آتش در زندان اوین، صدای چندین انفجار و تیراندازی‌های پیاپی نیز شنیده شد و تا لحظه تنظیم این گزارش نیز، جزئیات رخداد دیشب در اوین در هاله‌ای از ابهام است.
خبرهای ضدونقیض در مورد «روی مین رفتن زندانیان» اوین
خبرگزاری فارس روز یک‌شنبه نوشت که شب گذشته در میانه آتش‌سوزی و سرکوب زندانیان توسط ماموران، «تعدادی زندانی اقدام به فرار می‌کنند. آنها در ضلع شمالی زندان که کوه وجود دارد، وارد میدان مین می‌شوند. گفته می‌شود که صداهای انفجار شنیده شده مربوط به همین موضوع بوده است».
این خبرگزاری وابسته به سپاه پاسداران می‌گوید که درگیری‌ها در بندهای هفت و هشت زندان اوین رخ داده و مدعی شده است که زندانیان «سلاح سرد» داشتند و سعی می‌کردند «به سلاح هم دست پیدا کنند».
در پی انتشار این گزارش، «شبکه شرق» از قول یک منبع مطلع در سازمان زندان‌ها نوشت که «در جریان اتفاقات شب گذشته، «هیچ زندانی وارد محوطه نشده» و خبر روی مین رفتن زندانی‌ها را «کذب» خواند.
شامگاه شنبه یک شاهد عینی در خیابان درکه، مشرف به زندان اوین تهران، به خبرنگار رادیو فردا گفته بود که ساکنان منطقه صدای پنج انفجار مهیب را شنیده‌اند.
بیشتر در این باره: آتش‌سوزی در اوین؛ آمریکا می‌گوید مسئولیت جان زندانیان دوتابعیتی با ایران است«ضرب‌وشتم شدید» و «تیراندازی» به زندانیان
یکی از زندانیان سیاسی زندان اوین در روایتی که به دست رادیو فردا رسیده، شلیک به زندانیان با گلوله‌های جنگی و ساچمه‌ای و ضرب و شتم شدید آنها توسط ماموران امنیتی را تایید کرده است.
به گفته این زندانی سیاسی، شامگاه شنبه «ساعت یک ربع به ۹، در بند هفت زندان اوین شورش شد، مامورها خیلی وحشیانه شروع به تیراندازی ممتد کردند و باعث تحریک زندانیان بند هشت هم شدند. زندانیان بند هشت خواستند کمک کنند و جلوی کشتار را بگیرند».
این زندانی اضافه کرده است: «پس از آن، حمله به تمام زندانیان بند هشت صورت گرفت و تیراندازی مستقیم شد، ده الی پانزده نفر تیر ساچمه‌ای خوردند و یک نفر تیر جنگی. گویا آن شخص از پنجره اتاق تیر خورده است و خونریزی شدید داشته‌است».
بر اساس اظهارات این زندانی، «سرهنگ محمودی، رئیس بند [که فرمانده یگان حفاظت سازمان زندان‌ها است]، ۴۰ الی ۵۰ تن از زندانیان سیاسی بند هشت را با شیوه خیلی بدی با باتوم کتک زده و آنها را برده‌اند، مکان انتقال آنها مشخص نیست».
او همچنین افزود که «سرهنگ محمودی دیشب در حالی‌که با باتوم به سر بچه‌ها می‌زد، تهدید کرد: «مادرتان را به عزای‌تان می‌نشانم، روز مرگ تک تک شماها فرا رسیده است».
در بخش دیگری از روایت این زندانی آمده است: «از بیرون صدای کتک‌کاری می‌آید، در داخل زندان حکومت نظامی راه انداخته‌اند، رفتار بسیار بدی دارند و معلوم نیست چه بلایی قرار است سر چه کسی بیاید و واقعا نیاز به حمایت همه هست».
این زندانی هشدار داده بود که (نیروهای امنیتی) «دست‌شان باز باشد، همه را تکه‌پاره می‌کنند. حمید کربلایی هم صبح داخل بند هشت همه را با لگد می‌زده، داخل تک تک اتاق‌ها شروع به تهدید کرده‌اند. زندانیان بند هشت به دنبال آزادی زندانیان دیگر هم بوده‌اند».
بیشتر در این باره: همسر جعفر پناهی: او را با پرتاب گاز اشک‌آور به داخل بند بازگرداندندضربوشتم زندانیان «با دست‌ها و پاهای بسته»
همسر یکی از زندانیان سیاسی بند هشت اوین به رادیو فردا اطلاع داده است که «دیشب به شدت بچه‌ها را کتک زدند. بند هشت دو دسته شده. تعدادی را نگه داشتند در حیاط، دست‌بند و پابند زدند و آنها را روی زمین خوابانده و با باتوم کتک‌شان زدند. بعد هم همه را برداشتند و بردند».
بنابر گزارش‌های دریافتی، شامگاه شنبه، درگیری و تشنج در زندان اوین به بند چهار زندان هم کشیده شده و در آن‌جا نیز گاز اشک‌آور و بمب صوتی زده‌اند.
منابع رادیو فردا می‌گویند پیش از این‌که درگیری‌ها در این بند تشدید بشود، ماموران شماری از زندانیان از جمله حسن فریدون، محمدعلی نجفی، اکبر طبری، حسن رعیت و سیامک نمازی را از این بند خارج کرده‌اند و پس از خارج کردن آنها، گاز اشک‌آور زدند و بمب صوتی پرتاب کردند.
در همین زمینه، جرد گنسر، وکیل خانواده نمازی، بامداد یک‌شنبه در توئیتی اعلام کرد که سیامک نمازی، شهروند ایرانی-آمریکایی، از زندان اوین با خانواده‌اش تلفنی تماس گرفته است.
آقای گنسر نوشت: «او سالم است و به محل امنی در زندان اوین منتقل شده است. در حال حاضر جزئیات بیشتری (برای ارائه) نداریم».
در واکنش به بروز آتش‌سوزی در زندان اوین، یک سخنگوی وزارت خارجه آمریکا به رادیوفردا گفت اولویت آمریکا شهروندان آمریکایی است که غیرقانونی در ایران زندانی هستند و امنیت و حقوق آنها باید تامین شود.
عدم پاسخ‌گویی مقام‌های جمهوری اسلامی به ابهام‌ها
رئیس کمیته حقوق بشر کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی روز یک‌شنبه وعده داد که گزارشی را از قوه قضائیه و سازمان زندان‌ها در مورد رخدادهای شب گذشته در اوین «درخواست خواهد کرد».
زهره الهیان بازدید از زندان اوین پس از آتش‌سوزی و اتفاق‌های شنبه‌شب را منوط به «انجام هماهنگی‌های لازم» دانست و از بیان جزئیات بیشتر در رابطه با آن‌چه که در اوین رخ داده است، خودداری کرد.
در همین زمینه، سازمان حقوق بشر ایران روز یک‌شنبه خواستار «تشکیل یک مکانیسم تحقیق مستقل تحت نظر سازمان ملل متحد برای رسیدگی به کشتار معترضان و اتفاقات زندان اوین» به‌منظور جلوگیری از «بروز فجایع بزرگ‌تر» شد.
این سازمان با اشاره به «پیشینه جمهوری اسلامی در کتمان حقایق و نظر به سابقه کشتار در زندان‌ها و عادی‌بودن دروغگویی میان مقام‌های مسئول» اعلام کرده که در خصوص آتش‌سوزی در زندان اوین «توضیحات رسمی را نمی‌پذیرد».
در شرایطی که عدم پاسخ‌گویی به‌موقع و شفاف‌سازی از سوی حکومت ادامه دارد، گروهی از خانواده‌های زندانیان سیاسی زن روز یک‌شنبه برای ملاقات به زندان اوین مراجعه کردند اما هیچ‌کدام اجازه ملاقات نیافتند.
این اقدام در حالی صورت گرفته که یکشنبه‌ها روز ملاقات زندانیان بند زنان زندان اوین است.
با وجود این، گزارش‌ها حاکی است که شماری از زندانیان زن امروز توانستند با خانواده‌های خود به صورت کوتاه و تلفنی تماس بگیرند. آنها، وضعیت بند زنان را همچنان «متشنج» توصیف کرده و گفته‌اند که «شب گذشته در این بند هم گاز اشک‌آور زدند».
آتش‌سوزی در زندان اوین یک هفته پس از انتشار اخباری در خصوص شورش و درگیری بین زندانیان و نیروهای حکومتی در زندان مرکزی رشت (لاکان) صورت گرفته است.
بر اساس گزارش‌های تایید‌نشده شش زندانی جان خود را در این درگیری از دست داده‌اند.