«اشیاء صداهای خاموش تاریخ‌اند؛ آن‌ها همچون گواهانی بر لحظاتی ازدست‌رفته عمل می‌کنند». این جمله از والتر بنیامین فیلسوف است که دربارهٔ «بار معنایی اشیاء» و ارتباط‌شان با گذشته گفته است.
با این استدلال، اشیاء و وسایل باقی‌مانده از کشته‌شدگان بیش از چهار دهه حیات جمهوری اسلامی در قامت «صداهای خاموش تاریخ» می‌توانند حاوی روایت‌‌هایی باشند که پیش از این شنیده نشده‌اند.
نمایشگاه‌ها و موزه‌های بسیاری از وسائل قربانیان دیکتاتوری‌ها در سراسر جهان برگزار شده است؛ موزهٔ یادبود هولوکاست در واشنگتن دی‌سی، یادبود آشویتس در برکناو لهستان، موزهٔ یادبود قربانیان دیکتاتوری دولت راست‌گرای پینوشه در شیلی و نمایشگاه‌های قربانیان دوران دیکتاتوری نظامی آرژانتین از جملهٔ این نمایشگاه‌ها هستند.
Your browser doesn’t support HTML5
گفت‌وگو با خاطره معینی درباره نمایشگاهی با عنوان «آنچه باقی ماند»
در این نمایشگاه‌ها تلاش شده بخش بزرگی از خاطرات، روایت‌ها و شواهد تاریخی کشتار انسان‌ها به دست حکومت‌های خودکامه، زنده نگه داشته شود و در عین حال تلاش شود بستری برای دادخواهی در این زمینه فراهم شود.
با گذشت پنج سال از اعتراضات آبان ۹۸ به همت انجمن «دادخواهان ایران» و چند گروه حقوق بشری دیگر نمایشگاه «آنچه باقی ماند» از ۲۲ تا ۲۴ نوامبر (دوم تا چهارم آذر) در کلن آلمان برگزار شد.
این نمایشگاه شامل وسایل، لباس‌ها و اشیاء باقی‌مانده از افراد مختلفی است که در دوره‌های مختلف سرکوب از سوی نهادهای و عوامل مختلف جمهوری اسلامی کشته شدند.
لباس‌های نیکا شاکرمی، محسن شکاری و برخی دیگر از کشته‌شدگان اعتراضات «زن زندگی آزادی» در نمایشگاه «آنچه باقی ماند»
نمایشگاه با پله‌هایی شروع می‌شود که با قطرات و ردپای خون، بازدیدکنندگان را به سالن اصلی راهنمایی می‌کند.
مخاطب در بدو ورود با لباس‌های کشته‌شدگان اعتراضات «زن زندگی آزادی» که بر دیوار آویزان شده و وسائل کشته‌شدگان این اعتراضات بر روی میزهای میان سالن روبرو می‌شود.
از پیراهن نیکا شاکرمی، دوبندهٔ کشتی سامان قادربیگ، زیرپراهنی محسن شکاری و لباس مینو مجیدی تا عینک دنیا فرهادی و قیچی سپهر اعظمی.
در چهرهٔ عموم مخاطبان در ابتدای ورود به نمایشگاه تأثر دیده می‌شود، چشمان آن‌ها در اکثر موارد خیس است و صورت آن‌ها محزون.
مهسا پیرایی، دختر مینو مجیدی، از کشته‌شدگان اعتراضات «زن زندگی آزادی» و از اعضای انجمن «دادخواهان ایران»، در این نمایشگاه به رادیو فردا می‌گوید: «این ایده در انجمن دادخواهان ایران به ذهنمان رسید که با نمایش دادن وسائل افراد کشته‌شده برای مردم قابل تصورتر باشد که چه جان‌هایی از دست رفته است.»
خانم پیرایی در ادامه می‌گوید: «وقتی مردم می‌گویند این تعداد انسان در "زن زندگی آزادی" یا آبان کشته شده‌اند، در مورد عدد صحبت می‌کنند. سعی داریم با نشان دادن این لباس‌ها بگوییم این جان‌ها عدد نیستند، ما باید با تبدیل شدن این انسان‌ها به عدد مبارزه کنیم.»
فؤاد چوبین، دایی آرتین رحمانی، از کشته‌شدگان اعتراضات ۱۴۰۱، نیز به رادیو فردا می‌گوید: «تنها چیزی که از آرتین برای ما باقی مانده، عکس‌ها و وسایل اوست. زمانی که می‌خواستم از ایران خارج شوم لباس‌های او را با خودم آوردم، چون می‌خواستم با او زندگی کنم.»
پس از آن، بخش وسایل کشته‌شدگان اعتراضات آبان ۹۸ قرار دارد. لباس‌های بسیاری از کشته‌شدگان این اعتراضات از جمله مهدی دائمی، مهرداد معین‌فر، پژمان قلی‌پور و امید رضایی در این بخش قرار دارد.
در پایین این لباس‌ها، در کنار پیکسل‌هایی از عکس برهان منصورنیا که در این اعتراضات جان خود را از دست داد، نوشته شده است: «آبان ادامه دارد.»
سوران منصورنیا، برادر برهان، از کشته‌شدگان اعتراضات آبان ۹۸، به رادیو فردا می‌گوید: «لباس و اشیاء به نوعی امتداد افراد هستند. هدف از نمایش این وسائل، نشان دادن رد پا و زندگی آن‌هاست که تا این‌جا ادامه پیدا کرده است.»
آقای منصورنیا در ادامه می‌گوید: «این لوازم شخصی هستند که بیشترین همذات‌پنداری را ایجاد می‌کنند. یک فرد با دیدن لباس، عینک یا ساعتی از کشته‌شدگان که شبیه سلیقه او است به این فکر می‌افتد که شاید گلوله می‌توانست به قلب من بنشیند. این عمل باعث می‌شود دادخواهی در زندگی روزمرهٔ نهادینه شود.»
در کنار اشیاء کشته‌شدگان آبان، عکسی از کودکانی است که در اعتراضات سال‌‌های گذشته کشته شده‌اند؛ کودکان و نوجوانانی چون کیان پیرفلک، سارینا اسماعیل‌زاده و محسن محمدپور.
بالای عکس این کودکان، رنگین‌کمانی کشیده شده که پس از کشته‌شده کیان پیرفلک به نماد کودکان کشته‌شده به دست جمهوری اسلامی تبدیل شده و این جمله را در ذهن طنین‌انداز می‌کند: «به نام خدای رنگین‌کمان.»
پس از آن تصاویر و وسایل قربانیان پرواز پی‌اس ۷۵۲ دیده می‌شود. از کفش‌های عروسی پریسا اقبالیان و نقاشی دخترش، ری‌را اسماعیلیون، و موبایل و ساعت الوند و سهند صادقی تا کلاه غنیمت اژدری و کفش قرمز کودکانهٔ کوردیا مولانی که بخشی از آن سوخته است.
نقاشی ری‌را اسماعیلیون و کفش عروسی پریسا اقبالیان، از قربانیان پرواز پی‌اس ۷۵۲
در ادامهٔ نمایشگاه، تاریخ چند دهه به عقب می‌رود و وسایل شخصیت‌های سیاسی و اجتماعیِ منتقد جمهوری اسلامی که در دههٔ هفتاد به قتل رسیدند و به «قتل‌های زنجیره‌ای» معروف شده است، دیده می‌شود.
قلم احمد میرعلایی یکی از این وسائل است که توجه مخاطبان را به خود جلب می‌کند؛ این قلم یادآور عضویت او در کانون نویسندگان ایران و «جُنگ اصفهان» است، دو نهاد مستقلی که تأثیر شگرفی بر ادبیات و نویسندگی ایران گذاشتند.
قلم احمد میرعلایی، نویسنده و مترجم، که در آبان ۱۳۷۴ در اتفاقات موسوم به «قتل‌های زنجیره‌ای» کشته شد
هزاران زندانی سیاسی از گروه‌های چپ و از اعضا یا هواداران سازمان مجاهدین خلق در تابستان ۶۷، در زندان‌های سراسر ایران از جمله اوين و گوهردشت در تهران با دستور مستقیم روح‌الله خمینی، رهبر وقت جمهوری اسلامی، و با تصمیم یک هیئت معروف به «هیئت مرگ» اعدام شدند.
تصاویر و لوازم چند تن از فعالان سیاسی چون هیبت‌الله معینی، علیرضا اسکندری و بیژن بازرگان که در آن دوره اعدام شدند در این نمایشگاه به چشم می‌خورد.
در این میان ساک زندان حمزه شلالوند نیز در این میان خودنمایی می‌کند؛ ساکی که پس از اعدام آقای شلالوند به خانوادهٔ او تحویل داده شد.
ساک زندان حمزه شلالوند که در مرداد ۱۳۶۷ اعدام شد
لاله بازرگان، خواهر بیژن بازرگان، از قربانیان اعدام‌های تابستان ۶۷، به رادیو فردا می‌گوید: «این نمایشگاه مبارزه‌ای علیه فراموشی است.»
خانم بازرگان به گردنبندی که در دست دارد اشاره می‌کند و می‌گوید که این گردنبند را برادرش در بهار سال ۶۷، یعنی چندماه قبل از اعدام، برای او در زندان ساخته و به شکل قاچاقی آن را از زندان خارج کرده است، تا به دست او برسد.
این خواهر دادخواه می‌گوید تک‌تک گره‌های این گردنبد یادآور برادرم هستند.
جنبش دادخواهی در ایران که در چند سال اخیر گسترش یافته است از دهه شصت و به‌ویژه پس از کشتار ۱۳۶۷ با پیگیری مادران و پدران دادخواه زندانیان کشته‌شده شکل گرفت.
این جنبش اکنون با پیوستن خانواده‌های دادخواه اعتراضات ۸۸، آبان ۹۸، قربانیان پرواز پی‌اس ۷۵۲ و جنبش «زن زندگی آزادی» توجه بیشتری را به خود جلب کرده است و امیدها را برای دادخواهی در این زمینه زنده نگه داشته است.
این اقدامات در حالی انجام می‌شود که اطلاعات و شواهد بسیاری از کشتار معترضان و فعالان سیاسی در برخی برهه‌های تاریخی در ایران تاکنون مخفی مانده و در برخی موارد چون اعدام مخالفان سیاسی جمهوری اسلامی در دههٔ ۶۰ و کشتار معترضان در آبان ۹۸ حتی تعداد دقیق افراد کشته‌شده مشخص نیست.