روز ۱۷ اوت نخست‌وزیر ترکیه با صدور یک «فرمان ویژه» آزادی ۳۳ هزار زندانی را اعلام کرد که مرتکبان به قتل، تجاوز و آزار جنسی، و مجرمان اقتصادی را شامل نمی‌شود.
زندان‌های شلوغ و روند دادرسی کُند در ترکیه همواره باعث شده که دولت‌های حاکم بر این کشور هر سال تعدادی از زندانیان را عفو کرده تا جای کافی برای زندانیان جدید فراهم شود. اما سرکوب بی‌سابقه طرفداران فتح‌الله گولن، روحانی مخالف دولت ترکیه که به طراحی کودتای ۱۵ ژوئیه متهم شده‌است، به نظر می‌رسد یکی از دلایل اصلی عفو اخیر تعداد زیادی از زندانیان باشد.
هزاران نفر که در هفته‌های اخیر به اتهام فعالیت و یا حمایت لفظی از فتح‌الله گولن بازداشت شده‌اند اکنون در بازداشتگاه‌های موقت در سراسر ترکیه در انتظار محاکمه هستند. دولت ناگزیر است برای این افراد در زندان‌ها جای خالی پیدا کند.
پرسشی که این روزها در اکثر رسانه‌های ترکیه مطرح می‌شود این است: «آیا دزدان و تبهکاران را آزادی می‌کنیم تا برای کودتاچیان جا باز کنیم؟»
تردیدی نیست که دلیل عفو گسترده زندانیان همین مسئله است.
کافی است هر روز به اخبار روزنامه‌ها و رسانه‌های ترکیه در مورد بازداشت‌های جدید دقت کنیم. خلاصه‌ای از آنچه که طی ۲۴ ساعت گذشته در رابطه با اقدام به کودتا منتشر شده نشان می‌دهد که هنوز هم بازداشت‌ها و تعلیق افراد مظنون به حمایت از این اقدام ادامه دارد. آماری که ارائه می‌کنم حملات منتسب به گروه‌های مسلح کُرد را نیز شامل می‌شود:
- ۲۴ روزنامه‌نگار روزنامه اوزگور گوندم بازداشت و به دادستانی تحویل داده شده‌اند.
- در یک حمله مسلحانه در روستایی نزدیک شهر بتلیس در جنوب شرقی ترکیه چهار مأمور امنیتی کشته شدند.
- از محل نگهداری یک معلم بازداشت شده به نام دمیترتاش هیچ اطلاعی در دست نیست.
- بر اثر بمب گذاری در مرکز پلیس در شهر وان در شرق ترکیه سه نفر کشته و ۷۳ نفر زخمی شدند.
- عملیات ضد گولن علیه داماد شهردار استانبول.
- کمیته مسئول رادیو تلویزیون ملی پوشش اخبار مربوط به بمب‌گذاری در مرکز پلیس الازیغ در شرق ترکیه را ممنوع کرد.
- سرهنگی که در رابطه با پرونده فتح‌الله گولن بازداشت شده سعی کرد از خود دفاع کند.
- فرماندار الازیغ در شرق ترکیه می‌گوید بر اثر بمب‌گذاری سه مأمور پلیس کشته و ۱۴۶ نفر زخمی شده‌اند که جراحات ۱۴ نفر از آنها جدی است.
- براساس «فرمان ویژه» ۲۳۶۰ نفر از پرسنل پلیس و ۱۱۲ پرسنل نیروهای مسلح اخراج شدند.
- برنامه‌ریزی برای بازداشت ۸۶ قاضی و دادستان.
تمام این خبرها فقط مربوط به یک روز است.
لازم به یادآوری است که در شرایط اضطراری امروز در ترکیه «فرمان‌های ویژه» رئیس جمهور و یا نخست‌وزیر حکم قانون را دارند.
به اعتقاد من فهرستی که از اخبار رسانه‌ها می‌توان جمع‌آوری کرد کامل نیست.
آیا واقعاً ممکن است اخبار مربوط به تمامی بازداشت‌ها و اخراج‌هایی را که از زمان اقدام به کودتا صورت گرفته دنبال و جمع‌آوری کرد؟
چنین چیزی غیرممکن است. هیچ‌کس به غیر از نهادهای امنیتی از تعداد و موارد کامل بازداشت‌ها اطلاع ندارد. خبرنگاران تلاش می‌کنند این آمارها را دنبال کنند.
براساس برخی از برآوردها از زمان اقدام به کودتا حدود ۷۷ هزار کارمند ادارات دولتی تعلیق، ۵ هزار نفر اخراج، حدود ۱۹ هزار نفر بازداشت و بیش از ۱۱ هزار نفر زندانی شده‌اند.
همین منبع تخمین می‌زند که به زودی شمار کارمندانی که تعلیق می‌شوند به ۱۰۰ هزار نفر افزایش خواهد یافت.
رجب طیب اردوغان هشدار داده طرفداران فتح‌الله گولن که آنها را «ویروس» می‌نامد «همه جا هستند». او از همه خواسته تا این افراد را به دادستانی و نهادهای امنیتی و انتظامی گزارش دهند «حتی اگر از دوستان شما هستند.»
بر اساس «فرمان ویژه‌ای» که روز ۱۷ اوت صادر شد ۲۳۶۰ مأمور پلیس و ۱۱۲ پرسنل دیگر از نیروهای مسلح ترکیه اخراج شدند.
بدون تردید می‌توان گفت که امکان ندارد ۷۷ هزار نفری که تاکنون بازداشت و یا تعلیق شده‌اند همه مسلح و یا طرفداران فعال اقدام به کودتا بوده باشند.
گزارش شده که حتی هر کسی که در گذشته از فتح‌الله گولن تعریف می‌کرده امروزه از کار خود تعلیق و یا بازداشت می‌شود. در برخی از موارد گزارش شده که حتی دوستان افرادی که طرفدار فتح‌الله گولن هستند نیز دستگیر شده‌اند. حتی ادعاهایی مطرح شده که برخی از مردم برای تصاحب شغل و کسب و کار دیگران به دروغ به نهادهای امنیتی گزارش می‌دهند که این افراد طرفدار فتح‌الله گولن هستند.
تعیین تکلیف تمامی این ادعاها و اتهامات در دادگاه‌های عادلانه و علنی ممکن است سال‌ها طول بکشد؛ و این در صورتی است که دولت ترکیه واقعاً روال دادرسی عادلانه و شفافی را در مورد این افراد دنبال کند.
تا زمانی‌که این پرونده‌ها تعیین تکلیف شوند متهمان، شغل و امنیت اقتصادی خود را از دست داده‌اند. اگر اعضای خانواده‌های آنها را نیز در نظر بگیریم تعداد، به حدود نیم میلیون نفر و یا حتی بیشتر می‌رسد.
-----------------------------------
نظرات مطرح شده در این یادداشت الزاماً دیدگاه رادیو فردا نیست.