حمله موشکی حوثی‌های یمن به یک کشتی اماراتی در دریای سرخ نگرانی تازه‌ای را در ارتباط با جنگ داخلی یمن پدیدآورده‌است. بهره‌گیری حوثی‌ها از یک موشک ضد کشتی ضمن آشکار کردن توانایی جدید پیکارجویان این گروه، پرسش‌هایی را دربارهٔ امنیت کشتیرانی در بخش جنوبی دریای سرخ و تنگه راهبردی باب‌المندب و همچنین اثربخشی تحریم‌های تسلیحاتی شورای امنیت علیه حوثی‌ها مطرح می‌کند.
کشتی اجاره‌ای امارات
روز شنبه ۱۰ مهر، یک کشتی غیرنظامی اماراتی در آب‌های بندر مُخا واقع در استان ساحلی تـَعِزّ یمن در نزدیکی تنگه باب‌المندب هدف قرار گرفت. کشتی مذکور به نام «اِچ‌اِس‌وی سوئیفت» که از نوع شناورهای دوبدنه (کاتاماران) محسوب می‌شود به شدت آسیب دید. این کشتی با حداکثر وزن جا‌به‌جایی ۱۶۹۵ تن و طول نزدیک به ۹۸ متر و سرعت ۴۵ گره (۸۳ کیلومتر در ساعت) پیشتر جزء فرماندهی ترابری نیروی دریایی آمریکا بود ولی در سال گذشته میلادی به امارات متحده عربی اجاره داده شد. امارات از این شناور تندرو برای کمک‌های تدارکاتی به ائتلاف کشورهای عربی درگیر در یمن و تخلیه مجروحان استفاده می‌کرد.
تشریح حمله
ویدیوی حمله به کشتی سوئیفت را که انصارالله، شاخه نظامی جنبش حوثی‌های یمن، از طریق شبکه تلویزیونی المسیره به نمایش گذاشت، در ابتدا حرکت کشتی مذکور را در روشنایی روز و در پی آن انفجار شدیدی را در شب نشان می‌دهد که از فاصله کوتاهی فیلم‌برداری شده‌است. این گویای سایه به سایه پاییدن این کشتی از سوی یک لنچ و یا قایق است که به احتمال زیاد اطلاعاتِ مربوط به حرکت این کشتی را به ساحل مخابره می‌کرده‌است.
ساعاتی پس از حمله، شبکه خبری فاکس‌نیوز به نقل از برخی مقام‌های آمریکایی که نخواستند نامشان فاش شود، اعلام کرد کشتی اماراتی به وسیله چند راکت دوش‌پرتابِ ساخت ایران هدف قرار گرفته‌است. اما بررسی ویدیوی انتشاریافته از سوی شبکه تلویزیونی المسیره از سوی کارشناسان، توأم با در نظر گرفتن فاصله کشتی سوئیفت از سواحل یمن در زمان حمله، نظر مقام‌های آمریکایی را تأیید نمی‌کند.
بر پایه بررسی‌های انجام گرفته از طرف مؤسسه «جینز»، چند ثانیه بعد از نیمه‌شبی که حمله صورت گرفت، «سامانه شناسایی خودکار»* کشتی سوئیفت از کار افتاد و این در حالی بود که کشتی مذکور در ۱۵٫۵ مایلی (۲۸٫۷ کیلومتری) بندر مخا و ۳۸ مایلی (۷۰٫۴ کیلومتری) شمال باب‌المندب قرار داشت. از این رو حمله به کشتی یادشده با موشک‌های دوش‌پرتاب با توجه به فواصل یادشده ناممکن است و امکان حمله با راکت‌های پرتاب شده از ساحل نیز ناچیز است زیرا راکت‌ها که فاقد سیستم‌های هدایت‌شونده‌اند، از دقت کافی برای نشانه‌گیری برخوردار نیستند.
موشک ضد کشتی نور؟
در نتیجه، ادعای حوثی‌ها که شناور اماراتی را با موشک ضد کشتی هدف قرار داده‌اند واقعیت دارد و انصارالله به احتمال قوی از موشک چینی «سی -۸۰۲» و یا از نوع الگوبرداری شده آن در ایران که موشک نور نام دارد استفاده کرده‌است. حداکثر بُردِ نوع بهینه موشک نور ۹۱ مایل دریایی یا ۱۷۰ کیلومتر است. ویدیوی انتشاریافته از سوی شبکه تلویزیون المسیره هم استفاده موشک را آشکار می‌کند و جدا شدن موتور بوستر پس از شلیک، موید این موضوع است.
استفاده از موشک‌های ضد کشتی ساخت ایران به وسیله گروه‌های نیابتی، مسبوق به سابقه است. ده سال پیش در ژوئیه سال ۲۰۰۶ در جریان جنگ ۳۳ روزه، یک ناو گشتی اسرائیل به نام «هانیت» به وسیله یک موشک در هم شکسته شد. در آن حمله، حزب‌الله لبنان یک موشک ضد کشتی نور را از ساحل به سوی ناو مذکور شلیک کرد. حمله به شناور سوئیفت چهارمین حمله موشکی حوثی‌ها علیه شناورهای کشورهای ائتلاف است.
در اکتبر سال گذشته میلادی حوثی‌ها ادعا کردند که یک ناو گشتی امارتی و دو ناو تدارکاتی سعودی را هدف قرار دادند. علاوه بر این، روز ۱۹ دسامبر سال گذشته شماری از شناورهای اماراتی در بندر عَصب، مقابل بندر مخا در آن‌سوی دریای سرخ در کشور اریتره، با شلیک چند راکت از یک قایق مورد حمله قرار گرفتند. اضافه بر این یک گروه از پیکارجویان حوثی یا هواداران آنها در عصر همان روز در اقدامی نامنتظره به فرودگاه امارات در عصب حمله بردند.
امارات بر پایه یک قرارداد ۳۰ ساله مجاز است از بندر عصب در اریتره و فرودگاه نزدیک آن استفاده کند و بر آن است که یک پایگاه در این کشور دایر نماید. این بندر به دلیل موقعیت جغرافیایی و نزدیکی به باب‌المندب و خلیج عدن از اهمیت استراتژیک ویژه‌ای برخوردار است.
کمک‌های تسلیحاتی
جدا از موشک‌های ضد کشتی، به گزارش رسانه‌های ایران، انصارالله در تیرماه امسال به راکت زلزال – ۳ (با وزن کلاهک جنگی نزدیک به نیم تن و برد ۶۵ کیلومتر) نیز مجهز شد. همین رسانه‌ها تولید این راکت را به «بخش صنایع نظامی نیروهای ارتش و کمیته‌های مردمی یمن» نسبت دادند و تأکید کردند که این راکت در یمن «بومی‌سازی» شده‌است.
به تازگی انصارالله از آزمایش یک راکت جدید به نام ثمود خبر داد که در رسانه‌های ایران و کشورهای عربی انعکاس یافت. ثمود (با طول ۴ متر، وزن کلاهک جنگی ۳۰۰ کیلوگرم و برد ۳۸ کیلومتر) از نظر شکل ظاهری شباهت‌هایی با زلزال – ۳ دارد و احتمالاً از زلزال -۳ الگوبرداری شده‌است.
کمک‌های تسلیحاتی جمهوری اسلامی به حوثی‌ها و تلاش آن برای بالا بردن کیفیت و کارایی موشک‌ها و راکت‌های انصارالله تازگی ندارد ولی به نظر می‌رسد که حوثی‌ها نیز خود تلاش دارند تا توانایی‌های خود را برای تولید سلاح‌ها و راکت‌های مختلف توسعه دهند.
علاوه بر این فراوانی سلاح‌های قدیمی به‌ویژه سلاح‌های زمان شوروی سابق و کره شمالی توأم با بی‌قانونی حاکم بر یمن راه را برای دستیابی انصارالله به این‌گونه جنگ‌افزار و یا ساختن راکت‌های ساده و ناپیچیده هموار کرده‌است.
در مجموع، دستیابی حوثی‌ها به موشک ضد کشتی، گام بسیار مهمی برای این گروه‌است که تلاش‌های پیشین آنها برای حمله به شناورهای کشورهای ائتلاف به رهبری عربستان به سلاح‌های ضد تانک و یا آتش توپخانه خلاصه می‌شد. با اینکه توپخانه ساحلی از دقت کافی برای هدف‌گیری در دریا برخوردار نیست، ولی پیکارجویان حوثی ادعا کرده‌اند که در گذشته با به‌کارگیری این سلاح توانسته‌اند برخی از قایق‌های کشورهای ائتلاف را هدف قرار دهند. سلاح‌های ضد تانک که برد کوتاهی دارند کارایی بهتری برای حمله به شناورهایی را دارند که نزدیک ساحل باشند و این کمتر اتفاق می‌افتد.
در عین حال یمن تعدادی موشک ضد کشتی روسی به نام «اِستیکس» در اختیار دارد که ممکن است پیکارجویان حوثی به آنها دسترسی پیدا کنند، گو اینکه این موشک‌ها قدیمی‌اند و به احتمال زیاد عمر قانونی آنها به پایان رسیده‌است. اضافه بر این، این موشک‌ها برای پرتاب از ناو یا ناوچه ساخته شده‌اند نه برای پرتاب از ساحل به دریا.
واکنش جمهوری اسلامی
در واکنش به این رویداد، بهرام قاسمی، سخنگوی وزارت خارجه ایران، استفاده حوثی‌ها از موشک‌های ساخت ایران را در حمله به کشتی سوئیفت رد کرد و با انتقاد از سیاست آمریکا برای فروش جنگ‌افزار به عربستان سعودی، گفت: «بهتر است آمریکایی‌ها که خود پرونده بسیار سنگینی در ارسال انواع سلاح و تجهیزات به متجاوزان در حمله به یمن دارند، با فرافکنی، دیگران را متهم نکنند.»
در این ارتباط، علی فدوی، فرمانده نیروی دریایی سپاه، ۱۵ مهر ماه طی یک سخنرانی به مناسبت سالگرد «شهدای خلیج فارس و مبارزه مستقیم با آمریکا در بوشهر گفت:» آمریکایی‌ها، اروپایی‌ها و کشورهای منطقه بیش از یک سال و نیم است در یمن یک ائتلاف جهانی درست کرده‌اند و تمام حملات خود را علیه مردم مظلوم انقلابی یمن به‌کار گرفته‌اند اما حتی قادر نیستند از اصابت ناوهای خود در برابر رزمندگان انقلاب اسلامی در یمن جلوگیری کنند.... هفتمین ناو این کشورها روز شنبه گذشته در یمن منهدم شد و این نشان داد که قادر نیستند از خود دفاع کنند.»
ماه گذشته غلامعلی خوشرو، نماینده ایران در سازمان ملل، خطاب به شورای امنیت ادعای پشتیبانی تسلیحاتی ایران از انصارالله را رد کرده بود.
در مقابل، جان کری، وزیر امور خارجه آمریکا گفت کشورش از استقرار موشک‌های ساخت ایران به وسیله انصارالله در نقاط مرزی عربستان سعودی عمیقاً نگران است.
بن‌بست بحران یمن
یمن که یکی از فقیرترین کشور دنیای عرب به شمار می‌رود، از زمان تصرف صنعا توسط حوثی‌ها، در جنگ داخلی به سر می‌برد. عربستان سعودی که از ۶ فروردین سال ۹۴، در ابتدا با اجرای «عملیات طوفان قاطعیت» و سپس «عملیات احیاء امید» با ائتلاف شماری از کشورهای عربی و اسلامی و حمایت آمریکا، فرانسه، بریتانیا، کانادا و ترکیه در حمایت از دولت عبدربه منصور هادی، وارد میدان جنگ داخلی یمن شده‌است، بر خلاف خوش‌بینی‌های اولیه، راه به جایی نبرده‌است.
روی‌هم‌رفته نیروی‌های ائتلاف تاکنون پیشرفتی برای پس زدن حوثی‌ها و بازپس‌گیری اراضی تحت کنترل آنها نداشته‌اند. حوثی‌ها بیشتر استان‌های غربی یمن را در اختیار دارند و همچون گذشته از مواضع خود در استان‌های هم‌مرز با عربستان برخی از شهرهای مرزی این کشور را زیر آتش توپخانه می‌گیرند.
مذاکرات صلح یمن در کویت که به منظور پایان دادن به ۱۸ ماه جنگ با نظارت سازمان ملل در جریان بود، ماه گذشته به بن‌بست رسید. متعاقب شکست مذاکرات، ۲ اکتبر (۱۱ مهر)، حوثی‌ها با تشکیل شورای عالی سیاسی یمن، عبدالعزیز صالح بن حبتور، استاندار پیشین عدن، را به نخست‌وزیری منصوب کردند و به او مأموریت دادند که کابینه خود را تشکیل دهد.
در این میانه، ضایعات انسانی و غیر انسانیِ جنگ داخلی یمن این کشور را به زانو درآورده‌است. به گفته مقام‌های سازمان ملل شمار جان‌باختگان جنگ داخلی یمن در ۱۸ ماهه گذشته نزدیک به ۱۰ هزار نفر است و به مراتب بالاتر از بررسی‌های پیشین این سازمان است که این شمار را ۶ هزار نفر تعیین کرده بود. تاکنون ۳ میلیون نفر از جمعیت ۲۶ میلیونی یمن جابه‌جا شده‌اند و ۲۰۰ هزار نفر از آنان به خارج پناه برده‌اند. به گزارش سازمان ملل ۱۴ میلیون از شهروندان این کشور نیاز به کمک‌های غذایی دارند و ۷ میلیون نفر امنیت غذایی ندارند (عدم دسترسی به غذای کافی و سالم برای داشتن یک زندگی سالم و فعال).
آمریکا، پیامدهای حمله موشکی
دستیابی انصارالله به موشک‌های ضد کشتی و راکت‌های گوناگون نشان می‌دهد که محاصره دریایی یمن از سوی کشورهای ائتلاف به رهبری عربستان سعودی و آمریکا و دیگر کشورهای غربی حامی این ائتلاف که با هدف جلوگیری از ارسال سلاح از سوی ایران به انصارالله اجرا می‌شود، نتیجه ملموسی به‌بار نیاورده‌است.
متعاقب حمله موشکی انصارالله به کشتی اماراتی، پنتاگون در گام اول، دو ناوشکن را به‌همراه ناو «پونس» که به عنوان یک پایگاه شناور برای عملیات ویژه بکار می‌رود به تنگه باب‌المندب اعزام کرده‌است. هدف از اعزام این ناوها تأمین آزادی تردد کشتی‌ها در باب‌المندب و خلیج عدن و از جهاتی نمایش قدرت به انصارالله و حامیان آنها در جمهوری اسلامی است.
باب المندب از نظر استراتژیک و اقتصادی اهمیت فوق‌العاده‌ای دارد. روزانه بیش از ۴٫۷ میلیون بشکه نفت از این تنگه پررفت‌وآمد عبور می‌کند. جان ریچاردسون، فرمانده نیروی دریایی آمریکا، در پی حمله موشکی اخیر به کشتی اماراتی گفت: «حمله به ناو سوئیفت و ده حمله دیگر به ادعای حوثی‌ها، این تنگه حیاتی را تهدید می‌کند و موشک‌های سی-۸۰۲ آنها می‌تواند تمام پهنای دریای سرخ را در تیررس خود داشته باشد.»
آمریکا بر آن است که تلاش ایران را برای پس زدن امارات و دیگر کشورهای ائتلاف عربی از سواحل یمن خنثی کند. در مقابل جمهوری اسلامی قصد دارد که جنگ داخلی یمن را به اریتره و به تردد کشتی‌ها از تنگه باب‌المندب تسری دهد. ایجاد اختلال در رفت‌وآمد کشتی‌های ائتلاف در طول سواحل یمن می‌تواند حمایت آنها را از راه دریا به دولت عبدربه منصور هادی متوقف کند. این کار می‌تواند دست جمهوری اسلامی را برای کمک‌رسانی به حوثی‌ها باز نگه‌دارد و جنگ داخلی را به نفع حوثی‌ها تغییر دهد.
در صورتی که حمله‌های دریایی از سوی انصارالله افزایش یابد، نیروهای دریایی آمریکا و دیگر کشورهای غربی راهی نخواهند داشت جز اینکه کشتی‌ها و نفت‌کش‌های عبوری از تنگه باب‌المندب و آب‌های اطراف آن اسکورت کنند – مانند «عملیات تلاش فعال» ناتو که از اکتبر ۲۰۰۱ در پی حمله ۱۱ سپتامبر در آمریکا، در تنگه جبل‌الطارق و دریای مدیترانه برای حفاظت کشتی‌ها به مورد اجرا درآمد و کماکان ادامه دارد.
------------------------------------------------
۱. سامانه شناسایی خودکار (اِی‌آی‌اِس) برای ردگیری کشتی‌ها است که نام، شماره شناسایی، نوع، موقعیت، مسیر، سرعت و سایر اطلاعات آنها را به صورت دیجیتالی از طریق «وی‌اِچ‌اِف» به شناورهای اطراف ارسال می‌کند.
نظرات مطرح‌شده در این یادداشت الزاماً دیدگاه رادیو فردا نیست.