یک تاجر عتیقه اسرائیلی می‌گوید با سفر به هشت کشور توانسته دست‌نوشته‌هایی تاریخی متعلق به یهودیان ساکن در شهرهای راه ابریشم را به اسرائیل ببرد که می‌تواند پرتوی تازه بر زندگی جامعه موسوم به «یهودیان فراموش‌شده» از جمله میان ایران تا چین بتاباند.
روزنامه اسرائیلی هاآرتص جمعه ۲۱ خرداد در گزارشی نوشته‌است این تاجر عتیقه به نام لنی وولف این دست‌نوشته‌های ارزشمند را که قدمت برخی از آنها به یک هزار سال می‌رسد، شش ماه پیش به اسرائیل رسانده‌است.
لنی وولف می‌گوید، از طریق یک برنامه تلویزیونی مطالبی در مورد وجود احتمالی چنین دست‌نوشته‌هایی میان غرب چین تا شرق عراق و جمهوری‌های مسلمان‌نشین آسیای میانه و نیز در حوالی پاکستان شنید و در جستجوی آنها راهی سفری پرماجرا شد.
به‌نوشته هاآرتص، این مجموعه از نسخ خطی که شور و ولوله‌ای در میان محققان یهودیت انداخته‌است، «گنجینه افغانی» نامیده می‌شود. بر اساس این گزارش، در پنج سال گذشته، بخش‌های دیگری از این دست‌نوشته‌های مهم نزد تاجران عتیقه در خاورمیانه و اروپا سردرآورد.
زندگی یهودیانی که در قرن یازدهم میلادی در مسیر راه ابریشم به فراموشی سپرده شده‌اند مانند خانواده ابونصر بن دانیال که احتمالاً در شمال بامیان در بخش میانی افغانستان امروزی سکونت داشتند، در این نوشته‌ها تشریح شده‌است.
این نوشته‌ها به احتمال زیاد به مدت حدود یک هزار سال در لای صخره‌ها پنهان شده بود و بعد از سقوط حکومت طالبان در افغانستان بدست آمد.
در میان دست‌نوشته‌های تاریخی زبان‌های مختلف دیگری نیز هست؛ فارسی، آرامی، عبری، عربی یهودیان و فارسی یهودیان («فارسیهود» زبان فارسی به خط عبری).
شماری از اوراق تاریخی ارزش حقوقی دارند؛ اسناد و مدارک هویتی و ملک افراد بوده؛ بخشی مطالب توراتی و امور مقدس است و برخی دیگر نیز نامه‌های شخصی.
نحوه زندگی روزانه، منبع درآمد یهودیان و ساختار خانوادگی آنها در دست‌نوشته‌ها موجود است؛ اوفیر حییم یک محقق دانشگاه عبری اورشلیم که متخصص زبان‌های باستانی است توانسته بخشی از دست‌نوشته‌هایی را که در اختیار کتابخانه ملی اسرائیل قرار گرفته، به زبان امروزی عبری ترجمه کند.
آقای حییم گفته‌است، برای مثال، یکی از نامه‌ها، نوشته‌ای از یک یهودی به نام یائیر است که برای ابونصر بن دانیال نوشته که حاضر نیست دیگر به بامیان برای زندگی نزد خانواده بازگردد زیرا در آنجا کاری ندارد، و توضیح می‌دهد که زندگی‌اش در شهری دیگر، با وجود تحمل سختی دوری از زندگی در کنار خانواده، چون برای او ممر درآمدی بوجود آورده، او را راضی به قبول این سختی می‌کند.
همین یائیر در نامه دیگری وضع روزانه را در آن شهری که در آن کار پیدا کرده شرح می‌دهد: «هنوز بادمجان به وفور در دسترس نیست؛ برای همین است که برایتان نفرستاده‌ام. آنهایی که پیدا کردم خیلی کوچک بود. در اولین فرصت بادمجان خوب برایتان می‌فرستم».
یک دفترچه ۲۷ برگی از بدهکاری‌ها و طلبکاری‌های چندین و چند ساله نیز از یک یهودی بدست آمده که احتمالاً همان ابو نصر بن دانیال بوده و اسامی طلبکاری‌های خود از افراد و بدهکاری‌هایش را هم نوشته است؛ اسامی اسلامی زیاد و همچنین نام‌های مختص ایرانیان و نام‌های مختص یهودیان در این دفترچه دیده می‌شود.
در این متون از سکه‌ای به نام «شیانی» به عنوان واحد پول سخن رفته و اسامی مکان‌های زیادی به عنوان منابعی که خریدهایی مانند گندم و جو از آنها صورت گرفته، ذکر شده‌است.
پروفسور مورگشترن نیز خود بخشی از سندهای مربوط به نوشته‌ها دربارهٔ یهودیت از جمله «میشنا» را مورد مطالعه قرار داده تا به دنیای فکری و مباحثات میان یهودیان آن دوره پی ببرد.
پروفسور شائول شاکد نیز بررسی بخشی از این گنجینه را برعهده گرفته‌است. او می‌گوید برای مثال دیده که در برخی از این نوشته‌ها در مورد داوود نوشته شده‌است «داوود نبی» و نه «داوود پادشاه»، که به گفته او، بازخورد سنت مسلمانان است که داوود را «نبی داوود» یا «داوود نبی» می‌نامند، و این امر، به گفته پروفسور شاکد، «هم‌گرایی خیره‌کننده میان یهودیان و دنیای مسلمانان» را نشان می‌دهد.
به‌نوشته هاآرتص، تحقیق بر روی این دست‌نوشته‌ها هنوز در آغاز راه خود است.
چند و چون دست‌یابی به دست‌نوشته‌ها
پروفسور شائول شاکد، کارشناس دانشگاه عبری اورشلیم که متخصص یهودیان ایران و منطقه است، تنها تصاویری از این نسخه‌های خطی را که از جنوب روسیه آمده بود در اختیار داشت، که آن را به لنی وولف نشان داده بود.
بر اساس این گزارش، لنی وولف به هشت کشور سفر کرده که «سفر به سه کشور با گذرنامه اسرائیلی امکان‌پذیر نبود»، اما او نام این کشورها را نبرده‌است.
در بخشی از سفرها به آسیای میانه پروفسور ماتیو مورگنشترن رئیس بخش زبان عبری در دانشگاه تل‌آویو لنی وولف را همراهی کرده‌است.
به‌نوشته هاآرتص، همه این ماجراجویی‌های لنی وولف با «موفقیتی بزرگ» به پایان رسید و دست‌نویس‌هایی که او به اسرائیل آورده، اکنون در اختیار محققان تاریخ است که می‌توانند با آن «جشن بگیرند و بخش‌های غیر روشن در مورد یهودیان فراموش شده» را درک کنند.
در همین حال، لنی وولف به هاآرتص گفته‌است، یک هفته بعد از دیدن عکس‌هایی که نزد پروفسور شاکد در اورشلیم دیده بود، در یک کافه در اروپا از یک ملاقات کننده شنید که یک تاجر عتیقه پاکستانی گنجینه‌ای از نوشته‌های باستانی متعلق به ساکنان راه ابریشم در اختیار دارد که ممکن است به یهودیان مربوط باشد.
بخشی از دست‌نوشته‌ها به زبان یهودیان ایرانی از قرن یازدهم میلادی است؛ سه سال طول کشید تا ۲۹ دست‌نویس، خریداری و به اسرائیل آورده شد و در اختیار کتابخانه ملی اسرائیل قرار گرفت و به محققان برای بررسی داده شد.
چند سال بعد از آن، یکصد دست‌نوشته دیگر از این مجموعه نیز تهیه شد که اواخر پاییز سال گذشته به اسرائیل انتقال یافت.
هاآرتص نوشته‌است، اقدامات لنی وولف با مجوز سازمان‌های رسمی اسرائیل و طبق خواسته سازمان میراث فرهنگی اسرائیل بوده و او «به نام کشور اسرائیل» این خریدها را انجام داده‌است.
به‌نوشته هاآرتص، مصاحبه با لنی وولف آسان نبود و او مانند بسیاری دیگر از تاجران عتیقه کمترین پاسخ‌ها را می‌داد تا مبادا هیچگونه اطلاع اضافی از زبانش بیرون آید.