مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی طی نخستین گزارش از عملکرد اتمی جمهوری اسلامی بعد از امضاء توافق اتمی ۱۴ ماه ژوئیه وین، پیش‌بینی کرده‌است که در صورت اجرای تعهدات پذیرفته شده از سوی تهران در دو زمینه راستی‌آزمایی پیرامون اقدامات مشکوک به داشتن ابعاد نظامی، و همچنین به عقب بردن فعالیت‌های متعارف، لغو تدریجی تحریم‌ها احتمالاً بعد از ماه مارس سال آینده مسیحی آغاز خواهد شد.
گزارش تازه آژانس که روز ۲۷ ماه اوت انتشار یافته حاکی است که آخرین گزارش مدیرکل به شورای حکام، پیش از اتخاذ تصمیم نهایی پیرامون تاریخ آغاز لغو تحریم‌ها، روز ۱۵ ماه دسامبر سال جاری ارائه می‌شود.
از جمله انتقاداتی که مخالفان داخلی «برجام» در ایران بر آن وارد می‌سازند، بی اعتنایی مذاکره‌کنندگان به خط قرمز تعیین شده از جانب رهبر جمهوری اسلامی در این زمینه است که پیشتر تأکید کرده بود: لغو تحریم‌ها نتیجه مذاکرات اتمی نیست و می‌باید همزمان با حصول توافق انجام شود.
بر اساس توافق صورت گرفته، لغو تدریجی تحریم‌ها مشروط بر انجام تعهدات پذیرفته شده از جانب ایران و موکول بر تأیید آن از سوی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی شده‌است.
اجرای تعهدات متقابل ایران و گروه ۱+۵، شامل راستی‌آزمایی در مورد فعالیت‌های مشکوک به داشتن هدف‌های نظامی و همچنین به محدود ساختن فعالیت‌های اتمی ایران، قرار از روز ۱۷ ماه اکتبر، (۹۰ روز بعد از توافق اتمی ۱۴ ژوئیه وین) آغاز شود.
نکات کلیدی گزارش
بر اساس تازه‌ترین گزارش آمانو به شورای حکام، ایران بازده تولید اورانیوم غنی شده توسط سانتریفیوژهای نوع ایر-۱ در نطنز را افزایش داده و آنرا از متوسط ماهانه ۲۱۷ کیلوگرم به ۲۲۷ کیلوگرم رسانده‌است.
بر پایه این گزارش در تاریخ ۷ ماه اوت سال جاری ذخیره کنونی اورانیوم غنی‌سازی و یا فرآوری‌شده ایران عبارت است از ۷٫۸۴۵ کیلوگرم گاز اورانیوم با غلظت ۳٫۵ درصد و ۴٫۳۰۴ کیلوگرم اورانیوم در شکل‌های شیمیایی مختلف.
یکی از شرایط لغو تحریم‌ها، کاهش این ذخیره به ۳۰۰ کیلوگرم گاز اورانیوم و خارج ساختن بقیه اورانیوم بعد از فرآوری (تبدیل به اکسید اورانیوم) از ایران است.
بر پایه گزارش آژانس، ۴٫۳۰۴ کیلوگرم از گاز اورانیوم به محل تولید اکسید اورانیوم برای تبدیل آن به پودر، منتقل شده ولی بازده کارخانه بسیار ضعیف بوده به‌طوریکه تاکنون حدود تنها ده درصد از ذخیره منتقل‌شده بیشتر به اکسید اورانیوم ۲۳۵ با غلظت ۵ درصد تبدیل شده‌است.
بر پایه گزارش تازه، ایران در مورد استفاده از سانتریفیوژهای پیشرفته‌تر از ایر-۱ کلیه اقدامات تحقیق و توسعه را متوقف ساخته و در میزان تزریق گاز به این نوع سانتریفیوژها نیز همین روش را اتخاذ کرده‌است.
سکوت در مورد توافق محرمانه
بسیاری از ناظران فعالیت‌های اتمی ایران انتظار داشتند موضوع بازرسی از پارچین و همچنین توافق (محرمانه) آمانو با ایران در مورد راستی‌آزمایی پیرامون فعالیت‌های مشکوک به داشتن ابعاد نظامی مورد اشاره قرار بگیرد.
پیرامون پارچین، گزارش مدیرکل آژانس حاکی از ادامه بررسی تصاویر ماهواره‌ای و مشاهده کردن ماشین‌آلات ساختمانی در محل مشکوک، و همین‌طور احداث یک بنای ضمیمه در محل است.
بنا بر گزارش ارائه شده، آمانو مدعی است که ایران بعد از توافق ۱۴ ژوئیه فعالیت‌های تازه‌ای را در این محل از سر گرفته‌است.
رضا نجفی نماینده ایران در آژانس پس از انتشار تحلیلی از سوی مرکز بین‌المللی مطالعات راهبردی در واشنگتن دایر بر از سر گرفتن شستشوی خاک و احداث بنا در پارچین، آنرا «مضحک» خواند و جواد ظریف نیز بیش و کم با زبانی مشابه محتوای آنرا مردود شمرد.
گزارش آمانو در مورد (دو) توافق محرمانه که گفته می‌شود میان آژانس و ایران صورت گرفته سکوت کرده‌است.
نکته قابل ملاحظه در توافق احتمالی آژانس با ایران، که بحث‌های داغی را در کنگره آمریکا نیز برانگیخت، نحوه نمونه‌برداری از محل مشکوک در پارچین است که گفته می‌شود آژانس رضایت داده بدون حضور مأموران مؤسسه یاد شده، توسط ایران صورت بگیرد.
سکوت مدیرکل آژانس در گزارش تازه و انجام توافق احتمالی آمانو با ایران شاید به نوعی در خط سیاست آمریکا است که چشم‌پوشی از فعالیت‌های مشکوک به داشتن ابعاد نظامی گذشته ایران را بهای متوقف ساختن فعالیت‌های جاری و محروم ساختن ایران از امکان دست یافتن به سلاح اتمی قرار داده است؛ توجیه وسیله برای رسیدن به هدف اصلی.