به‌رغم بروز شکاف سیاسی میان کشورهای عربی خلیج فارس و آمریکا بر سر سیاست دولت اوباما در قبال ایران، مصر و سوریه، سایت خبری «دیفنس نیوز» آمریکا در گزارشی خوش‌بینانه می‌نویسد روابط نظامی میان کشورهای عربی با آمریکا هم‌چنان مستحکم است و خریدهای کلان تسلیحاتی این کشورها از آمریکا به روال سال‌های گذشته ادامه خواهد داشت.
خوش‌بینی به تداوم روابط نزدیک
این سایت به نقل از تئودور کراسیک، مدیر پژوهش در «موسسه مطالعات نظامی خلیج [فارس] و خاور نزدیک» در دبی، آورده است: «روابط کشورهای عضو شورای همکاری خلیج [فارس] با آمریکا سه بعد دارد؛ بعد استراتژیک، بعد نظامی و بعد سیاسی. روابط نظامی آمریکا با این کشورها به علت هدف‌های مشترک و همچنین به علت ساختار مستحکم آن می‌تواند ادامه داشته باشد در حالی که دو بعد دیگر لرزان است.»
به باور شماری از کارشناسان عرب، اختلاف نظرهای آمریکا و کشورهای شورای همکاری خلیج فارس بر سر مسائل سیاسی و منطقه‌ای در درازمدت رفع خواهد شد و تاثیر چندانی در خریدهای تسلیحاتی کشورهای عضو این شورا از آمریکا نخواهد داشت.
عمده خرید کشورهای عربی خلیج فارس از آمریکا و برخی دیگر از کشورهای غربی هواپیماهای بمب‌افکن و شکاری، هلی‌کوپترهای تهاجمی و سامانه‌های پدافند هوایی است.
قرارداد‌های کلان تسلیحاتی
بر پایه گزارش «مرکز مطالعات راهبردی و بین‌الملل» در واشینگتن، بین سال‌های ۲۰۰۸ و ۲۰۱۱ خریدهای تسلیحاتی کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس بالغ بر ۱۵٫۹ میلیارد دلار بود که خرید از آمریکا ۹٫۴ میلیارد دلار را به خود اختصاص داد. سهم کشورهای اروپای غربی ۴٫۶ میلیارد دلار و سهم چین ۹۰۰ میلیون دلار بود.
عربستان، مهم‌ترین عضو شورای همکاری خلیج فارس، یکی از بزرگترین مشتریان کارخانه‌های تسلیحاتی آمریکا است. سه سال پیش، سال ۲۰۱۰، بر پایه یک قرارداد، آمریکا تقبل کرد که در عرض بیست سال جنگ‌افزارهای گوناگونی را به ارزش ۶۰ میلیارد دلار به عربستان بفروشد. سال گذشته در اجرای بخشی از همین قرارداد، آمریکا ۸۴ جنگنده اف۱۵ به عربستان تحویل داد و ۷۰ جنگنده اف۱۵ قدیمی این کشور را بهینه‌سازی کرد. به موازات این، آمریکا ۳۰۰ فروند موشک پدافند هوائی پاتریوت عربستان را نیز بهینه‌سازی کرد.
شماری از کارشناسان و مقام‌های آمریکایی بر این باورند که این روند خریدهای تسلیحاتی مانند گذشته ادامه خواهد یافت. اَندرو شاپیرو، دستیار پیشین وزیر امور خارجه آمریکا و مدیر سابق اداره فروش جنگ‌افزار به کشورهای خارجی، به «دیفنس نیوز» می‌گوید: «من هیچ نشانه‌ای در سیاست خارجی آمریکا مبنی بر کاهش فروش تسلیحات به کشورهای خارجی مشاهده نکرده‌ام. به عکس، در چند سال گذشته فروش تسلیحات سیر صعودی قابل ملاحظه‌ای داشته است.»
به نوشته «دیفنس نیوز»، ماه پیش، اکتبر ۲۰۱۳، بر پایه قراردادی که عربستان با شرکت تسلیحاتی «لاکهید مارتین» آمریکا منعقد کرد، این شرکت دو فروند هواپیمای سوخت‌رسان «کی‌سی ۱۳۰ جـِی» به نیروی هوایی عربستان تحویل خواهد داد و انتظار می‌رود که در آینده شمار این هواپیماهای تحویلی به عربستان به ۲۵ فروند برسد.
در همین رابطه آنتونی کوردِزمن، کارشناس نظامی پرسابقه آمریکایی از «مرکز مطالعات راهبردی و بین‌الملل» با تاکید به اینکه زیر سؤال بردن سیاست فعلی دولت آمریکا در خاورمیانه از سوی عربستان و دیگر کشورهای دوست در منطقه قابل درک است، می‌گوید: «گفت‌وگو با مقام‌های وزارت خارجه آمریکا و متخصصان فرماندهی مرکزی (سنت کام) و ارزیابی همکاری‌های امنیتی آمریکا با کشورهای عربی، حاکی از پیشرفت واقعی در اکثر زمینه‌های امنیتی با عربستان سعودی و دیگر کشورهای عربی است.»
انتقاد از سیاست دولت اوباما
با این وجود، به گزارش «دیفنس نیوز» شماری از سناتورهای کمیته‌های نیروی‌های مسلح و روابط خارجی آمریکا از هر دو حزب جمهوری‌خواه و دمکرات، سیاست دولت اوباما را در قبال مصر و سوریه به باد انتقاد گرفته‌اند و نگرانی عربستان و دیگر کشورهای عربی را از ادامه این سیاست در خاورمیانه موجه دانسته‌اند.
در این باره، جان مک‌کین، سناتور پرنفوذ جمهوری‌خواه، می‌گوید: «آنها [کشورهای عربی] به ما اعتماد ندارند و سخنان ما را باور ندارند. از این‌رو آمریکا تاوان اشتباهات خود را خواهد پرداخت.»
دولت اوباما به تازگی تحویل هواپیماهای جنگی و قطعات نظامی به مصر را موقتاً قطع کرده است. ناظران سیاسی این تصمیم دولت اوباما را ناشی از فشار‌های داخلی می‌دانند زیرا از نظر قانونی آمریکا ملزم است کمک به کشورهای دوست را در صورت وقوع کودتا قطع کند.
کاهش خرید جنگ‌افزار از آمریکا؟
اظهارات اخیر بندر بن سلطان، رئیس دستگاه اطلاعاتی و امنیتی عربستان، مبنی بر اینکه کشورش سیاست خود را در قبال واشنگتن تغییر خواهد داد، شماری از کارخانه‌های تسلیحاتی آمریکا را نگران کرده‌است و مدیران این کارخانه‌ها احتمال می‌دهند که عربستان خریدهای تسلیحاتی خود را از آمریکا کاهش دهد.
در همین رابطه، به گزارش خبرگزاری «یونایتدپرس اینترنشنال»، عربستان گفت‌وگوهایی را با آلمان برای خرید پنج فروند زیردریایی «تایپ ۲۰۹» به ارزش ۳٫۴ میلیارد دلار آغاز کرده است. افزون بر این، عربستان تمایل دارد که در درازمدت ۲۵ فروند از این زیردریایی‌ها را به ارزش ۱۶٫۳ میلیارد دلار از آلمان دریافت کند. زیردریایی‌های مورد نظر عربستان مشابه زیردریایی‌هایی است که اسرائیل از آلمان تحویل گرفته و این فروندها قادرند موشک‌های مجهز به کلاهک هسته‌ای را نیز پرتاب کنند.
تاکنون دولت آلمان از اظهار نظر در مورد فروش این زیردریایی‌ها خودداری کرده است ولی روزنامه «بیلد» آلمان از قول مقام‌های آلمانی که نخواستند نامشان فاش شود، نوشته است: «آنگلا مرکل، صدراعظم این کشور، درخواست ریاض را برای خرید زیردریایی‌های یادشده با نظر مثبت بررسی خواهد کرد.»
«یونایتدپرس اینترنشنال» در ادامه می‌نویسد، عربستان مایل است ۲۷۰ تانک لئوپارد نیز از آلمان خریداری کند که در صورت موافقت دولت آلمان، ارزش آن ۲٫۸۵ میلیارد دلار خواهد بود.
همین خبرگزاری می‌گوید مدت‌ها است که گفت‌وگوی مقام‌های عربستان با آلمان بر سر ۲۷۰ تانک پیشرفته لئوپارد ادامه دارد. ارزش این قرارداد در صورت منعقد شدن ۲٫۸۵ میلیارد دلار خواهد بود. اضافه بر این، مقام‌های سعودی به همتایان آلمانی خود اطلاع داده‌اند که در مجموع به ۶۰۰ تا ۸۰۰ تانک لئوپارد برای یگان‌های زرهی خود نیاز دارند که ارزش این خرید معادل ۱۳٫۵ میلیارد دلار خواهد بود.
هم‌اینک عربستان سعودی، ۱۵۰ تانک «اِی‌ام‌ایکس ۳۰» ساخت فرانسه، ۴۵۰ تانک «ام۶۰» آمریکایی و ۳۰۰ تانک «ام یک اِی۲» دارد که در صورت خرید تانک‌های آلمانی شماری از تانک‌های قدیمی را کنار خواهد گذاشت.
حضور نظامی گسترده، اولین تأمین‌کننده تسلیحات
اظهار نظرهای کارشناسان و قانون‌گزاران آمریکایی و مقام‌های سعودی و اقدام عربستان برای تامین نیاز‌های تسلیحاتی خود از دیگر منابع، آمیزه‌ای است از خوش‌بینی و نگرانی در مورد ادامه روابط نزدیک نظامی بین واشینگتن و شورای همکاری خلیج فارس.
به‌رغم این، تا به‌حال دگرگونی آشکار و تعیین‌کننده‌ای در سیاست دفاعی و تسلیحاتی کشورهای عضو این شورا پدیدار نشده است. این کشورها همواره برخی از نیاز‌های تسلیحاتی خود را از بریتانیا، فرانسه و حتی چین تامین کرده‌اند ولی آمریکا همواره بزرگترین و مهم‌ترین فروشنده سلاح و تجهیزات به این کشورها بوده است. به موازات این، آمریکا در چند دهه گذشته حضور نظامی گسترده و آشکاری در بیشتر کشورهای شورای همکاری خلیج فارس داشته است.
امارات بعد از عربستان دومین کشور منطقه از نظر دادوستدهای نظامی با آمریکا است. این کشور یکی از تأمین‌کنندگان اصلی تسلیحات قطر است و ستاد مقدم «فرماندهی مرکزی» آمریکا یا «سِنت‌کام» در پایگاه هوایی العُدید در حوالی دوحه قرار دارد. آمریکا مهم‌ترین تأمین‌کننده موشک‌های پدافند هوایی کویت است و آمریکا قرار است ۱۸ فروند هواپیمای اف ۱۶ به عمان تحویل دهد و ستاد ناوگان پنجم آمریکا، شاخه دریایی سنت‌کام، در بحرین قرار دارد. با وجود اختلاف نظرها بین رهبران کشورهای شورای همکاری خلیج فارس و دولت اوباما، آمریکا کماکان تکیه‌گاه اصلی کشورهای عربی خلیج فارس برای رویارویی با تهدیدات احتمالی از سوی ایران است.
گرچه آمریکا قصد دارد نیروهای خود را از افغانستان خارج کند و حضور نظامی‌اش را در منطقه کاهش دهد ولی وزارت دفاع آمریکا تصمیم گرفته است که با ادامه حضور نظامی‌اش در خلیج فارس از کشورهای «دوست و هم‌پیمان در منطقه» پشتیبانی کند.
خوش‌بینی به تداوم روابط نزدیک
این سایت به نقل از تئودور کراسیک، مدیر پژوهش در «موسسه مطالعات نظامی خلیج [فارس] و خاور نزدیک» در دبی، آورده است: «روابط کشورهای عضو شورای همکاری خلیج [فارس] با آمریکا سه بعد دارد؛ بعد استراتژیک، بعد نظامی و بعد سیاسی. روابط نظامی آمریکا با این کشورها به علت هدف‌های مشترک و همچنین به علت ساختار مستحکم آن می‌تواند ادامه داشته باشد در حالی که دو بعد دیگر لرزان است.»
به باور شماری از کارشناسان عرب، اختلاف نظرهای آمریکا و کشورهای شورای همکاری خلیج فارس بر سر مسائل سیاسی و منطقه‌ای در درازمدت رفع خواهد شد و تاثیر چندانی در خریدهای تسلیحاتی کشورهای عضو این شورا از آمریکا نخواهد داشت.
عمده خرید کشورهای عربی خلیج فارس از آمریکا و برخی دیگر از کشورهای غربی هواپیماهای بمب‌افکن و شکاری، هلی‌کوپترهای تهاجمی و سامانه‌های پدافند هوایی است.
قرارداد‌های کلان تسلیحاتی
بر پایه گزارش «مرکز مطالعات راهبردی و بین‌الملل» در واشینگتن، بین سال‌های ۲۰۰۸ و ۲۰۱۱ خریدهای تسلیحاتی کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس بالغ بر ۱۵٫۹ میلیارد دلار بود که خرید از آمریکا ۹٫۴ میلیارد دلار را به خود اختصاص داد. سهم کشورهای اروپای غربی ۴٫۶ میلیارد دلار و سهم چین ۹۰۰ میلیون دلار بود.
عربستان، مهم‌ترین عضو شورای همکاری خلیج فارس، یکی از بزرگترین مشتریان کارخانه‌های تسلیحاتی آمریکا است. سه سال پیش، سال ۲۰۱۰، بر پایه یک قرارداد، آمریکا تقبل کرد که در عرض بیست سال جنگ‌افزارهای گوناگونی را به ارزش ۶۰ میلیارد دلار به عربستان بفروشد. سال گذشته در اجرای بخشی از همین قرارداد، آمریکا ۸۴ جنگنده اف۱۵ به عربستان تحویل داد و ۷۰ جنگنده اف۱۵ قدیمی این کشور را بهینه‌سازی کرد. به موازات این، آمریکا ۳۰۰ فروند موشک پدافند هوائی پاتریوت عربستان را نیز بهینه‌سازی کرد.
شماری از کارشناسان و مقام‌های آمریکایی بر این باورند که این روند خریدهای تسلیحاتی مانند گذشته ادامه خواهد یافت. اَندرو شاپیرو، دستیار پیشین وزیر امور خارجه آمریکا و مدیر سابق اداره فروش جنگ‌افزار به کشورهای خارجی، به «دیفنس نیوز» می‌گوید: «من هیچ نشانه‌ای در سیاست خارجی آمریکا مبنی بر کاهش فروش تسلیحات به کشورهای خارجی مشاهده نکرده‌ام. به عکس، در چند سال گذشته فروش تسلیحات سیر صعودی قابل ملاحظه‌ای داشته است.»
به نوشته «دیفنس نیوز»، ماه پیش، اکتبر ۲۰۱۳، بر پایه قراردادی که عربستان با شرکت تسلیحاتی «لاکهید مارتین» آمریکا منعقد کرد، این شرکت دو فروند هواپیمای سوخت‌رسان «کی‌سی ۱۳۰ جـِی» به نیروی هوایی عربستان تحویل خواهد داد و انتظار می‌رود که در آینده شمار این هواپیماهای تحویلی به عربستان به ۲۵ فروند برسد.
در همین رابطه آنتونی کوردِزمن، کارشناس نظامی پرسابقه آمریکایی از «مرکز مطالعات راهبردی و بین‌الملل» با تاکید به اینکه زیر سؤال بردن سیاست فعلی دولت آمریکا در خاورمیانه از سوی عربستان و دیگر کشورهای دوست در منطقه قابل درک است، می‌گوید: «گفت‌وگو با مقام‌های وزارت خارجه آمریکا و متخصصان فرماندهی مرکزی (سنت کام) و ارزیابی همکاری‌های امنیتی آمریکا با کشورهای عربی، حاکی از پیشرفت واقعی در اکثر زمینه‌های امنیتی با عربستان سعودی و دیگر کشورهای عربی است.»
انتقاد از سیاست دولت اوباما
با این وجود، به گزارش «دیفنس نیوز» شماری از سناتورهای کمیته‌های نیروی‌های مسلح و روابط خارجی آمریکا از هر دو حزب جمهوری‌خواه و دمکرات، سیاست دولت اوباما را در قبال مصر و سوریه به باد انتقاد گرفته‌اند و نگرانی عربستان و دیگر کشورهای عربی را از ادامه این سیاست در خاورمیانه موجه دانسته‌اند.
در این باره، جان مک‌کین، سناتور پرنفوذ جمهوری‌خواه، می‌گوید: «آنها [کشورهای عربی] به ما اعتماد ندارند و سخنان ما را باور ندارند. از این‌رو آمریکا تاوان اشتباهات خود را خواهد پرداخت.»
دولت اوباما به تازگی تحویل هواپیماهای جنگی و قطعات نظامی به مصر را موقتاً قطع کرده است. ناظران سیاسی این تصمیم دولت اوباما را ناشی از فشار‌های داخلی می‌دانند زیرا از نظر قانونی آمریکا ملزم است کمک به کشورهای دوست را در صورت وقوع کودتا قطع کند.
کاهش خرید جنگ‌افزار از آمریکا؟
اظهارات اخیر بندر بن سلطان، رئیس دستگاه اطلاعاتی و امنیتی عربستان، مبنی بر اینکه کشورش سیاست خود را در قبال واشنگتن تغییر خواهد داد، شماری از کارخانه‌های تسلیحاتی آمریکا را نگران کرده‌است و مدیران این کارخانه‌ها احتمال می‌دهند که عربستان خریدهای تسلیحاتی خود را از آمریکا کاهش دهد.
در همین رابطه، به گزارش خبرگزاری «یونایتدپرس اینترنشنال»، عربستان گفت‌وگوهایی را با آلمان برای خرید پنج فروند زیردریایی «تایپ ۲۰۹» به ارزش ۳٫۴ میلیارد دلار آغاز کرده است. افزون بر این، عربستان تمایل دارد که در درازمدت ۲۵ فروند از این زیردریایی‌ها را به ارزش ۱۶٫۳ میلیارد دلار از آلمان دریافت کند. زیردریایی‌های مورد نظر عربستان مشابه زیردریایی‌هایی است که اسرائیل از آلمان تحویل گرفته و این فروندها قادرند موشک‌های مجهز به کلاهک هسته‌ای را نیز پرتاب کنند.
تاکنون دولت آلمان از اظهار نظر در مورد فروش این زیردریایی‌ها خودداری کرده است ولی روزنامه «بیلد» آلمان از قول مقام‌های آلمانی که نخواستند نامشان فاش شود، نوشته است: «آنگلا مرکل، صدراعظم این کشور، درخواست ریاض را برای خرید زیردریایی‌های یادشده با نظر مثبت بررسی خواهد کرد.»
«یونایتدپرس اینترنشنال» در ادامه می‌نویسد، عربستان مایل است ۲۷۰ تانک لئوپارد نیز از آلمان خریداری کند که در صورت موافقت دولت آلمان، ارزش آن ۲٫۸۵ میلیارد دلار خواهد بود.
همین خبرگزاری می‌گوید مدت‌ها است که گفت‌وگوی مقام‌های عربستان با آلمان بر سر ۲۷۰ تانک پیشرفته لئوپارد ادامه دارد. ارزش این قرارداد در صورت منعقد شدن ۲٫۸۵ میلیارد دلار خواهد بود. اضافه بر این، مقام‌های سعودی به همتایان آلمانی خود اطلاع داده‌اند که در مجموع به ۶۰۰ تا ۸۰۰ تانک لئوپارد برای یگان‌های زرهی خود نیاز دارند که ارزش این خرید معادل ۱۳٫۵ میلیارد دلار خواهد بود.
هم‌اینک عربستان سعودی، ۱۵۰ تانک «اِی‌ام‌ایکس ۳۰» ساخت فرانسه، ۴۵۰ تانک «ام۶۰» آمریکایی و ۳۰۰ تانک «ام یک اِی۲» دارد که در صورت خرید تانک‌های آلمانی شماری از تانک‌های قدیمی را کنار خواهد گذاشت.
حضور نظامی گسترده، اولین تأمین‌کننده تسلیحات
اظهار نظرهای کارشناسان و قانون‌گزاران آمریکایی و مقام‌های سعودی و اقدام عربستان برای تامین نیاز‌های تسلیحاتی خود از دیگر منابع، آمیزه‌ای است از خوش‌بینی و نگرانی در مورد ادامه روابط نزدیک نظامی بین واشینگتن و شورای همکاری خلیج فارس.
به‌رغم این، تا به‌حال دگرگونی آشکار و تعیین‌کننده‌ای در سیاست دفاعی و تسلیحاتی کشورهای عضو این شورا پدیدار نشده است. این کشورها همواره برخی از نیاز‌های تسلیحاتی خود را از بریتانیا، فرانسه و حتی چین تامین کرده‌اند ولی آمریکا همواره بزرگترین و مهم‌ترین فروشنده سلاح و تجهیزات به این کشورها بوده است. به موازات این، آمریکا در چند دهه گذشته حضور نظامی گسترده و آشکاری در بیشتر کشورهای شورای همکاری خلیج فارس داشته است.
امارات بعد از عربستان دومین کشور منطقه از نظر دادوستدهای نظامی با آمریکا است. این کشور یکی از تأمین‌کنندگان اصلی تسلیحات قطر است و ستاد مقدم «فرماندهی مرکزی» آمریکا یا «سِنت‌کام» در پایگاه هوایی العُدید در حوالی دوحه قرار دارد. آمریکا مهم‌ترین تأمین‌کننده موشک‌های پدافند هوایی کویت است و آمریکا قرار است ۱۸ فروند هواپیمای اف ۱۶ به عمان تحویل دهد و ستاد ناوگان پنجم آمریکا، شاخه دریایی سنت‌کام، در بحرین قرار دارد. با وجود اختلاف نظرها بین رهبران کشورهای شورای همکاری خلیج فارس و دولت اوباما، آمریکا کماکان تکیه‌گاه اصلی کشورهای عربی خلیج فارس برای رویارویی با تهدیدات احتمالی از سوی ایران است.
گرچه آمریکا قصد دارد نیروهای خود را از افغانستان خارج کند و حضور نظامی‌اش را در منطقه کاهش دهد ولی وزارت دفاع آمریکا تصمیم گرفته است که با ادامه حضور نظامی‌اش در خلیج فارس از کشورهای «دوست و هم‌پیمان در منطقه» پشتیبانی کند.