برگزاری دادگاه «ایران تریبونال» برای رسیدگی به کشتار دهه شصت

تابستان سال ۱۳۶۷ (اوت ۱۹۸۸) شمار زیادی از زندانیان سیاسی که اکثراً عضو سازمان مجاهدین خلق بودند و شماری عضو دیگر تشکل‌های مذهبی یا چپ بودند، به طور دسته‌جمعی در زندان‌های ایران اعدام شدند، در حالی که اکثراً حکم حبس خود را می گذراندند و برخی حتی بعد از سپری شدن دوران محکومیت خود هنوز در زندان بودند.

آیت الله منتظری در خاطرات خود شمار این اعدام‌ها را رقمی میان ۲۸۰۰ تا ۳۸۰۰ برآورد می‌کند. مدافعان حقوق بشر آن را نزدیک به ۵ هزار نفر اعلام کرده‌اند.

شماری از بستگان این اعدام‌شدگان و فعالان سیاسی و حقوق بشر، حدود سه سال پیش کارزاری را برای اجرای دادگاهی نمادین تحت عنوان «ایران تریبونال» به راه انداختند و در این بین چند حقوقدان برجسته ایرانی و خارجی از جمله پروفسور جان کوپر، استاد حقوق اهل بریتانیا و پروفسور پیام اخوان، مشاور سابق دادستان در دادگاه جنایات جنگی در یوگسلاوی سابق به آن پیوستند.

گزارشی در این خصوص:

گزارشی از برگزاری دادگاه «ایران تریبونال»

روز شنبه ۶ آبان ۱۳۹۱ آخرین روز دادگاه «ایران تریبونال» برای کارزار بین‌المللی برای رسیدگی به کشتار زندانیان سیاسی در دهه شصت در جمهوری اسلامی در لاهه با شنیدن شهادت شاهدان عینی این کشتارها ادامه یافت. قرار است این دادگاه پس از پایان تحقیقات خود از شهود، بعد از ظهر شنبه رای خود را صادر کند.

سومین و آخرین روز این «دادگاه» روز شنبه در لاهه هلند با شنیدن اظهارات شهود عینی کشتار زندانیان سیاسی در دهه شصت و به ویژه سال‌های ۶۶ و ۶۷ آغاز شد. از جمله ایرج مصداقی یکی از زندانیان سیاسی آن زمان در پاسخ به پرسش یکی از دادستان‌ها که با نشان دادن تصویری به نام تصویر شماره شش از راهرو زندان گوهردشت از او پرسید با مشاهده این تصویر شما چه می‌توانید از این زندان بگویید، به تریبونال گفت:
«این راهرو در آن زمان معروف به راهرو مرگ شد و راهرو مرکزی زندان است. انتهای این راهرو حسینیه زندان است. هنگامی که دادگاه تمام می‌شد زندانیان را به این راهرو می‌آوردند. ماموران می‌آمدند و اسامی زندانیان را می‌خواندند و می‌گفتند که آنها را به بندشان ببرید. این کدی بود که بین ماموران بود یعنی اینکه اینها را برای اعدام ببرید. چون آخر راهرو تاریک می‌شد، دیگر کسی نمی‌دید آنها کجا برده می‌شدند.»

اردوان زیبرم یکی از سخنگویان این تریبونال درباره روند برگزاری نشست لاهه در سه روز گذشته به رادیو فردا می‌گوید:
«شماری از شهود از نحله‌های فکری گوناگون در این سه روز مشاهدات خودشان را برای تکمیل گزارش کمیسیون حقیقت‌یاب که در ماه ژوئن در لندن برگزار شد، برای تریبونال تشریح کردند. تریبونال با توجه به گزارش کمیسیون حقیقت‌یاب و کنترل این گزارش پس از شنیدن اظهارات شهود وارد شور می‌شود و روز شنبه رای کلی خود را اعلام می‌کند. مشروح رای و مستندات آن در هفته‌های آینده در اختیار افکار عمومی در سطح جهان قرار خواهد گرفت».

رأی دادگاه: مجرم بودن کلیت نظام جمهوری اسلامی

در زمینه برگزاری این دادگاه، هم‌چنین وحید پوراستاد از رادیو فردا با لیلا قلعه‌بانی، خواهر دو تن از جانباختگان و یکی از سخنگویان کمپین «ایران تریبونال» نیز درباره پیشینه تشکیل این دادگاه و رأی صادرشده توسط آن گفت‌وگو کرده‌است.

گزارش وحید پوراستاد از دادگاه «ایران تریبونال»

لیلا قلعه‌بانی اینگونه توضیح داد که جمعی از خانواده‌های قربانیان این کشتار که در تابستان سال ۲۰۰۷ برای بازدید از اقوامشان به سوئد آمده بودند خواستار آن بودند تا راهی پیدا شود که جمهوری اسلامی را برای آن اقدام محاکمه کرد.

وی افزود که «با تلاش‌ها و پیگیری‌های فراوان و با توجه به اینکه مرجعی بین‌المللی یافت نشد که پاسخگوی دادخواهی خانواده‌ها باشد تصمیم گرفتیم دادگاهی مردمی تشکیل دهیم.»

خانم قلعه‌بانی در ادامه گفت که در دادگاه این هفته، حدود ۱۰۰ نفر شهادت داده‌اند که تشکیل شده از خانواده‌های زندانیان قربانی و هم‌بندان آن زندانیان. از این افراد ۸۰ نفر در مرحله اول و ۲۰ نفر در مرحله دوم شهادت داده‌اند.

او افزود که رأیی که در این دادگاه صادر شد «تمامیت جمهوری اسلامی ایران را به جرم این جنایت‌ها محکوم کرده‌است.»

خانم قلعه‌بانی توضیح می‌دهد: «قدرت دست کلیت جمهوری اسلامی بوده و می‌توانسته برای جان شهروندان تصمیم بگیرد و از سوی نظام بوده که این تصمیمات گرفته شده و نه فرد خاصی.»