ذغال گداخته، تنباکو و آبی که در ته قلیانی شیشه‌ای قل قل می‌کند. این ترکیب خاورمیانه و آسیایی، آن چنان محبوب شده که راه خود را از دربار پادشاهان قاجار تا قهوه‌خانه‌ها و کافه‌های لندن و پاریس امروز باز کرده‌است.
با این حال قلیان به عنوان یکی از ابزار مصرف انواع دخانیات، هراز چند گاهی در ایران مسئله‌ساز می‌شود.
از ممنوعیت سِرو آن برای زنان و دختران و یا ممنوعیت استفاده از تنباکوهای عطری و دارای اسانس تا آخرین مورد؛ «هیئت عمومی دیوان عدالت اداری در ایران ارائه قلیان با هر نوع تنباکو در قهوه‌خانه‌های ایران را ممنوع اعلام کرده‌است.»
گزارش فهیمه خضر حیدری در مورد ممنوعیت قلیان در ایران
Your browser doesn’t support HTML5
گزارش فهیمه خضر حیدری در مورد ممنوعیت قلیان در ایران
پیش از این در سال ۱۳۸۶ نیز مناقشات گسترده‌ای بر سر بودن یا نبودن قلیان در قهوه‌خانه‌های ایران سر گرفته بود.
آن زمان وزارت کشور اعلام کرد که استفاده از قلیان در قهوه‌خانه‌ها مجاز است مشروط بر اینکه از تنباکوهای اسانس‌دار استفاده نشود.
حالا اما هیئت عمومی دیوان عدالت اداری می‌گوید که مسئله، تنباکو نیست، مسئله قلیان است.
چرا حکم به ممنوعیت قلیان داده می‌شود؟ آیا تنها پای نگرانی‌های بهداشتی در میان است؟
دبیرخانه کشوری کنترل دخانیات در وزارت بهداشت ایران، پیش از این تاکید کرده بود که قلیان حاوی مقادیر بی‌شماری از مواد سمی است که عوامل اصلی بروز سرطان ریه و بیماری‌های قلبی و عروق هستند.
با این حال بسیاری از قهوه‌خانه‌های شهر تهران از فرحزاد گرفته تا دربند و حتی چایخانه‌های سنتی سطح شهر در سال‌های گذشته با اقبال رو به رشد دختران و پسران جوان روبه‌رو بودند. جوانانی که می‌گویند تفریح دیگری ندارند.
یک دختر جوان: خوب. برای سلامتی مشکل‌ساز است ولی یک تفریح است دیگر. جوان‌ها واقعا تفریح دیگری ندارند و به این روی آورده‌اند. یک خانم دیگر: اگر واقعا نگذارند که قلیان بکشند، طبیعی است که می‌روند توی خانه‌ها می‌کشند. دیگر پای ضرر و منفعتش با خودشان است. یکی دوست دارد سرطان بگیرد. دوست دارد. یکی دوست دارد سیگار بکشد و سرطان بگیرد. خوب؛ دوست دارد.
مهرداد درویش‌پور، جامعه‌شناس، در تحلیل این موضوع به سنت ایرانی قلیان‌کشی بازمی‌گردد.
درویش‌پور: «سنت قلیان‌کشی شاید یک سنت ایرانی ملی نیرومند است. و این حکومت سخت نگران و مراقب است که هیچ یک از رفتارهای اجتماعی و فردی مردم که شاید با آن برداشتی که طبقه حاکمیت از شعائر دینی دارند هم‌خوانی نداشته باشد، پا نگیرد و سعی می‌کنند که آنها را یکی پس از دیگری یا حذف کنند و یا آن را به حاشیه برانند و با آن مقابله کنند.
این جامعه‌شناس همچنین معتقد است که حساسیت جمهوری اسلامی نسبت به مسئله قلیان‌کشی جوانان و ممنوع کردن آن، از سویی می‌تواند ریشه در نگرانی‌های جمهوری اسلامی ایران از تجمع جوانان هم داشته باشد.
دربند، تهران.
قلیان‌کشی در قهوه‌خانه‌ها می‌تواند تبدیل به محل‌های تجمع گسترده جوانان بشود. از آن جایی که حکومت سخت نگران مواردی است که باعث می‌شود جوانان دور همدیگر جمع بشوند، همین نگرانی از تجمع جوانان باعث شده‌است که بعد از ممنوع کردن آتش‌بازی، جشن آب‌بازی و مخالفت‌های گسترده با مراسمی نظیر جشن‌های مختص جوانان، امروز این رویکرد را در مورد قلیان‌کشی هم پیدا کرده و سعی می‌کنند با ممنوع کردن کشیدن قلیان در قهوه‌خانه‌ها، بهانه تجمع جوانان را از بین ببرند. و به این ترتیب هر چه بیشتر افراد را اتُمیزه می‌کنند.»
نزدیک به ۶۰۰ قهوه‌خانه سنتی دارای مجوز در شهر تهران وجود دارد که بخش اصلی درآمد آنها از سرو قلیان تامین می‌شود.
بیکاری این گروه از قهوه‌خانه‌داران چیزی است که نگرانی عباس اعلایی، رئیس اتحادیه قهوه‌خانه‌های سنتی استان تهران را به دنبال داشته‌است.
آقای اعلایی در گفت‌وگو با پایگاه خبری قانون گفته‌است با حذف قلیان از سبد خدمات قابل ارائه به مشتریان، بسیاری از شاغلان در قهوه‌خانه‌ها بیکار می‌شوند.
رئیس اتحادیه قهوه‌خانه‌داران سنتی استان تهران همچنین پرسیده‌است که چرا وزارت بهداشت نگران تاثیر واردات یا مصرف سیگار و یا هوای آلوده تهران بر سلامت شهروندان نیست؟
