بانک جهانی: اقتصاد ایران در کام رشد منفی

بانک جهانی نرخ رشد اقتصادی ایران را در سال جاری و سال آینده میلادی منفی پیش‌بینی می‌کند. این موضوع گفت‌وگوی اقتصادی امروز رادیو فردا است.

در گزارش تازه‌ای که به چشم‌انداز اقتصادی کشورهای خاورمیانه و آفریقای شمالی اختصاص دارد، بانک جهانی نرخ رشد ایران را در سطحی پایین‌تر از آنچه قبلا پیش بینی کرده بود، قرار می‌دهد. چرا کارشناسان بانک جهانی به اوضاع اقتصادی ایران این همه بدبین‌اند؟

گفت‌وگوی الهه روانشاد با فریدون خاوند در مورد ارزیابی بانک جهانی از اقتصاد ایران

فریدون خاوند - ارزیابی بانک جهانی تائیدی است بر نظر شماری از کارشناسان مسائل اقتصادی ایران که طی دو سه سال گذشته می‌گفتند این کشور با سخت‌ترین و طولانی‌ترین رکود اقتصادی بعد از جنگ با عراق روبرو شده‌است.

گزارش تازه بانک جهانی درباره خاورمیانه و آفریقای شمالی، که عمدتا در پیوند با مسئله اشتغال تهیه شده، رشد اقتصادی ایران را در سال ۲۰۱۱ دو درصد ارزیابی می‌کند. همان گزارش پیش‌بینی می‌کند که در سال ۲۰۱۲ اقتصاد ایران یک نرخ رشد منفی ۰٫۸ درصدی و در سال ۲۰۱۳ هم باز یک نرخ منفی ۰٫۷ درصدی را تجربه خواهد کرد.

این ارزیابی بدبینانه‌تر از ارزیابی چند روز پیش صندوق بین المللی پول است که نرخ رشد اقتصادی ایران را در سال جاری میلادی زیر نیم در صد پیش‌بینی کرده بود.

و اما دلیل این بدبینی، در گزارش بانک جهانی، عمدتا به کاهش تولید و صادرات نفت ایران زیر تاثیر تحریم‌های اقتصادی بین المللی نسبت داده شده‌است.

من شخصا با چنین تحلیلی چندان موافق نیستم. البته تحریم‌های بین‌المللی در رکود توام با تورمی که دامن اقتصاد ایران را گرفته، موثر بوده‌اند، ولی عوامل مهم‌تر دیگری هم هستند که اوضاع اقتصادی ایران را به وخامت کشانده‌اند، به ویژه آشفتگی حاکم بر سیاستگذاری کشور. هیچکس به درستی نمی‌داند چه سیاستی بر اقتصاد ایران حاکم است، اولویت‌ها چیست و جهتگیری‌ها کدام است.

در فضای سیاست ایران هم، کشمکش‌های دایمی میان کانون‌های گوناگون قدرت هر گونه ثباتی را از میان برده‌است.

و سر انجام در عرصه خارجی هم، به دلیل تنش‌های پایان‌ناپذیر میان ایران و شماری از بانفوذترین قدرت‌های بین‌المللی، فعالان اقتصادی ایران زیر بار هزینه‌های ناشی از تحریم از نفس افتاده‌اند.

مجموعه این عوامل، سرچشمه آمار بسیار بدی است که پیش از این از سوی شماری از اقتصاددانان مستقل ایرانی ارائه شده بود و امروز در گزارش‌های صندوق بین‌المللی پول و بانک جهانی مورد تایید قرار می‌گیرد.

گزارش بانک جهانی بر کاهش تولید و صدور نفت ایران تاکید می‌کند، و همین پدیده را عامل اصلی رکود اقتصادی ایران معرفی می‌کند. ولی احمد قلعه‌بانی، معاون وزیر نفت جمهوری اسلامی، روز جمعه این کاهش را تکذیب کرد و گفت تولید نفت کشور چهار میلیون و دویست هزار بشکه در روز است. رقم واقعی تولید و صدور نفت ایران چقدر است؟

گزارش بانک جهانی در مورد کاهش تولید و صدور نفت ایران بر آمار آژانس بین‌المللی انرژی تکیه می‌کند، که همصدا با شماری از سازمان‌های بین‌المللی، از جمله «اوپک»، تولید نفت ایران را چند صد هزار بشکه پایین‌تر از رقمی اعلام می‌کنند که از سوی وزارت نفت جمهوری اسلامی اعلام می‌شود.

مهم‌تر از همه، آمار بانک مرکزی جمهوری اسلامی است که ادعای سخنگویان وزارت نفت را زیر پرسش می‌برد. بر پایه آخرین نماگر اقتصادی بانک مرکزی جمهوری اسلامی، که اسفند ماه ۹۰ منتشر شده، تولید نفت ایران در سه ماهه آخر سال ۸۹ از سه میلیون و پانصد هزار بشکه در روز بیشتر نبوده و صادرات نفتی ایران هم به زیر دو میلیون بشکه در روز رسیده‌است.

از آمار سازمان «اوپک» هم این طور برمی‌آید که تولید نفت ایران طی یک سال گذشته صد هزار بشکه در روز پایین‌تر رفته و به سه میلیون و چهار صد هزار بشکه در روز تنزل پیدا کرده.

منتها آقای قلعه‌بانی، معاون وزارت نفت جمهوری اسلامی، روز جمعه گفت نه آمار بانک مرکزی را قبول دارد و نه آمار سازمان «اوپک» را.

اگر در گزارش تازه بانک جهانی نرخ رشد ایران را با نرخ رشد سایر کشورهای منطقه خاورمیانه و آفریقای شمالی مقایسه کنیم، به چه نتایجی می‌رسیم؟

در گزارش بانک جهانی میانگین نرخ رشد در هیجده کشور خاورمیانه و آفریقای شمالی به علاوه سرزمین‌های فلسطینی در سال جاری میلادی، ۴٫۸ در صد پیش‌بینی شده، حال آنکه ایران نرخ رشد منفی دارد.

به جز ایران، سوریه و یمن هم، به دلیل اوضاع سیاسی داخلی‌شان، در سال جاری میلادی، به ارزیابی بانک جهانی، نرخ رشد منفی خواهند داشت.

فراموش نکنیم که بر پایه برنامه پنج‌ساله پنجم جمهوری اسلامی، میانگین نرخ رشد ایران باید هشت درصد باشد که اگر آمار و پیش‌بینی‌های سازمان‌های بین‌المللی را ملاک قرار دهیم، در بهترین حالت احتمال دارد تنها یک هفتم تا یک ششم هدف برنامه پنجم تحقق پیدا کند.