محمدجواد ظريف، وزير امور خارجه جمهوری اسلامی گفته است که ايران تمايلی برای جايگزينی سيستم پدافند هوايی و دفاع موشکی آنتی-۲۵۰۰ به جای اس-۳۰۰ ندارد.
آقای ظريف روز پنجشنبه ۲۶ دی، در گفتوگو با خبرگزاری اينترفکس گفت که ايران قصد داشته تا سامانه اس-۳۰۰ را از روسيه تحويل بگيرد و حالا که نتوانسته، کارشناسان نظامی دو کشور بايد با يکديگر گفتوگو و مشورت کنند تا ببينند چه کاری در اين زمينه می‌توان انجام داد.
حسين آرين، کارشناس مسائل نظامی به راديو فردا می‌گويد با توجه به اينکه سيستم پدافند هوايی آنتی-۲۵۰۰ از اس-۳۰۰ هم پيشرفته‌تر و قدرتمندتر است و سيستم‌های دفاع موشکی موجود در نيروهای مسلح ايران نيز قابليت و توان هيچ کدام از اين دو سيستم را ندارند، سخنان آقای ظريف «منطقی به نظر نمی‌رسد.»
تجهيزات و سيستم‌های نظامی در اختيار نيروهای مسلح ايران که در دوران جنگ با عراق مورد استفاده قرار گرفتند، تماما در دوران حکومت محمدرضا شاه پهلوی از آمريکا خريداری شده بودند.
با وقوع انقلاب اسلامی و حمله دانشجويان مسلمان پيرو خط امام به سفارت ايالات متحده آمريکا در تهران و گروگان‌گيری پرسنل اين سفارت‌خانه، آمريکا تحريم‌های گسترده‌ای را عليه ايران اعمال کرد که تحريم صادرات تسليحات و تجهيزات يدکی آنها، از اصلی‌ترين موارد اين تحريم‌ها بود.
اين مسئله باعث شد مدتی پس از آغاز جنگ، نيروهای ايرانی با کمبود شديد تجهيزات نظامی مواجه شوند تا جایی که تعدادی از هواپيماهای F-۱۴ ايران از سال‌های ميانی جنگ به علت تمام شدن موشک‌های هوا به هوای «فينکس» و به علت در اختيار داشتن رادارهای قدرتمند، عملا به عنوان رادار پرنده فعاليت می‌کردند.
ايران برای جبران اين کمبود، جنگ‌افزار مختلفی را از مرداد ۱۳۶۴ تا اسفند ۱۳۶۵ به طور مخفيانه از اسرائيل و آمريکا خريداری کرد اما اين تسليحات به اندازه‌ای نبودند که پيروزی در جنگ را برای ايران به ارمغان بياورند بلکه به گفته مقام‌های آمريکايی و اسرائيلی صرفا برای ايجاد توازن ميان ايران و عراق کافی بودند.
همکاری نظامی با روسيه
با پايان جنگ هشت ساله و فروپاشی اتحاد جماهير شوروی، روسيه به بزرگترين شريک سياسی و نظامی ايران تبديل شد.
خريداری ۳۵ فروند جنگنده برتری هوايی ميگ ۲۹ توسط تهران، از اولين همکاری‌های نظامی بزرگ دو طرف بود.
جمهوری اسلامی ایران در سال ۲۰۰۷، مجموعه‌ای از سامانه‌های پدافند هوايی «تور ام- يک» به ارزش حدود ۷۰۰ ميليون دلار از روسيه تحويل گرفت اما اين سيستم پیشرفته، يک پدافند نزديک‌برد بود.
ايران برای تکميل ناوگان پدافند هوايی خود، همچنان نياز به سيستمی با برد متوسط و بلند بود تا بتواند آنها را جايگزين موشک‌های اس-۲۰۰ خود کند که به علت تکنولوژی قديمی، توانايی چندانی برای مقابله با هواپيماها و موشک‌های مدرن با قابليت بالای جنگ و اختلال الکترونيکی ندارند.
ايران برای تکميل ناوگان پدافند هوايی خود، همچنان نياز به سيستمی با برد متوسط و بلند بود تا بتواند آنها را جايگزين موشک‌های اس-۲۰۰ خود کند که به علت تکنولوژی قديمی، توانايی چندانی برای مقابله با هواپيماها و موشک‌های مدرن با قابليت بالای جنگ و اختلال الکترونيکی ندارند.
لذا در همان سال ۲۰۰۷، قرارداد ديگری ميان ايران و روسيه به امضا رسيد که بر اساس آن روسيه در ازای دريافت ۸۰۰ ميليون دلار، پنج سامانه دفاعی موشک اس-۳۰۰ با برد متوسط و بلند به ايران تحويل می‌داد.
اين سامانه‌ها قابليت رهگيری همزمان ۱۰۰ هدف و درگيری همزمان با ۱۲ هدف مانند موشک‌های بالستيک و هواپيماهای بمب‌افکن و جنگنده را دارند.
آقای آرين می‌گويد ايران در صورت تحويل گرفتن اين سامانه و تلفيق آنها با سيستم پدافندی تور ام-يک می‌توانست آسمان خود را تا حدود زيادی در برابر تهديد هواپيماها و موشک‌های دشمن ايمن کند اما اين اتفاق نيفتاد.
روسيه عليرغم دريافت پول اس-۳۰۰، آن قدر از تحويل آنها به ايران با بهانه‌های مختلف خودداری کرد تا اينکه شورای امنيت سازمان ملل متحد با صدور قطعنامه ۱۹۲۹ در ژوئن ۲۰۱۰ (خرداد ۱۳۸۹) در رابطه با پرونده هسته‌ای، فروش تسليحات نظامی به ايران را ممنوع کرد. دولت روسيه اعلام کرد که در پايبندی به تحريم‌های بين‌المللی، سامانه‌های اس-۳۰۰ را به ايران تحويل نمی‌دهد.
اين مسئله خشم مقام‌های جمهوری اسلامی را به دنبال داشت و باعث شد تا فرماندهان نظامی ايران بگويند که نيروهای‌شان هم سامانه‌ای «بهتر از اس-۳۰۰» می‌سازند و هم عليرغم حسابی که تهران روی روسيه برای حمايت از خود در بحران هسته‌ای باز کرده بود، از اين کشور به دادگاه بين‌المللی داوری در ژنو سوييس شکايت کرده و خواستار غرامتی چهار ميليارد دلاری شود.
«ناهماهنگی»
در شرايطی که به نظر می‌آمد ايران شانس زيادی برای بردن اين دعوای حقوقی داشت، مقام‌های روسيه در تابستان امسال اعلام کردند مسکو آماده است تا به شرط انصراف ايران از شکايت خود، سيستم قدرتمند و پيشرفته پدافند هوايی آنتی-۲۵۰۰ را به جای اس-۳۰۰ در اختيار ايران قرار دهد.
حسين آرين، کارشناس مسائل نظامی به راديو فردا می‌گويد: آنتی-۲۵۰۰ سامانه‌ای پيشرفته‌تر از خانواده اس-۳۰۰ به نام اس-۳۰۰ وی‌ام و قدرتمندتر از سامانه پدافند هوايی اس-۳۰۰ پی‌ام‌يو يک است که قرار بود به ايران صادر شود.
به گفته آقای آرين، سامانه آنتی ۲۵۰۰ می‌تواند با برد عملياتی بيشتر از اس-۳۰۰ تا ۲۰۰ کيلومتر و ۳۰ هزار متر ارتفاع، به طور همزمان با ۲۴ هدف درگير شود.
اين کارشناس مسائل نظامی معتقد است بين مقام‌های ديپلماتيک و نظامی ايران درباره خريد سيستم پدافند هوايی از روسيه يک «ناهماهنگی» وجود دارد اما حتی توانايی قدرتمندترين موشک‌های ضدهوايی روسيه برای مقابله با موشک‌ها و هواپيماهای مدرن آمريکايی با قدرت بالای جنگ الکترونيکی، محل سوال است.