هدیه دادن یک کودک به یک زوج در برنامه تلویزیونی «ماه عسل» در ایران، با اعتراضاتی از یک سو و واکنش‌هایی به این اعتراضات از سوی دیگر روبه‌رو شده است.
در یکی از تازه‌ترین این واکنش‌ها، کارشناس برنامه «ماه عسل» صدا و سيمای جمهوری اسلامی، يادداشتی در انتقاد از منتقدان اين برنامه نوشته است.
در یکی از تازه‌ترین این واکنش‌ها، کارشناس برنامه «ماه عسل» صدا و سيمای جمهوری اسلامی، يادداشتی در انتقاد از منتقدان اين برنامه نوشته است.
مريم نوابی‌نژاد گفته تيم برنامه «ماه عسل» می‌دانند که «آدم‌ها هندوانه نيستند و نمی‌شود چند کيلو بچه را به يک خانواده فروخت.»
او به اعتراضاتی پاسخ داده که «ماه عسل» را به سوءاستفاده از کودکان و تحقير آنها متهم می‌کند.
از جمله بيانيه‌ای با امضای بيش از ۱۰۵۰ نفر از مدافعان حقوق کودک که اين برنامه را به «برخورد زننده و رفتار ضد انسانی» با کودکان متهم کردند و تذکر دادند که «کودکان اشيايی نيستند که دست به دست بچرخند.»
ماجرا از آنجا آغاز شد که اين برنامه پربيننده که چند سالی‌ست قبل از افطارهای ماه رمضان از شبکه سوم تلويزيون دولتی ایران پخش می‌شود، يک کودک بی‌سرپرست را به زوجی که فرزندخوانده خود را پس از سال‌ها از دست داده بودند، «هديه» کرد.
«می‌خواهیم به شما یک هدیه بدهیم»
«می‌خواهیم به شما یک هدیه بدهیم»
احسان عليخانی، مجری و تهيه کننده «ماه عسل»، موضوع برنامه يکشنبه ۳۰ تيرماه خود را «سرپرستی کودکان يتيم» اعلام کرد. او در اين برنامه از پدرخوانده و مادرخوانده «ميلاد» هم دعوت کرده بود.
این زوج سال‌ها پيش متوجه شدند نمی‌توانند بچه‌دار شوند و تصميم می‌گيرند کودکی را به فرزندی قبول کنند. آنها با مراجعه به شيرخوارگاه آمنه، پسری ۲۰ روزه را به فرزندی قبول می‌کنند اما پس از حدود چهار سال متوجه می‌شوند که «ميلاد» مبتلا به فلج مغز و اعصاب است.
اما اين بيماری تغييری در اراده آنها برای نگهداری از کودکی که به فرزندی قبول کردند به وجود نمی‌آورد. برنامه «ماه عسل» در ماه رمضان سال ۱۳۹۰ از اين زوج و فرزندخوانده‌شان دعوت می‌کند تا در يکی از قسمت‌هايش حاضر شوند.
حضور در اين برنامه باعث شهرت آنها می‌شود اما ميلاد اندکی بعد درگذشت. مسئولان «ماه عسل» در ماه رمضان دو سال بعد (۱۳۹۲) از پدرخوانده و مادر خوانده ميلاد مجددا دعوت می‌کنند.
در اواخر برنامه، مجری، کودک حدودا ده ساله ديگری به نام «شاهين» را صدا می‌کند، او را در آغوش می‌کشد و رو به پدرخوانده و مادرخوانده «ميلاد» می‌گويد: «ما می‌خواهيم به شما يک هديه بدهيم.»
کودک یا شیء؟
کودک یا شیء؟
اين داستان، هر چقدر در برخی سايت‌ها و وبلاگ‌ها با استقبال مواجه شد، واکنش‌های منفی‌ای نيز در نزد حاميان حقوق کودکان به دنبال آورد.
از جمله بيش از ۱۰۵۰ امضاکننده بيانيه‌ای، با اعتراض شديد به عملکرد صدا و سيما در قبال کودکان، و تاکيد بر اينکه اين رفتار «لزوما نه ماحصل عملکرد يک مجری بلکه ماحصل عملکرد يک سيستم است»، خواستار «عذرخواهی رسمی» تهيه کننده برنامه و مدير شبکه سه سيما، از کودک حاضر در برنامه و کودکان ايران شدند.
علی فتوتی از امضاکنندگان اين نامه می‌گويد: «برخورد با کودک حاضر در برنامه دقيقا مانند برخورد يک شیء بود. اينکه بگويند ما اين کودک را به شما هديه می‌دهيم، مبارک باشد و او را دست به دست کنند، يعنی با کودک مانند يک شیء رفتار کرده‌اند.»
آقای فتوتی می‌افزايد: «حتی اگر بخواهم مثبت به ماجرا نگاه کنم و تصور کنم نيت مسئولان برنامه خير بوده، اما اينکه با يک کودک مانند شیء رفتار شود، تحقير کودک و لطمه زدن به کرامت انسانی اوست.»
«کارگردان اين سيرک چه کسی است؟»
اعتراض‌ها به برنامه «ماه عسل» تنها محدود به اين بيانيه اعتراضی نبود. روزنامه بهار در يادداشتی از مجری و تهيه کننده اين برنامه پرسيده است: «کارگردان اين سيرک چه کسی است؟»
نويسنده يادداشت افزوده است: «اين تاراج اخلاق از کجا و چه زمانی در صدا‌و‌سيما باب شد. مجری با شلوار قرمز نشسته است زن و مردی گريان نشسته‌اند، مجری سوگنامه می‌خواند و زن و شوهری که دلشان بچه می‌خواهد، ضجه می‌زنند بعد ناگهان کودکی وارد صحنه می‌شود، مجری از طفل معصوم می‌پرسد آرزويت چيست؟ کودک می‌گويد پدر و مادرم را پيدا کنم. بعد مجری در حکم يک برده‌فروش برای اينکه سوز ماجرا را بيشتر کند و نام برنامه‌اش را از عسل به زهرمار تبديل کند در عملی غيرانسانی رو به زن و مرد گريان می‌کند و با بغضی پر از تظاهر و تزوير و ريا می‌گويد اين کودک هديه ما به شماست.»
معصومه ابتکار، عضو شورای شهر تهران هم در يادداشتی پرسيد: «آيا تنها وظيفه دست‌اندرکاران سيما پر کردن کنداکتورهاست؟ پس مسئوليت حفظ کرامت انسان ها در هر دو سوی دوربين بر عهده کيست؟»
به نوشته خانم ابتکار، آنچه که در «ماه عسل» رخ داد «هم سيمای شبکه سه را نازيبا کرد و هم شأن انسانی کودکان را به ناکجا برد و هم دل مخاطبين را افسرد.»
در آرزوی بچه ديگر
اما کارشناس برنامه اين انتقادات را قاطعانه رد کرده است.
مريم نوابی‌نژاد از استقبال مردم از اين برنامه خبر داده و گفته است: «مادر ميلاد با تمام عشقی که به ميلاد داشت آرزو می کرد بچه ديگری هم داشته باشد.»
او تاکيد کرده که برای واگذاری «شاهين» به پدرخوانده و مادرخوانده «ميلاد»، «کار کارشناسی وسيعی» انجام شده است.
رضا کاظم‌زاده، روان‌شناس مقيم بلژيک، می‌گويد: «صرف آمادگی مادی برای پذيرفتن سرپرستی يک کودک کافی نيست. آمادگی روحی هم بسيار مهم است و يک دوره زمانی برای کسب اين آمادگی لازم است تا کودک و والدين جديد با هم آشنا بشوند.»
نترسيد، اتفاقی نمی‌افتد
مجری برنامه «ماه عسل» قبل از آنکه کودک را به خانواده جديدش «هديه» بدهد از آنها پرسيد که آيا آمادگی سرپرستی مجدد کودک ديگری را دارند يا نه؟
پاسخ اين بود که آنها چند بار در زمانی که فرزندخوانده نخستشان زنده بود، به بهزيستی مراجعه کرده و درخواست پذيرفتن مسئوليت کودک ديگری را مطرح می‌کنند که اين درخواست رد می‌شود.
در بيانيه‌ای که معترضان به برنامه «ماه عسل» منتشر کرده‌اند، از سازمان بهزيستی توضيح خواسته شده که «بر چه اساسی، صلاحيت اين خانواده برای قبول فرزندخوانده تاييد نشده است و بر اساس چه مستنداتی بدون اطلاع قبلی اين خانواده، دوباره صلاحيت آنها مورد تاييد قرار گرفته است؟»
آقای کاظم‌زاده می‌گويد: «مراحل قبل از پذيرفتن مسئوليت يک بچه از نظر حقوقی و قانونی دشوار و طولانی مدت است و معلوم نيست چطور می‌توان در يک برنامه زنده تلويزيونی، يک کودک را برای نخستين بار به خانواده‌ای که فرزندخوانده قبلی خود را از دست داده‌اند نشان داد و گفت اين هديه ما به شما است.»
پاسخ خانم نوابی‌نژاد به منتقدان اين بوده است: «نترسيد. برای اين بچه اتفاقی نمی‌افتد.»
کارشناس برنامه «ماه عسل» با کنايه پرسيده است: «می‌ترسيد دو طرف از هم خوششان نيامده باشد؟ حق داريد. اگر پروسه فرزندخواندگی را کسی از آشناهايتان طی کرده باشد، خوب می‌فهميد که اين روند شبيه مراسم خواستگاری نيست. چه پيچ و خم‌ها و چه انتظارها که ممکن است با صبوری زياد، به تحويل يکی از بچه‌ها، به صلاحديد بهزيستی ختم شود.»
شرايط قانونی
البته خانم نوابی‌نژاد توضيح نداده که پيچيدگی‌های مورده اشاره‌اش در ماجرای «هديه» دادن «شاهين» به پدرخوانده و مادرخوانده «ميلاد»، کِی و چگونه بدون اطلاع آنها حل شده است.
سازمان بهزيستی ايران، نهاد متولی بررسی صلاحيت افرادی است که خواستار پذيرش سرپرستی کودکان بی‌سرپرست می‌شوند.
زوج بودن، علاقه همزمان زن و مرد به پذيرش سرپرستی، اقامت در ايران، نداشتن فرزند، صلاحيت اخلاقی و قانونی، تمکن مالی، مبتلا نبودن به بيماری‌های درمان‌ناپذير، معتاد نبودن و مسلمان بودن، مهمترين شروط در اين راه است که بررسی آنها ماه‌ها طول می‌کشد.
اين روند زمان‌بر، باعث شده تعدادی از منتقدان بپرسند که آيا پدرخوانده و مادرخوانده جديد «شاهين» اين مراحل را گذرانده‌اند و غافلگيرشدنشان در برنامه زنده تلويزيونی، يک «نمايش» ترتيب داده شده توسط صدا و سيما برای تحريک افکار عمومی بوده است؟
به خصوص اينکه کارشناس برنامه «ماه عسل» خطاب به منتقدان گفته است: «جذابيت های تصويری داستان برايمان مهم بود».