ابتدا خبر یک بازدید تشریفاتی منتشر شد. یوکیا آمانو، مدیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی موفق شد به تاسیسات نظامی پارچین تهران و حتی یکی از ساختمان‌های آن وارد شود، ساختمانی که پیشتر تنها با کمک ماهواره بر آن نظارت می‌شد.
البته آنطور که نماینده جمهوری اسلامی ایران در آژانس بین المللی انرژی اتمی گفته، آقای آمانو و هیات همراه، هیچ تجهیزاتی حتی تلفن همراه نیز همراه خود نداشتند.
خبر بعدی که از جمله مناقشه‌برانگیزترین بحث‌ها در پی دستیابی ایران و قدرت‌های جهانی به توافق هسته‌ای بود، نمونه‌برداری از تاسیسات پارچین از سوی متخصصان ایرانی و تحویل نمونه‌ها به بازرسان آژانس بود که به گفته مقام‌های ایرانی، هیچ کدام از این بازرسان اجازه ورود به پارچین را نداشتند.
حال آنطور که آقای آمانو در بیانیه‌اش گفته با این اقدامات آژانس و ایران وارد مهم‌ترین مرحله از نقشه راهی شدند که بیش از دو ماه پیش بر سر آن توافق کردند.
در این باره رادیوفردا نظر مارک هیبز، تحلیلگر بنیاد کارنگی در برلین را جویا شده است که در ادامه می خوانید.
آقای هیبز ارزیابی شما از بازدید یوکیا آمانو از تاسیسات پارچین چیست؟ آیا فقط آن را به عنوان یک بازدید تشریفاتی و حرکتی نمادین می‌بینید؟
آنچه مهم است نتیجه این بازدید‌هاست. اگر این سفر آقای آمانو و معاونش در امور پادمان‌ها تنها برای این بود که نشان دهند همه چیز بر مبنای نقشه راه در حال پیشرفت است، اما هیچ نتیجه‌ای به دنبال نداشته باشد، خب این موضوع برای کسانی که می‌خواهند همه چیز ِ توافق به موقع و مرتب انجام شود، راضی‌کننده نخواهد بود.
اما اینکه مدیرکل آژانس و معاونش به ایران و پارچین رفته‌اند و این موضوع را با ایران دنبال کرده‌اند، می‌تواند نشان‌دهنده این باشد که آژانس عمیقا به تعهداتش بر مبنای پادمان و همچنین بر مبنای سند جامع اقدام مشترک آگاه است و می‌داند که اگر بنا باشد به صورت موثر مسایل برطرف شود، باید به روندهای مشخص از جمله نمونه‌برداری‌ها واقف باشد و احترام بگذارد و هیچ بخشی از زنجیره راستی آزمایی از بین نرود و آژانس به همه اطلاعاتی که احتیاج دارد، دسترسی داشته باشد تا در نهایت مشخص شود که آیا از مواد هسته‌ای در تاسیسات نظامی پارچین استفاده شده است یا نه.
سخنگوی سازمان انرژی اتمی ایران گفته که این نمونه‌برداری از سوی ایرانی‌ها انجام شده و بازرسان آژانس در محل حاضر نبوده‌اند. آژانس هم در بیانیه‌ای که منتشر کرده، انجام نمونه‌برداری از سوی ایرانی‌ها را تایید کرده و اشاره‌ای به حضور داشتن یا نداشتن بازرسان آژانس نکرده است. این موضوعی است که در هفته‌های اخیر بسیار چالش‌برانگیز بوده است. پرسش این است که چه راه‌هایی پیش روی آژانس بوده برای نظارت بر نمونه برداری‌ها و آنطور که حال می‌گوید، اطمینان از صحت نمونه‌ها؟
در وضعیت معمول آژانس بین المللی انرژی اتمی به کشور مربوط می‌رود و نمونه‌برداری را انجام می‌دهد. اما این هم عادیست که مانند ِنمونهِ ایران، کشور، خود نمونه‌برداری را انجام دهد و به بازرسان آژانس تحویل دهد. این اتفاق به دلایل مختلف از جمله بیم از آلودگی می‌افتد و اصلا غیر عادی نیست.
مهم‌ترین موضوع این است که باید این روند به شکلی انجام شود که بر مبنای قوانین و مقررات آژانس باشد و به آن‌ها احترام بگذارد. اینکه نمونه‌های برداشته شده، قابل استناد و استفاده باشد و آژانس بتواند از این موضوع اطمینان حاصل کند، موضوعی بسیار حساس است و باید موضوع مورد توافق کشور مورد نظر و آژانس باشد.مارک هیبز
مهم‌ترین موضوع این است که باید این روند به شکلی انجام شود که بر مبنای قوانین و مقررات آژانس باشد و به آن‌ها احترام بگذارد. اینکه نمونه‌های برداشته شده، قابل استناد و استفاده باشد و آژانس بتواند از این موضوع اطمینان حاصل کند، موضوعی بسیار حساس است و باید موضوع مورد توافق کشور مورد نظر و آژانس باشد.
ممکن است که ایران در مقطعی به جامعه جهانی اطلاعات بدهد که روند نمونه‌برداری چگونه انجام شده است اما آژانس اجازه فاش کردن این موضوع را به دلیل محرمانه بودن ِ آن ندارد و به رغم سر و صداهایی که در هفته‌های اخیر علیه آژانس و دولت آمریکا شنیدیم، تصمیم برای افشای این روند با ایران خواهد بود.
چرا ممکن است ایران نخواهد که درباره این اطلاعات و روند نمونه برداری‌ای که در پارچین انجام شده، اطلاع رسانی عمومی کند؟
دلایلی هست که ایران را به این نتیجه می‌رساند که درباره این موضوع اطلاع رسانی نکند. از جمله اینکه در داخل ایران، تندروهایی هستند که مخالف توافق فعلی هسته‌ای و نقشه راه بوده‌اند. نظامیانی هستند که از همان اول گفته بودند اجازه بازدید از هیچ تاسیسات نظامی‌ای از جمله پارچین را نخواهند داد و اگر واقعا آژانس آنطور که می‌گوید توانسته باشد به پارچین وارد شود و با ایران در حال همکاری برای حل موضوعات باشد، خیلی عجیب نیست که دولت ایران نخواهد اطلاعات بیشتری در این زمینه منتشر کند. به خصوص در شرایطی که در ایران و آمریکا این توافق هسته‌ای با مناقشه بسیار همراه بوده و این موضوع بسیار حساسیت‌برانگیز است.