در حالی که زمان زيادی تا برگزاری بيستمين دوره نمايشگاه بين المللی کتاب باقی نمانده است، به نظر می رسد عدم شرکت بسياری از اتحاديه های نشر و ناشران مستقل داخلی و همچنين ناشران خارجی در اين دوره از نمايشگاه کتاب، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی را مجبور کرده تا ضمن عقب نشينی از مواضع پيشين خود، نمايشگاه بين المللی کتاب را در يک محل برگزار کند.
برگزاری يکپارچه نمايشگاه کتاب در مصلی تهران در حالی مطرح شده که پيش از اين، اعلام شده بود بيستمين دوره نمايشگاه بين المللی کتاب در دو مکان برگزار می شود و بر اساس آن ناشران خارجی در محل دائمی نمايشگاه ها و ناشران داخلی در مصلی تهران حضور پيدا خواهند کرد.
اين تصميم که علت آن کاستن از مشکلات ترافيکی عنوان شده بود، با مخالفت های فراوان مواجه شد و از جمله ۱۸ تشکل از ۱۹ تشکل صنفی ومهم نشر کشور در اعتراض به اين امر، اعلام کردند که در نمايشگاه کتاب شرکت نخواهند کرد.
در روزهای اخير بيش از۱۵۰ ناشر مستقل داخلی نيز با انتشار نامه ای اعلام کردند که در نمايشگاه کتاب امسال شرکت نخواهند کرد.
اما اکنون به نظر می رسد که در آستانه برگزاری نمايشگاه بين المللی کتاب، احتمال تجديد نظر در تصميم پيشين افزايش يافته است.
خبرگزاری مهر به نقل از يک منبع آگاه گزارش داده است:« محل دائمی نمايشگاه های بين المللی به علت شرايط نامناسب ترافيکی و نداشتن امنيت لازم در مواقع بروز حوادث غير مترقبه از نظر سازمان مديريت بحران برای برگزاری نمايشگاه کتاب نامناسب اعلام شده است و نمايشگاه به صورت يکپارچه در مصلی برگزار خواهد شد.»
اين منبع آگاه که نامی از وی برده نشده است، همچنين گفته است:«تجهيزات ايمنی نمايشگاه بين المللی فرسوده شده است و در حال حاضر بهترين گزينه برگزاری نمايشگاه کتاب، مصلی تهران است. وزارت فرهنگ و ارشاد نيز با اين موضوع موافق است و برگزاری نمايشگاه کتاب به صورت يکپارچه در مصلی تهران مورد موافقت قرار گرفته است.»
از سوی ديگر، محمدحسين صفارهرندی نيز روز سه شنبه در پاسخ به مخالفت برخی از اعضای کميسيون فرهنگی مجلس با دوپاره شدن محل برگزاری نمايشگاه ها به خبرگزاری فارس گفت:« در بازديدی هم که دوستان از محل داشتند، به نوعی قبول کردند که چاره ای جز انتقال نمايشگاه نداريم، اما بحثی که امروز وجود دارد بر سر دوپاره شدن نمايشگاه است. البته ما هم جای بحث را نبسته ايم. بحث در اين خصوص که آيا بخش خارجی را در محل دايمی برگزار کنيم و بخش داخلی را در مصلی، يا اينکه هر دو بخش در مصلی باشد، چون امروز همه پذيرفته اند که محل سابق نمايشگا هها مکان مناسبی برای برپايی اين رخداد فرهنگی نيست.»
با اين حال، معاون هماهنگی و ارتباطات نمايشگاه کتاب در پايان تعطيلات نوروز تاکيد کرد:« برگزاری يکپارچه نمايشگاه کتاب در دستور کار وزارت ارشاد قرار ندارد.»
جلال ذکايی، روز يکشنبه ۱۲ فروردين به خبرگزاری مهر گفت: « تا کنون چيزی از سوی معاونت امور فرهنگی وزارت ارشاد به ما ابلاغ نشده است و تصميم ما هم برگزاری دوپاره نمايشگاه کتاب است.»
پيش از اين، رسول خادم، عضو شورای اسلامی شهر تهران در نشست مشترک اعضای کميسيون فرهنگی شورای اسلامی شهر تهران با ناشران کشور و مسئولان وزارت ارشاد اعلام کرده بود که شورای شهر تهران بهترين گزينه برگزاری نمايشگاه کتاب را برگزاری يکپارچه اين رويداد در محل مصلی تهران می داند و از دو طرف و حاضران در اين جلسه خواسته بود که در مورد اين گزينه بررسی های بيشتری انجام دهند .
انصراف انجمن جهانی نشر
درحالی که بسياری از ناشران داخلی به دليل دوپاره شدن مکان برگزاری از شرکت و ثبت نام در نمايشگاه کتاب صرف نظر کرده اند، بسياری از ناشران خارجی و همچنين انجمن جهانی نشر( IPA) نيز اعلام کرده اند که به همين دليل از شرکت در بيستمين دوره نمايشگاه بين المللی کتاب تهران خودداری خواهند کرد.
آناماديا کابانلاس، رييس آرژانتينی انجمن جهانی ناشران، روز ۱۸ اسفند با ارسال نامهای خطاب به وزير فرهنگ و ارشاد جمهوری اسلامی ايران ضمن حمايت از اعتراض اتحاديه های نشر داخل کشور، از دوپاره شدن نمايشگاه بينالمللی کتاب انتقاد کرد.
بنا برگزارش روزنا، کابانلاس در اين نامه بر نگرانی اتحاديه درباره برخی اخبار و اطلاعاتی که درباره جدايی مکانی ناشران داخلی در نمايشگاه کتاب تهران منتشر شده تاکيد کرده و خطاب به وزير ارشاد نوشته است: «خوشحال ميشويم اگر دقيقا موضع خود را برای ما روشن کنيد که آيا قصد داريد با اين جداسازی مخالفت کنيد يا موافقت.»
در بخش ديگری از نامه رييس انجمن جهانی ناشران، IPA، گفته شده بود:« در صورت تاييد جدايی، ما عميقا با آن مخالف هستيم. علاوه بر آن ناشران بينالمللی نيز از اين موضوع اظهار نگرانی کردهاند. حرفه ما بر مبنای مبادله آزاد بين ناشران محلی و بينالمللی است. ما عميقا باور داريم که نمايشگاه کتابی که در مبادله ميان ناشران محلی و بينالمللی مانع ايجاد کند، ديگر نميتواند نمايشگاه کتاب باشد. با تاييد کردن جدايی نمايشگاه، انجمن جهانی ناشران هيچ دليلی برای مشارکت در نمايشگاه کتاب با همکاران ايرانی خود پيدا نمی کنند و اين همکاری متوقف می شود.»
از سويی نيز به گفته محمد رضا وصفی ، معاون بخش بين الملل بيستمين نمايشگاه بين المللی کتاب تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی امسال از ثبت نام و شرکت بيش از ۵۰ ناشر عرب به دليل آنچه که انتشار کتاب های خرافه آلود و اختلاف برانگيز مذهبی عنوان شده، جلوگيری کرده است.
پرکردن غرفه های خالی
بنا برگزارش های منتشر شده در خبرگزاری های رسمی ايران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در حالی برگزاری بيستمين دوره نمايشگاه بين المللی کتاب تهران در يک محل را پذيرفت که بسياری از ناشران داخلی وخارجی همچنان بر عدم شرکت در اين دوره از نمايشگاه کتاب تاکيد می کنند.
بيش از ۱۸ تشکل صنفی نشر که اين دوره از نمايشگاه را تحريم کرده اند، گذشته از اعتراض به دوپاره شدن محل برگزاری نمايشگاه، از «عدم برخورد مناسب وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با ناشران، تهديد به قطع امکانات دولتی درصورت عدم شرکت در نمايشگاه ، اعمال سانسور بيش از حد اداره کتاب و کاهش کتاب های منتشر شده در سال گذشته و همچنين تعيين تخفيف ۲۰ درصدی فروش کتاب در نمايشگاه بيستم» به عنوان ديگر دلايل عدم شرکت خود در نمايشگاه کتاب ياد کرده اند.
اين درحالی است که بر اساس برخی از گزارش ها، پس از عدم استقبال ناشران داخلی و خارجی از شرکت در نمايشگاه کتاب، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برای پرکردن جای خالی ناشران در اين دوره از نمايشگاه، بسياری از غرفه های ناشران داخلی در محل مصلی تهران را به جزوه فروشان و ناشران تک کتابی واگذار کرده است.
شمس فراهانی، مدير نشر فراهانی در همين رابطه به خبرگزاری مهر گفت:« وزارت ارشاد برای جبران کاهش چشمگير ناشران ثبت نام کرده در اين نمايشگاه اقدام به تخصيص غرفه به ناشران تک کتابی يا برخی از جزوه فروشان کرده است.»
به گفته وی، « تعداد ناشران حاضر در دوره بيستم نمايشگاه کتاب کمتر از ۱۱۰۰ ناشری است که اعلام کرده اند؛ چون برخی از ناشران تنها فرم ثبت نام دريافت کرده اما ثبت نام نکرده اند، اما ارشاد اينها را هم در جمع آمار حاضران در اين نمايشگاه به حساب آورده است. به عنوان مثال نشر فراهانی هم فرم ثبت نام در نمايشگاه را دريافت کرده بود، اما ما به هيچ وجه قصد شرکت در اين نمايشگاه را نداريم.»
کاهش ۴۰ درصدی
در همين حال اما وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی طی روزها ی اخير سعی کرده است تا با ارايه آمارهای مختلف تعداد شرکت کنندگان در بيستمين نمايشگاه کتاب را مناسب نشان دهد.
موسسه نمايشگاه های فرهنگی ايران وابسته به وزارت ارشاد، علی رغم انتشار اخبار مربوط به عدم حضور گسترده ناشران، تعداد ناشران شرکت کننده در اين دوره از نمايشگاه را نسبت به دوره های گذشته مناسب دانست.
اين موسسه اعلام کرد: « تاکنون ۱۱۰۰ ناشر که واجد شرايط دريافت غرفه هستند برای حضور در نمايشگاه بيستم ثبت نام کرده اند که پيش بينی می شود اين تعداد پس از وصول فرم های ارسال شده ناشران شهرستانی به بيش از ۱۴۰۰ناشر افزايش يابد.»
از سوی ديگر، وزير فرهنگ و ارشاد اسلامی نيز پس از تحريم گسترده نمايشگاه توسط ناشران داخلی و خارجی، روز سه شنبه ۱۴ فروردين به خبرگزاری ايرنا گفت:« اکثريت ناشران برای شرکت در اين نمايشگاه ثبت نام کرده اند، البته ما به انتخاب سايرين هم احترام می گذاريم و اگر به دلايلی نخواستند که تشريف بياورند دلايلشان محترم است، ولی نمايشگاه اين گونه برگزار می شود.»
اين در حالی است که بنا بر اظهارات رييس نمايشگاه کتاب تهران در دوره نوزدهم که در سال ۱۳۸۵ برگزار شد، تعداد ناشران ثبت نام شده در بخش داخلی ۱۸۰۹ ناشر بوده است.
به اين ترتيب، به نظر می رسد که حتی در صورت مشارکت ۱۴۰۰ ناشری که موسسه نمايشگاه های فرهنگی ايران از حضور آنان در نمايشگاه بيستم سخن گفته، نمايشگاه کتاب امسال در مقايسه با سال گذشته با کاهش نزديک به چهل درصدی حضور ناشران مواجه شده است.