جنبش دانشجویی ایران پس از تحمل دورانی سخت، در آستانه تجربه دور جدیدی از طراوت و تحرک خود قرار گرفته است.
اعتراض گسترده دانشجویان دانشگاه امیرکبیر در حین سخنرانی محمود احمدی نژاد و همچنین دانشجویان دانشگاه شیراز به مصطفی پور محمدی، وزير کشور و تکاپوی چشمگیر دانشجویان در عمده دانشگاه های کشور در 16 آذر نوید بخش اوج گیری دوباره فعالیت های دانشجویی است.
در حال حاضر می توان چهار جریان عمده را در جنبش دانشجویی کشور تشخیص داد که سرنوشت و اثرگذاری این جنبش وابسته به چگونگی تعامل، رقابت و ارتباط متقابل آنها با یکدیگر است.
نخست، جریان دموکراسی خواه با محوریت دفتر تحکیم وحدت است که حمایت اکثریت دانشجویان را در پشت سر خود دارد و نزدیک ترین جریان به نمایندگی جنبش دانشجویی است.
نفی ایدئولوژی گرایی، دفاع از آزادی های اجتماعی و حقوق فردی، سکولاریزم در شکل تفکیک نهاد دین از قدرت، دیده بانی جامعه مدنی، دفاع از مدرنیته و تجدد، دفاع از سازگاری با جامعه جهانی و رابطه عزت مندانه با آمریکا، مشارکت فعال در فرآیند جهانی شدن، دفاع از اصلاحات ساختاری، تعقیب توامان عدالت و آزادی از طریق بسط گفتمان دموکراسی خواهی عناصر هویتی جريان اول را شکل می دهند.
این جریان حوزه فعالیت خود را در فضای دانشگاهی عامه دانشجویان و در عرصه عمومی کلیه نیروهای سیاسی و جامعه مدنی مدافع دموکراسی و منافع ملی ایران قرار داده است و نگاهی وحدت گرایانه به جامعه ایران دارد و طیفی متنوع از نیروهای مذهبی مدرن، لايیک، لیبرال، سوسیال دموکرات و ملی گرا را پوشش می دهد.
جریان دوم، اسلام گرایان نو اندیش هستند. این جریان که دانشجویان هوادار اصلاح طلبان و ملی مذهبی ها هستند، تمایل دارند با تاکید بر مرز بندی بین مذهبی و غیر مذهبی در دانشگاه فعالیت کنند.
تاکید بر هویت ایدئولوژی گرایی دینی، باور به اصلاحات در چهارچوب ساز و کارهای حکومت، عدم اعتقاد به بهره گیری از ظرفیت های خارجی و نهاد های بین المللی، دفاع محدود از آزادی های اجتماعی، ترکیب سنت و مدرنیته، دفاع از دموکراسی و حقوق بشر در چهارچوب ظرفیت قانون اساسی، تعقیب توامان عدالت و آزادی، اعطاء حق ویژه به مذهبیون، تمایل به فعالیت در حوزه مشترک دولت و جامعه مدنی و نخبه گرایی ویژگی های هویتی این گروه را بازتاب می دهد.
این جریان طیفی از نیروهای سکولار تا مدافعان حکومت دینی و برداشت انقلابی از اسلام و دیدگاه های چپ و راست اقتصادی را در بر می گیرد.
این گروه بیشتر در سطح شاخه دانشجویی احزاب و گروه های سیاسی همسو فعالیت دارد.
دسته سوم چپ گرایان سنتی هستند که به سوسیالیسم و بخصوص به مارکسیسم لنینیسم اعتقاد دارند و نگرش های چپ نو را با برچسب تجدید نظر طلبی رد می کنند.
این جریان نوظهور ریشه در فضای قبل از انقلاب فرهنگی دارد و بیشتر از دانشگاه در عرصه وبلاگ نویسی فعال است.
سازمان یافتگی، ایدئولوژی گرایی، ضدیت با آمریکا و غرب، نفی جهانی شدن، رویکرد انقلابی در برخورد با حکومت، مذهب زدایی، پوپولیسم، نگاه آرمانی به طبقه کارگر و توده محروم، تقدم عدالت بر آزادی، تاکید بیشتر بر دموکراسی اجتماعی در قیاس با دموکراسی سیاسی، دفاع از آزادی های فرهنگی و اجتماعی، نقد مدرنیته و تجدد از دیدگاه چپ، تقدم هویت جمعی بر حقوق فردی ویژگی های این جریان را تشکیل می دهند.
دانشجویان مدافع چپ سنتی و سوسیالیزم در داخل دانشگاه و توده های محروم در جامعه حوزه توجه و مخاطب این جریان هستند.
دانشجویان هوادار حکومت دسته آخر را تشکیل می دهند.
دفاع مطلق از اصل ولایت فقیه و مواضع رهبری، اعتقاد به حقانیت نظام سیاسی، ضدیت با مدرنیته، سنت گرایی ایدئولوژیک، دیدگاه بسته فرهنگی، مخالفت با دموکراسی، ساختار تشکیلاتی از بالا به پایین، آمریکا و غرب ستیزی، پوپولیسم، حامی پروری، مدافع قرائت آزادی ستیزانه ازعدالت و پذیرش تقدم روحانیت خصوصیات این جریان را بیان می کنند که به شکلی گسترده از سوی حکومت مورد حمایت سیاسی و مادی قرار می گیرد.
در این جریان طیفی از هواداران راست سنتی، راست افراطی، عمل گرایان، فرصت طلبان و بسیج دانشجویی که دارای ارتباط سازمانی با سپاه پاسداران است و کلیه کسانی که به نوعی از حکومت منفعت می برند، حضور دارند و آینده خود را در هیئت کارگزاران نظام سیاسی تصور می کنند.
صرف نظر از جریان حکومتی، سه جریان دیگر می توانند با تمرکز فعالیت هايشان در حوزه مشترک کارکرد و توان جنبش دانشجویی را ارتقاء دهند.
فعالیت های صنفی، مقاومت در برابر ساختار سلطه، رعایت قواعد دموکراتیک درعین حفظ تمایزات هویتی و استقلال تشکیلاتی تضمین کننده موفقیت جنبش دانشجویی و ممانعت از اتلاف پتانسیل سازنده آن در پای اختلافات و منازعات داخلی خواهد بود.