با تفاهم انجام گرفته برای خرید ۱۲ فروند هواپیمای ایرباس ۳۸۰ به عنوان بزرگ‌ترین هواپیمای جهان، حال از ایران ایر و دولت حسن روحانی انتقاد می‌شود که چنین خریدی کارشناسی نبوده است. منتقدان می‌گویند به دلیل نداشتن ظرفیت فرودگاهی، قیمت بالای هواپیما و نداشتن مسافر در مسیرهای مختلف بسته به ظرفیت این هواپیما، این خرید درست نیست .
اما ایرباس ۳۸۰ چگونه هواپیمایی است و آیا از نظر فنی و اقتصادی برای ایران ایر استفاده از این هواپیما می‌تواند مفید باشد؟
۱۱۸ هواپیمای ایرباس که از سوی ایران ایر خریداری شده است شامل ۴۵ فروند هواپیمای ۳۲۰، ۴۵ فروند هواپیمای ۳۳۰، ۱۶ فروند هواپیمای ۳۵۰ و ۱۲ فروند هواپیمای ۳۸۰ است.
اما در میان خریدهای انجام شده توسط ایران ایر تنها خرید یک مدل یعنی ایرباس ۳۸۰ با اما و اگرهای فنی روبه‌رو است، چرا که فعلاً تنها فرودگاه امام خمینی تهران توان میزبانی از این هواپیما را دارد.
البته قرار است برخی از فرودگاهای ایران برای استفاده از این هواپیما توسعه پیدا کنند، ولی ظرفیت حمل ۸۰۰ نفری این هواپیما این سؤال را مطرح می‌کند که چند مسیر هوایی به مقصد ایران می‌تواند این میزان مسافر را پوشش دهد که خرید ۱۲ فروند از این مدل توجیه‌پذیر باشد؟
در چند سال اخیر میل شرکت‌های هوایی به استفاده از هواپیمای غول‌پیکر دوطبقه به دلایل اقتصادی کاهش پیدا کرده و مشتریان کمتری حاضر به خرید هواپیماهای غول‌پیکری مانند ایرباس ۳۸۰ و بوئینگ ۷۴۷ هستند. شرکت‌های هوایی اکنون ترجیح می‌دهند بیشتر از هواپیماهای دوموتوره دور پروازی مانند ایرباس ۳۳۰ یا ۳۵۰ و بوئینگ ۷۸۷ و ۷۷۷ بهره بگیرند که هم هزینه تعمیر و نگهداری کمتری دارند و هم دارای مصرف سوخت کمتری هستند.
در میان سنگین‌وزن‌های هواپیماهای پهن‌پیکر دو هواپیمای بوئینگ ۷۴۷ سری ۸۰۰ با قیمت ۳۵۷ میلیون دلار و ظرفیت ۶۰۰ نفر در مقابل ایرباس اِی۳۸۰ بزرگ‌ترین هواپیمای مسافربری جهان با قیمت ۴۲۸ میلیون دلار و ظرفیت ۸۰۰ نفر قرار می‌گیرد.
ایرباسِ ۳۸۰ به دو دلیل مزیت کمتری برای خطوط هوایی ایران نسبت به بوئینگ ۷۴۷ دارد: اول آن که تنها یک فرودگاه می‌تواند میزبان چنین هواپیمایی در ایران باشد و دوم آن که هزینه تعمیر و نگهداری این هواپیما بسیار بالاست.
به همین دلیل برخی می‌گویند بهتر بود به جای ۱۲ فروند ایرباس ۳۸۰ هواپیمای دیگری مانند ۷۴۷ سری هشت خریداری می‌شد.
ایرباس ۳۸۰ بزرگ‌ترین هواپیمای مسافربری جهان با قیمت ۴۲۸ میلیون دلار و ظرفیت۸۰۰ نفر با برد ۱۴ هزار و۳۵۰ کیلومتر است.
مدل ۷۴۷ سری هشت دارای برد پروازی ۱۵ هزار کیلومتر و قابلیت حمل مسافر ۶۰۰ نفر است. بوئینگ ۷۴۷ سری هشت از نظر میزان تولید قدرت به وزن، ایمنی و مصرف سوخت نسبت به ایرباس ۳۸۰ دارای برتری است.
با وجود چنین برتری عده‌ای دیگر از کارشناسان عنوان می‌کنند که برتری اصلی ایرباس به بوئینگ اروپایی بودن این شرکت است که در صورت وضع تحریم‌های احتمالی با وجود این که بسیاری از قطعات ایرباس ۳۸۰ هم در آمریکا ساخته می‌شود، ولی از حاشیه امنیت بیشتری نسبت به بوئینگ ۷۴۷ برخوردار است. برای مثال، در صورت تحریم ممکن است سرویس‌های فنی بوئینگ قطع شود، اما این احتمال هست که سرویس‌های فنی ایرباس ادامه داشته باشد.
گذشته از چنین موضوعی برخی عنوان می‌کنند که حداقل ده فرودگاه در ایران هم اکنون می‌توانند به بوئینگ ۷۴۷ خدمات دهند، ولی تنها یک فرودگاه در ایران فعلاً می‌تواند به ایرباس ۳۸۰ خدمات دهد.
خبرگزاری ایسنا پس از اولین فرود ایرباس ۳۸۰ در فرودگاه امام گزارش داده بود که فرودگاه امام به عنوان سومین فرودگاه خاورمیانه توانسته است پذیرای این هواپیما باشد.
به همین دلیل برخی این انتقاد را مطرح می‌کنند که اگر این هواپیما احتیاج به فرود اضطراری داشت و امکان فرود در فرودگاه امام فراهم نبود چه بلایی بر سر این هواپیما در آسمان ایران خواهد آمد.
در مقابل این انتقادها، برخی کارشناسان می‌گویند در جهان هم تعداد کمی از فرودگاه‌های اصلی توان استقبال از ایرباس ۳۸۰ را دارند، اما برای فرود اضطراری فرودگاه‌هایی که توان نشست و برخاست هواپیمای پهن پیکر را داشته باشند می‌توانند به کمک ایرباس ۳۸۰ بیایند. یکی از مثال‌های معروف هم فرود اضطراری ایرباس ۳۸۰ خطوط هوایی امارات در فرودگاه اهواز است.
تلویزیون ایران در ۶ آذر ۱۳۹۴ گزارش داده بود که یک فروند هواپیمای ایرباس ۳۸۰ امارات به دلیل نقص فنی در فرودگاه اهواز فرود اضطراری انجام داده است.
البته ایران برای آن که بتواند از ایرباس ۳۸۰ بهترین استفاده را ببرد باید بتواند فرودگاه‌های خود را توسعه دهد.
دربارهٔ این موضوع محمدرضا خوش‌نویسان، معاون بازرگانی ایران ایر، به خبرگزاری کار ایران، ایلنا، گفته است: «کل تفاهم‌نامه ورود هواپیماهای ۳۸۰ مشروط به مهیا شدن زیرساخت‌های پذیرش این هواپیما در فرودگاه‌های کشور است.»
وی با بیان این که نگرانی عده‌ای از خرید ایرباس‌های ۳۸۰ کل پروژه کارشناسی شده قرارداد با ایرباس را تحت‌الشعاع قرار داده است، گفته است: «پیش‌شرط‌هایی برای خرید ایرباس در نظر گرفته‌ایم که این شرط وشروط تمام نگرانی‌های مطرح شده را پوشش می‌دهد.»
وی با بیان این که یک فرایند ۱۸ ماهه از مطالعه دقیق بازار مبتنی بر استراتژی تدوین شده «پشت سر گذاشته‌ایم و این گونه نبوده که اول هواپیما انتخاب شود و بعد به دنبال بازار آن باشیم» توضیح داده است: «خرید ۱۱۸هواپیمای ایرباس در سه فاز انجام می‌شود و در فاز سوم در صورت برآورده شدن شرط‌های لازم ایرباس ۳۸۰ وارد ناوگان ایران ایر خواهد شد. بازار و مسیرهای ایرباس‌های ۳۸۰ شناسایی شده است و شرط خرید هواپیماهای پهن پیکر ایرباس این است که شرایط پذیرش پروازها به مقاصد دریای آتلانتیک [اقیانوس اطلس] و آمریکای شمالی و آمریکای جنوبی به لحاظ اخذ مجوزها کاملا فراهم شود در این صورت هواپیمای ایرباس ۳۸۰ با فرکانس مناسب می‌تواند یکی از گزینه‌های خوب برای این مسیرهای ایجاد شده باشد.»
البته برخی با وجود چنین سخنانی خرید این هواپیمای گران‌قیمت را به‌صلاح نمی‌دانند و آن را خدمتی به قشر ثروتمند جامعه ایران عنوان می‌کنند که سبب ایجاد اختلاف طبقاتی خواهد شد.
در مقابل عده‌ای دیگر از کارشناسان معتقدند در صورت ایجاد بسترهای مختلف در ناوگان و فرودگاه‌ها، ایران می‌توان با نوسازی ناوگان و انجام پرواز‌های ترانزیتی با جابه‌جایی تعداد زیاد مسافر درآمد زیادی کسب و زمینه اشتغال افراد بسیاری را فراهم کند.
دراین باره وب‌سایت «دیلی‌بیست» با اشاره به تمایل ایران برای نوسازی ناوگان هوایی خود در پی توافق اتمی با قدرت‌های جهانی می‌گوید: «ایران ممکن است با تبدیل شدن به یک دبی دیگر، یک ابرقدرت در عرصه حمل‌ونقل هوایی شود.»
به نوشته دیلی‌بیست، موقعیت جغرافیایی تهران از دبی نیز بهتر است، چرا که نزدیک‌تر به مسیرهای سنتی اروپا به آسیا واقع شده است.
در صورتی که وضعیت اقتصادی ایران به سمتی رود که بتواند به یک دبی دیگر در زمینه حمل و نقل هوایی تبدیل شود ایرباس ۳۸۰ هم می‌تواند بازیگر خوبی برای رونق دادن به این تجارت پر سود و اشتغالزا در ایران باشد. در غیر این صورت و اگر ایران نتواند در رقابت با ایرلاین‌های عربی و ترکیه‌ای در زمینه حمل و نقل مسافر موفق عمل کند خرید ایرباس ۳۸۰ می‌تواند به شکستی پرهزینه برای ایران ایر منتهی شود.