بیش از ۱۲ ساعت گفت‌وگو و مذاکره پشت درهای بسته و در سکوت کامل خبری نتیجه گفت‌وگوی دوجانبه ایران و آمریکا در ژنو بود، گفت‌وگوهایی که در روزهای دوشنبه و سه‌شنبه و با حضور معاون مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا برگزار شد.
از ایران عباس عراقچی و مجید تخت روانچی مسئول مذاکره‌کنندگان ایرانی بودند، اما تیم آمریکایی با نیروی اضافه و این بار از کاخ سفید به پای میز مذاکره آمده بود. ویلیام برنز و جیک سالیوان، دو فردی که وندی شرمن را در این مذاکرات همراهی می‌کردند، کسانی هستند که سال‌هاست روی پرونده اتمی ایران کار می‌کنند، و پیش از توافق ژنو، گفت‌وگوهای محرمانه ایران و آمریکا را پیش برده‌اند، گفت‌وگوهایی که بسیاری از تحلیل‌گران بر این باورند که نتیجه آن دستیابی به توافق اولیه ژنو در آذرماه سال گذشته بود.
Your browser doesn’t support HTML5
گزارش هانا کاویانی را بشنوید
حال با نزدیک شدن به پایان مهلت شش ماهه توافق ژنو، پس از مذاکرات دو روزه ایران و آمریکا، مایکل مان، سخنگوی کاترین اشتون، در بیانیه‌ای که در اختیار رادیوفردا گذاشته اعلام می‌کند که تلاش‌های دیپلماتیک برای دستیابی به توافق جامع و نهایی شدت گرفته است، تلاش‌هایی که در این بیانیه برای کمک به روند مذاکرات اصلی گروه پنج به علاوه یک با ایران خوانده شده است.
روزهای دوشنبه و سه‌شنبه ژنو میزبان گفت‌وگوی ایران و آمریکا در سطح معاونان وزیر خارجه و همچنین کارشناسی بود. گفت‌وگوهایی که عباس عراقچی آن را فشرده و سخت خوانده، اما گفته است که در فضای مثبتی صورت گرفته است. هنوز اظهار نظری از سوی مقام‌های آمریکایی درباره این گفت‌وگوها نشده است.
در هنگامی که طرفین در حال گفت‌وگو در ژنو بودند، برنامه دو دیدار دوجانبه دیگر تا پیش از ۲۶ خردادماه که دور دیگری از گفت‌وگوهای اتمی در وین آغاز می‌شود نیز اعلام شد. (پیشتر ایران از دیدار با مقام‌های روس در رم و در حاشیه کنفرانس خلع سلاح خبر داده بود.) ایران قرار است بامداد چهارشنبه در ژنو با فرانسه و روز یک‌شنبه با آلمان دیدارهایی دوجانبه داشته باشد.
در همین بامداد سه‌شنبه که خبر شدت گرفتن تلاش‌های دیپلماتیک مطرح شد، یک دیپلمات گروه پنج به علاوه یک نیز خبرساز شد. شبیه رخدادی در هفته‌های منتهی به توافق ژنو، بار دیگر لوران فابیوس، وزیر خارجه فرانسه، با یک رادیوی کشورش به گفت‌وگو نشست و گفت که پیشرفت‌هایی در زمینه فنی به دست آمده، اما «مانع حساس» در میانه راه دستیابی به توافق، تعداد سانتریفیوژهاست، سانتریفیوژهایی که به گفته لوران فابیوس ۵+۱ می‌گوید ایران صدها و ایران می‌گوید صدها هزار دستگاه آن را باید در اختیار داشته باشد.
مارک فیتزپاتریک مدير برنامه خلع سلاح در انستيتوی بين‌المللی مطالعات استراتژيک در لندن درباره اظهار نظر وزیر خارجه فرانسه به رادیوفردا می‌گوید: «به نظرم صحبت لوران فابیوس پاسخی به رویکردهای بسیار تندروانه در ایران با رویکرد تندروانه در فرانسه بود. فرانسه همیشه در میان این شش کشور، موضعی سرسختانه‌تر داشته و صحبت‌های امروز وزیر خارجه هم در راستای سیاست‌های فرانسه بود.»
اگرچه مارک فیتزپاتریک و سایر تحلیل‌گران می‌دانند که افشای موضوع مورد اختلاف بر سر میز مذاکره، آن چنان تغییری در تحلیل‌ها نمی‌دهد. در هفته‌های اخیر بارها گزارش‌هایی از مناقشه‌برانگیز بودنِ موضوع تعداد سانتریفیوژها و دامنه غنی‌سازی در برنامه هسته‌ای ایران منتشر شده بود.
مارک هیبز، تحلیل‌گر ارشد مسائل اتمی در بنیاد کارنگی در برلین، در این باره به رادیوفردا می‌گوید: «نهایت این خط این است که کدام طرف اهرم فشار بهتری دارد. اگر ایرانی‌ها قبول نکنند که تعداد سانتریفیوژها را کاهش دهند، آخرین اهرمی که قدرت‌های غربی می‌توانند از آن استفاده کنند این است که به ایران بفهمانند که بدون کاهش تعداد سانتریفیوژها کنگره آمریکا توافق را نمی‌پذیرد. در نتیجه ایران باید تصمیم بگیرد که می‌خواهد به توافق دست یابد یا خیر.»
پیشتر مقام‌های ایرانی بارها تاکید کرده‌اند که هیچ یک از تاسیسات مرتبط با برنامه اتمی را تعطیل نمی‌کنند و همچنین موضعی سرسختانه در قبال تعداد سانتریفیوژها داشته‌اند، اگرچه تاکید هم کرده‌اند که در فضای با حسن نیت آماده گفت‌وگو هستند.
ایران هم اکنون حدود ۱۹ هزار سانتریفیوژ دارد که گفته می‌شود حدود ۹ هزار دستگاه آن فعال است. در این میان هستند تحلیل‌گرانی که سعی در فهم موضع ایران برای نگه داشتن این تعداد سانتریفیوژ یا میزان بیشتری از آن را دارند. اسکات لوکاس استاد ستاد مطالعات آمريکا در دانشگاه بيرمنگام بريتانيا در این باره می‌گوید: «ایران نمی‌خواهد برای تهیه سوخت نیروگاه‌های اتمی‌اش و اورانیوم ۵ درصد غنی‌شده به نیروی خارجی احتیاج داشته باشد. غرب و خصوصا فرانسه می‌گویند که روسیه می‌تواند این سوخت را تا سال ۲۰۲۱ تامین کند. اما به نظر من، ایران به روسیه اعتماد ندارد. و دلیل آن قراردادهای پیشین درباره بوشهر و یا قراردادهای نظامی است. و اگر این اعتماد وجود نداشته باشد، یعنی این که ایران به تعداد قابل توجهی سانتریفیوژ نیاز دارد.»
و اگر ایران به سانتریفیوژهای بیشتر احتیاج داشته باشد، مارک فیتزپاتریک در لندن این چنین راه حلی برای برطرف کردن مانع پیشنهاد می‌کند: «اگر آمریکا بخواهد در مقابل تعداد سانتریفیوژها، به بازرسی‌های بیشتر از برنامه هسته‌ای ایران برسد، یکی از راه‌های پیشبرد و دسترسی به یک توافق است. این بدین معناست که ایران بتواند سانتریفیوژهای بیشتری را فعال نگه دارد، و در مقابل بپذیرد که جامعه بین‌الملل توانایی بیشتری داشته باشد که هرگونه تقلب احتمالی ایران را شناسایی کند.»
۴۰ روز تا پایان مهلت توافق اولیه ژنو باقی است. ۴۰ روزی که می‌تواند پایانی باشد بر بیش از یک دهه منازعه اتمی ایران با غرب؛ پایانی که ایران می‌گوید در پی آن درباره ماهیت صلح‌آمیز برنامه اتمی‌اش اعتمادسازی می‌کند، و در مقابل می‌خواهد از زیر بار فشار تحریم‌های اعمال شده در پی ادامه این برنامه رها شود.