اوپک: به سوی «جنگ نفت» میان تهران و ریاض؟

رادیوفردا: نشست وزیران سازمان کشور‌های صادرکننده نفت، اوپک، که چهارشنبه، چهارم دسامبر، ۱۳ آذرماه، در وین برگزار شد، سقف تولید اعضای این سازمان را در سطح سی میلیون بشکه در روز تثبیت کرد. با توجه به وجود نفت اضافی در بازار، آیا تثبیت سقف تولید «اوپک» باعث نخواهد شد قیمت نفت به شدت کاهش پیدا کند؟

فریدون خاوند: دسامبر دو سال پیش، ۲۰۱۱، سقف تولید روزانه اوپک ۳۰ میلیون بشکه تعیین شد و از آن موقع به بعد، «اوپک» همین سقف را به صورت رسمی ثابت نگه داشته، هر چند در عمل بعضی از کشور‌ها بیشتر از آن چه برای‌شان تعیین شده، نفت تولید می‌کنند.

گفت‌وگو با فریدون خاوند را بشنوید

منتها از دو سال پیش به این طرف دو رویداد مهم اتفاق افتاد که یکی افزایش مداوم تولید نفت عراق است و دوم بالا رفتن تولید نفت و گاز شیل یا شیست در آمریکا. در این میان یک رویداد مهم دیگر هم امکان دارد اتفاق بیفتد و آن کاهش احتمالی تحریم نفت ایران است به دنبال توافق ژنو که پیامد آن می‌تواند بالا رفتن تولید روزانه نفت ایران باشد از دو میلیون و هفتصد هزار بشکه فعلی به بالای سه میلیون و پانصد هزار بشکه. این همان رویداد احتمالی است که در بعضی از رسانه‌های غربی از آن زیر عنوان «رنسانس نفتی ایران» یاد شده است که البته هنوز با موانع زیادی روبه‌رو است.

با توجه به ورود این همه نفت اضافی به بازار، سازمان «اوپک» قاعدتا می‌بایست سقف تولیدش را پایین بیاورد. مسئله این است که اگر می‌خواستند سقف تولید «اوپک» را کم کنند، این عربستان سعودی بود که می‌بایست بار این کاهش را به دوش بگیرد، چون ریاض با استفاده از تحریم ایران تولیدش را بالا برده بود، همان طور که در زمان صدام حسین، به دلیل تحریم عراق، سهم این کشور را بلعیده بود. منتها چون عربستان به هیچ وجه حاضر نبود سهم تولیدش را پایین بیاورد، راه حل آسان تثبیت سقف تولید بود و همین تصمیم هم گرفته شد.

آیا این خطر وجود ندارد که کشمکش‌های درون سازمان «اوپک» شدت بگیرد، مثلا بین ایران و عربستان سعودی؟

این یک خطر جدی است. ریاض به شدت از موافقت‌نامه ژنو ناراضی است، از جمله به این دلیل که از بالا رفتن توان تولید نفت ایران می‌ترسد.

ولی از طرف دیگر ایران حق خودش میداند که در صورت رفع تحریم تولیدش را به سطح دو سال گذشته برگرداند، حتی اگر بازار جهانی با مازاد نفت روبه‌رو بشود. بیژن زنگنه وزیر نفت جمهوری اسلامی در ارتباط با نشست روز چهارشنبه ژنو در وین هشدار داد که حتی اگر قیمت نفت به بیست دلار سقوط کند، ایران قصد دارد تولیدش را به چهار میلیون بشکه درروز افزایش دهد. این وضعیت می‌تواند به یک «جنگ نفت» میان تهران و ریاض منجر بشود.

تردیدی نیست که ریاض به شدت نگران قدرت گرفتن توان نفتی تهران و بغداد است. به برکت انزوای ایران و عراق بود که عربستان سعودی توانست به قدرت بلامنازع «اوپک» بدل بشود. اوج‌گیری توان نفتی ایران و عراق چالشی بسیار جدی برای عربستان سعودی است و در همان حال می‌تواند وحدت درونی «اوپک» را که زیر لوای ریاض تامین شده، دچار تزلزل کند.

از سوی دیگر با افزایش تولید نفت شیل در آمریکا و تامین خودکفایی ایالات متحده از لحاظ سوخت‌های فسیلی، پیوند‌های سنتی میان ریاض و واشینگتن هم زیر علامت سوال است. اغراق‌آمیز نخواهد بود اگر گفته شود که نفوذ عربستان در خاورمیانه و بازار جهانی انرژی، طی سی و پنج سال گذشته، هرگز با چالش‌هایی چنین مهم روبه‌رو نبوده است.

آیا ایران در آینده نزدیک می‌تواند بار دیگر ظرفیت تولیدش را به بالای چهار میلیون بشکه نفت در روز برساند؟

این بستگی دارد به نهایی شدن توافق ژنو، آهنگ رفع تحریم‌ها، اراده ایران به جلب غول‌های بزرگ نفتی و توانایی آن در فتح دوباره بازار‌های از دست رفته نفت کشور، که در دوره محمود احمدی‌نژاد به چنگ رقبا افتاد.