چرا عربستان ایران را «اشغالگر» خواند و آینده روابط دو کشور

این اولین بار نیست که مقامات عربستانی می‌گویند برای حل مناقشه در سوریه ایران باید نیروهای خود را از این کشور خارج کند. اما این اولین بار است که وزیر امور خارجه عربستان سعودی نیروهای ایرانی مستقر در سوریه را نیروهای «اشغالگر» می‌خواند.

گزارش رویا کریمی مجد درباره روابط ایران و عربستان را بشنوید

حبیب حسینی‌فر، تحلیل‌گر مسائل خاورمیانه در آلمان:

اشغالگر خواندن ایران به نظر می‌آید برمی‌گردد یک مقداری به فشاری که در غرب دارد ایجاد می‌شود. بیش از پیش دارند برخی از کشورهای غربی راجع به انتگره کردن ایران در ائتلاف ضد داعش فشار می‌آورند. به خصوص در آلمان این بحث هست که نه تنها ایران باید پیش از پیش جذب شود به ائتلاف ضد داعش، بلکه در مورد خود رژیم سوریه هم باید اگر نمی‌خواهیم با آن همکاری کنیم تمام و کمال براندازی‌اش را فعلا‌ً‌ بگذاریم کنار و بیش از پیش تمرکز را روی خود نیروهای داعش گذاشته شود.

حسین امیر عبداللهیان معاون خاورمیانه‌ وزیر امور خارجه ایران روز سه‌شنبه در گفتگو با خبرگزاری ایرنا به سخنان همتای عربستانی‌اش این گونه پاسخ داده که به عربستان توصیه می‌کنیم مراقب توطئه‌های دشمنان منطقه باشند.

علیرضا نوریزاده تحلیل‌گر مسائل خاورمیانه در لندن می‌گوید این پاسخ تناسبی با آن سخنان ندارد:

اظهارات آقای امیرعبداللهیان نشانه این است که جمهوری اسلامی علاقه ندارد که این ماجرا گسترش پیدا کند. آقای امیرعبداللهیان سفری به عربستان داشت که سفر موفقی توصیف شد. بعد هم ملاقاتی بین سعود الفیصل با آقای ظریف در نیویورک انجام گرفت. همه زمینه‌ها نشانه از این داشت که دو کشور علاقمندند اختلاف‌های خودشان را به نوعی حل کنند. اما آنچه در یمن رخ داد، ناگهان صحنه را عوض کرد و از نظر سعودی‌ها یمن که حیاط خلوت آنها‌ است در خطر قرار گرفته، به خاطر سلطه حوثی‌ها بر صنعا، و حمایت جمهوری اسلامی از این حرکت به نظر من نقطه عطفی بود و دوباره توپ را برگرداند زمین جمهوری اسلامی.

در پاسخ به وزیر خارجه عربستان که گفته بود ایران باید نیروهای خود را از یمن، سوریه و عراق خارج کند، امیرعبداللهیان نیز از عربستان خواسته تا نیروهای خود را از بحرین تخلیه کند. علیرضا نوریزاده اما حضور ایران در سوریه را متناسب با حضور عربستان در بحرین نمی‌داند.

حضور سعودی‌ها در بحرین بنا به تقاضای دولت بحرین به عنوان عضو شورای همکاری‌ها و نه تنها با حضور سعودی ها بلکه حضور نیروهای نظامی از کویت و امارات هم هست. بنابراین آنجا آنها می‌توانند مدعی شوند در چارچوب یک پیمان منطقه‌ای که با هم دارند کمک خواستند. در حالی که در سوریه جمهوری اسلامی با فاصله خیلی طولانی بدون داشتن مرز مشترک با اعزام حزب‌الله وشماری از نیروهای سپاه متهم است که باعث طولانی شدن جنگ سوریه شده.

حبیب حسینی‌فر اما واکنش‌های متقابل ایران به عربستان را گسترده تر از واکنش به درگیری‌های منطقه می‌داند.

عربستان در بسیاری از جا‌ها با ایران در حال جنگ نیابتی است. اصلا‌ً‌ نمی‌خواهد به همین سادگی وضعیتی پیش بیاید که ایران وجهه دیپلماتیکش در عرصه بین‌المللی تقویت شود، بخشی از ائتلاف شود. به خصوص هنوز سر مسئله اتمی‌اش هم توافقی به دست نیامده. اینها نگرانی‌های عربستان است که ایران در یک موضع بهتری قرار می‌گیرد. به همین خاطر حملات تند بیش از اینکه نشان از شاید قدرت باشد نشان از یک مقدار نگرانی است که غربی‌ها نروند طرف بعضی از روندها و گرایش‌هایی که بخواهد ایران را ادغام کند و برایش وجهه بین‌المللی ایجاد کند.

با همه اینها آینده روابط ایران و عربستان چه خواهد شد؟ آیا ایران برای حفظ روابط دیپلماتیک خود با کشور قدرتمند عربستان از یمن دست خواهد کشید؟

علیرضا نوریزاده: یمن لقمه آسانی نیست که بشود هضمش کرد. تعدد قبایل، اختلاف نظرها، مذاهب متعدد و از همه بالاتر حضور القاعده در مرکز یمن و نیروهای جدایی طلب در جنوب این کشور همه و همه شرایطی است که به هیچ وجه حوثی‌ها نمی‌توانند سلطه مطلق بر یمن برقرار کنند. به نظر من خود جمهوری اسلامی هم متوجه حساسیت امر هست و همین جواب آقای امیرعبداللهیان نشانه این است که جمهوری اسلامی به دنبال گسترش درگیری و اختلاف نیست و در شرایط فعلی ترجیح می‌دهد با همسایه بزرگش در خلیج فارسی روابط حداقل طبیعی داشته باشد.

حبیب حسینی‌فر اما پیروز سخنان دو طرف را تندروهای دو کشور می‌داند.

این مواضع کمک می‌کند که تندروها در هر دو کشور دوباره قدرت بگیرند. از یاد نبریم که آقای امیرعبداللهیان وقتی از ریاض برگشت بسیاری از تندروها در ایران انتقاد کردند که عربستان انتظار چنین وضعیتی را نداشت که یک چنین مقامی برود آنجا و عربستان نمی‌بایست جدی گرفته شود. با این حرف‌های سعود الفیصل به نظر می‌آید که تندروها بیش از پیش در هر دو کشور موضع قوی تری پیدا کنند و بیش از پیش بهبود روابط به تعویق بیافتد.

سخنان مقامات دو کشور ایران و عربستان در حالی بیان می‌شود که پس از روی کار آمدن دولت حسن روحانی برخی از مسئولان و تحلیل‌گران ایرانی برای بهبود روابط دو کشور ابراز امیدواری کرده بودند.