امضاء سند همکاری‌های نظامی روسیه با آمریکا، دو هفته پس از امضاء تفاهم‌نامه‌ای مشابه در جهت توسعه همکاری‌های نظامی با اسرائیل و همچنین انجام گفت‌وگوهایی در جهت خرید سلاح‌های پیشرفته از فرانسه و تولید مشترک سلاح با آن کشور، نشان‌دهنده تصمیم جدی رهبران کرملین به افزایش سرعت و گسترش دامنه همکاری با غرب است.
روز گذشته آناتولی سردیوکو، وزیر دفاع روسیه، پس از حضور در پنتاگون و انجام گفت‌وگوهای چندساعته با رابرت گیتس، وزیر دفاع آمریکا، سند همکاری‌های نظامی بین مسکو و واشینگتن را با میزبان خود به امضا رساند.
به موجب توافق‌های به عمل آمده بین دو کشور، یک گروه کاری مرکب از کارشناسان نظامی و امنیتی آمریکا و روسیه تشکیل شد که دامنه همکاری‌های مشترک را تعیین خواهند کرد.
هر دو کشور روسیه و آمریکا در صدد تغییر ساختار نظامی نیروهای مسلح و به‌خصوص کاهش هزینه‌های دفاعی خود هستند. اگرچه هزینه‌های نظامی آمریکا از نظر ارزش با هزینه‌های روسیه قابل مقایسه نیست، به نسبت درآمد ناخالص هر یک از دو کشور، صرفه‌جویی‌های آینده در اعتبارات دفاعی می‌تواند برای هر دو بسیار موثر واقع شود.
آمریکا به تنهایی ۴۹ درصد از هزینه‌های نظامی جهان را به خود اختصاص داده، حال آن که سهم روسیه تنها ۳.۵ درصد از هزینه‌های دفاعی جهان است. به دلیل ادامه بخشی از آرایش‌های امنیتی و نظامی و تمهیدات باقی مانده از دوران جنگ سرد، پاره‌ای از هزینه‌های دفاعی دو کشور روسیه و آمریکا صرف مراقبت از نیروهای دیگری یا تدارک مقابله احتمالی می‌شود.
صرفه‌جویی و نوسازی
توسعه تفاهم سیاسی بین دو کشور و به همان نسبت ایجاد درک متقابل در زمینه‌های دفاعی می‌تواند به افزایش همکاری‌های بیشتر و در نتیجه کاهش نگرانی‌های دفاعی آنها از یکدیگر بیانجامد. این هدفی است که گیتس و سردیوکو نیز روز گذشته هنگام صرف شام در یک شناور نظامی آمریکا در رودخانه پوتامک مورد تاکید قرار دادند.
توسعه همکاری‌های نظامی یکی از زمینه‌های بااهمیت توسعه همکاری‌های روسیه با کشورهای عضو ناتو و به‌خصوص آمریکا محسوب می‌شود. همکاری‌های امنیتی با روسیه و استفاده از ظرفیت‌های دفاعی و لجستیکی آن کشور در برخی از نقاط جهان می‌تواند موجب کاهش هزینه نظامی آمریکا در اجرای طرح‌های دفاعی آن کشور بشود.
کاهش هزینه‌های دفاعی هدفی است که رهبران کرملین نیز مانند رهبران کاخ سفید به صورت جدی تعقیب می‌کنند. در عین حال رهبران واشینگتن و مسکو مصمم‌اند که کاهش هزینه‌های دفاعی به بهای در خطر قرار دادن امنیت ملی آنها تمام نشود.
دفاع ملی موشکی برای آمریکا و روسیه در دوران جنگ سرد دارای اهمیت خاص بود. این اهمیت حتی پس از دوران جنگ سرد نیز تغییر چندانی نداشته است. کاهش همزمان زرادخانه‌های موشکی، استفاده مشترک از تاسیسات هشداردهنده در سراسر جهان و خودداری از اجرای طرح‌های دفاع موشکی می‌تواند کاهش قابل ملاحظه هزینه‌های نظامی روسیه و آمریکا را به دنبال داشته باشد.
روسیه مایل است ضمن صرفه‌جویی در اعتبارات دفاعی، به نوسازی نیروهای نظامی خود نیز پرداخته و از این راه سرعت واکنش و همچنین قابلیت‌های عملیاتی آنها را نیز افزایش دهد. توافق اخیر برای همکاری‌های نظامی با اسرائیل و ادامه گفت‌وگو با فرانسه به منظور نوسازی تجهیزات دریایی روسیه نیز با انگیزه پیگیری همین هدف صورت گرفته است.
تجدید همکاری
روابط و همکاری‌های نظامی روسیه و آمریکا به دنبال جنگ با گرجستان در اوستیای جنوبی و آبخازیا در سال ۲۰۰۸ قطع شد. از ژوییه سال ۲۰۰۹ و پس از اعلام تصمیم آمریکا دایر بر عدم اجرای طرح نصب شبکه دفاع موشکی در جمهوری چک و شبکه رادار در لهستان، این مناسبات در مسیری تازه قرار گرفت.
در اقدامی دوستانه و متقابل، روسیه به آمریکا پیشنهاد داد از تاسیسات رادار و پایگاه شنود موسوم به قبله در جمهوری آذربایجان که تحت کنترل روسیه است استفاده مشترک به عمل آورد. از این پایگاه کنترل پرتاب‌های موشکی ایران کاملا میسر است. آمریکا پیش از این مدعی بود که شبکه دفاع موشکی در جمهوری چک را به منظور مقابله با تهدیدهای موشکی ایران نصب خواهد کرد، حال آن که روسیه این اقدام را خلاف مصالح امنیتی خود معرفی می‌کرد.
حمایت کامل روسیه از دیپلماسی آمریکا در قبال ایران و مشارکت کامل در تصویب قطعنامه‌های شورای امنیت علیه جمهوری اسلامی پاسخ دوستانه مسکو به اقدام یک‌جانبه گذشته آمریکا بود. به این اقدام رابرت گیتس هنگام پذیرایی روز گذشته از همکار روسی خود اشاره کرد و حمایت روسیه از تنبیهات شورای امنیت علیه ایران را مورد تقدیر قرار داد.
همکاری‌های منطقه‌ای
جز زمینه دفاع موشکی، همکاری در نقاط بحرانی جهان و مشارکت در نبرد‌های منطقه‌ای نیز می‌تواند دو کشور روسیه و آمریکا را به مرزهای تازه‌ای از همکاری‌های دفاعی نزدیک سازد. در حال حاضر روسیه با ناتو در جنگ افغانستان همکاری می‌کند.
بدون استفاده از آسمان و خاک روسیه، ارسال تجهیزات نظامی و اعزام نیروهای ناتو به افغانستان می‌توانست بسیار پرهزینه‌تر و کندتر صورت گیرد. اگرچه نیروهای نظامی روسیه در حال حاضر مستقیما در جنگ افغانستان حضور ندارند، امکان مشارکت جدی‌تر آنها در جنگ به هیچ وجه منتفی نیست.
به‌خصوص در صورت خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان در سال آینده، نقش روسیه در یک توافق یا پیمان امنیتی گسترده بین ناتو و مسکو غیرقابل اجتناب خواهد بود.
آمریکا همزمان با حضور وزیر دفاع روسیه در پنتاگون اعلام داشت که برای ادامه جنگ در افغانستان هلی‌کوپترهای روسی خریداری خواهد کرد. اعلام این خرید نظامی را می‌باید با اهمیتی به مراتب بیشتر از در دست گرفتن شاخه زیتون مورد ملاحظه قرار داد.
در حال حاضر آمریکا و روسیه دارای پایگاه‌های جداگانه در قرقیزستان هستند. استفاده از تاسیسات نظامی مشترک می‌تواند هزینه‌های دفاعی هر یک را تا حدودی کاهش دهد.
نگرانی دوستان سابق
همزمان با انجام گفت‌وگوهای وزیران دفاع روسیه و آمریکا در واشینگتن، دیمیتری مدودیف، رئیس جمهور روسیه، نیز با ینس استونتلبرگ، نخست وزیر نروژ، در شهر مونمارسک، نزدیک به آب‌های قطب شمال مشغول مذاکرات دیگری بود.
هدف گفت‌وگوهای مونمارسک کاهش تنش بین ناتو و روسیه و مبادله اطلاعات نظامی از یک سو و از سوی دیگر رفع اختلاف چهل ساله با نروژ بر سر تعیین حدود دو کشور در آب‌های دریای بارنتس و تقسیم منابع نفت و گاز آن است.
منطقه مورد اختلاف دو کشورکه محل تردد همیشگی زیردریایی‌های ناتو و روسیه است به وسعت نیمی از خاک آلمان و دارای منابع نفت تا حدود ۴۰ میلیارد بشکه نفت ( یک سوم ذخایر نفت در ایران) و هفت تریلیون متر مکعب گاز (حدود نیمی از ذخایر گاز ایران) است.
با استفاده از این منابع هر دو کشور روسیه و نروژ می‌توانند میزان تولید نفت و گاز خود را به نحو چشمگیری در آینده افزایش دهند. کاهش تنش نظامی روسیه با ناتو در منطقه دریای شمال و آب‌های قطب نشانه دیگری است از عزم و تلاش مسکو برای نزدیک‌تر شدن به غرب.
تلاش‌های مسکو در این زمینه تاکنون در کشورهایی مانند ایران و گرجستان با واکنش‌های منفی روبه‌رو بوده است. ادامه و توسعه همکاری‌های برشمرده می‌تواند نارضایتی عمیق‌تر دوستان سابق را از تغییر مسیر سیاسی و امنیتی کرملین به دنبال داشته باشد.
روز گذشته آناتولی سردیوکو، وزیر دفاع روسیه، پس از حضور در پنتاگون و انجام گفت‌وگوهای چندساعته با رابرت گیتس، وزیر دفاع آمریکا، سند همکاری‌های نظامی بین مسکو و واشینگتن را با میزبان خود به امضا رساند.
به موجب توافق‌های به عمل آمده بین دو کشور، یک گروه کاری مرکب از کارشناسان نظامی و امنیتی آمریکا و روسیه تشکیل شد که دامنه همکاری‌های مشترک را تعیین خواهند کرد.
هر دو کشور روسیه و آمریکا در صدد تغییر ساختار نظامی نیروهای مسلح و به‌خصوص کاهش هزینه‌های دفاعی خود هستند. اگرچه هزینه‌های نظامی آمریکا از نظر ارزش با هزینه‌های روسیه قابل مقایسه نیست، به نسبت درآمد ناخالص هر یک از دو کشور، صرفه‌جویی‌های آینده در اعتبارات دفاعی می‌تواند برای هر دو بسیار موثر واقع شود.
آمریکا به تنهایی ۴۹ درصد از هزینه‌های نظامی جهان را به خود اختصاص داده، حال آن که سهم روسیه تنها ۳.۵ درصد از هزینه‌های دفاعی جهان است. به دلیل ادامه بخشی از آرایش‌های امنیتی و نظامی و تمهیدات باقی مانده از دوران جنگ سرد، پاره‌ای از هزینه‌های دفاعی دو کشور روسیه و آمریکا صرف مراقبت از نیروهای دیگری یا تدارک مقابله احتمالی می‌شود.
صرفه‌جویی و نوسازی
توسعه تفاهم سیاسی بین دو کشور و به همان نسبت ایجاد درک متقابل در زمینه‌های دفاعی می‌تواند به افزایش همکاری‌های بیشتر و در نتیجه کاهش نگرانی‌های دفاعی آنها از یکدیگر بیانجامد. این هدفی است که گیتس و سردیوکو نیز روز گذشته هنگام صرف شام در یک شناور نظامی آمریکا در رودخانه پوتامک مورد تاکید قرار دادند.
توسعه همکاری‌های نظامی یکی از زمینه‌های بااهمیت توسعه همکاری‌های روسیه با کشورهای عضو ناتو و به‌خصوص آمریکا محسوب می‌شود. همکاری‌های امنیتی با روسیه و استفاده از ظرفیت‌های دفاعی و لجستیکی آن کشور در برخی از نقاط جهان می‌تواند موجب کاهش هزینه نظامی آمریکا در اجرای طرح‌های دفاعی آن کشور بشود.
کاهش هزینه‌های دفاعی هدفی است که رهبران کرملین نیز مانند رهبران کاخ سفید به صورت جدی تعقیب می‌کنند. در عین حال رهبران واشینگتن و مسکو مصمم‌اند که کاهش هزینه‌های دفاعی به بهای در خطر قرار دادن امنیت ملی آنها تمام نشود.
دفاع ملی موشکی برای آمریکا و روسیه در دوران جنگ سرد دارای اهمیت خاص بود. این اهمیت حتی پس از دوران جنگ سرد نیز تغییر چندانی نداشته است. کاهش همزمان زرادخانه‌های موشکی، استفاده مشترک از تاسیسات هشداردهنده در سراسر جهان و خودداری از اجرای طرح‌های دفاع موشکی می‌تواند کاهش قابل ملاحظه هزینه‌های نظامی روسیه و آمریکا را به دنبال داشته باشد.
روسیه مایل است ضمن صرفه‌جویی در اعتبارات دفاعی، به نوسازی نیروهای نظامی خود نیز پرداخته و از این راه سرعت واکنش و همچنین قابلیت‌های عملیاتی آنها را نیز افزایش دهد. توافق اخیر برای همکاری‌های نظامی با اسرائیل و ادامه گفت‌وگو با فرانسه به منظور نوسازی تجهیزات دریایی روسیه نیز با انگیزه پیگیری همین هدف صورت گرفته است.
تجدید همکاری
روابط و همکاری‌های نظامی روسیه و آمریکا به دنبال جنگ با گرجستان در اوستیای جنوبی و آبخازیا در سال ۲۰۰۸ قطع شد. از ژوییه سال ۲۰۰۹ و پس از اعلام تصمیم آمریکا دایر بر عدم اجرای طرح نصب شبکه دفاع موشکی در جمهوری چک و شبکه رادار در لهستان، این مناسبات در مسیری تازه قرار گرفت.
در اقدامی دوستانه و متقابل، روسیه به آمریکا پیشنهاد داد از تاسیسات رادار و پایگاه شنود موسوم به قبله در جمهوری آذربایجان که تحت کنترل روسیه است استفاده مشترک به عمل آورد. از این پایگاه کنترل پرتاب‌های موشکی ایران کاملا میسر است. آمریکا پیش از این مدعی بود که شبکه دفاع موشکی در جمهوری چک را به منظور مقابله با تهدیدهای موشکی ایران نصب خواهد کرد، حال آن که روسیه این اقدام را خلاف مصالح امنیتی خود معرفی می‌کرد.
حمایت کامل روسیه از دیپلماسی آمریکا در قبال ایران و مشارکت کامل در تصویب قطعنامه‌های شورای امنیت علیه جمهوری اسلامی پاسخ دوستانه مسکو به اقدام یک‌جانبه گذشته آمریکا بود. به این اقدام رابرت گیتس هنگام پذیرایی روز گذشته از همکار روسی خود اشاره کرد و حمایت روسیه از تنبیهات شورای امنیت علیه ایران را مورد تقدیر قرار داد.
همکاری‌های منطقه‌ای
جز زمینه دفاع موشکی، همکاری در نقاط بحرانی جهان و مشارکت در نبرد‌های منطقه‌ای نیز می‌تواند دو کشور روسیه و آمریکا را به مرزهای تازه‌ای از همکاری‌های دفاعی نزدیک سازد. در حال حاضر روسیه با ناتو در جنگ افغانستان همکاری می‌کند.
بدون استفاده از آسمان و خاک روسیه، ارسال تجهیزات نظامی و اعزام نیروهای ناتو به افغانستان می‌توانست بسیار پرهزینه‌تر و کندتر صورت گیرد. اگرچه نیروهای نظامی روسیه در حال حاضر مستقیما در جنگ افغانستان حضور ندارند، امکان مشارکت جدی‌تر آنها در جنگ به هیچ وجه منتفی نیست.
به‌خصوص در صورت خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان در سال آینده، نقش روسیه در یک توافق یا پیمان امنیتی گسترده بین ناتو و مسکو غیرقابل اجتناب خواهد بود.
آمریکا همزمان با حضور وزیر دفاع روسیه در پنتاگون اعلام داشت که برای ادامه جنگ در افغانستان هلی‌کوپترهای روسی خریداری خواهد کرد. اعلام این خرید نظامی را می‌باید با اهمیتی به مراتب بیشتر از در دست گرفتن شاخه زیتون مورد ملاحظه قرار داد.
در حال حاضر آمریکا و روسیه دارای پایگاه‌های جداگانه در قرقیزستان هستند. استفاده از تاسیسات نظامی مشترک می‌تواند هزینه‌های دفاعی هر یک را تا حدودی کاهش دهد.
نگرانی دوستان سابق
همزمان با انجام گفت‌وگوهای وزیران دفاع روسیه و آمریکا در واشینگتن، دیمیتری مدودیف، رئیس جمهور روسیه، نیز با ینس استونتلبرگ، نخست وزیر نروژ، در شهر مونمارسک، نزدیک به آب‌های قطب شمال مشغول مذاکرات دیگری بود.
هدف گفت‌وگوهای مونمارسک کاهش تنش بین ناتو و روسیه و مبادله اطلاعات نظامی از یک سو و از سوی دیگر رفع اختلاف چهل ساله با نروژ بر سر تعیین حدود دو کشور در آب‌های دریای بارنتس و تقسیم منابع نفت و گاز آن است.
منطقه مورد اختلاف دو کشورکه محل تردد همیشگی زیردریایی‌های ناتو و روسیه است به وسعت نیمی از خاک آلمان و دارای منابع نفت تا حدود ۴۰ میلیارد بشکه نفت ( یک سوم ذخایر نفت در ایران) و هفت تریلیون متر مکعب گاز (حدود نیمی از ذخایر گاز ایران) است.
با استفاده از این منابع هر دو کشور روسیه و نروژ می‌توانند میزان تولید نفت و گاز خود را به نحو چشمگیری در آینده افزایش دهند. کاهش تنش نظامی روسیه با ناتو در منطقه دریای شمال و آب‌های قطب نشانه دیگری است از عزم و تلاش مسکو برای نزدیک‌تر شدن به غرب.
تلاش‌های مسکو در این زمینه تاکنون در کشورهایی مانند ایران و گرجستان با واکنش‌های منفی روبه‌رو بوده است. ادامه و توسعه همکاری‌های برشمرده می‌تواند نارضایتی عمیق‌تر دوستان سابق را از تغییر مسیر سیاسی و امنیتی کرملین به دنبال داشته باشد.