پس از انتخابات پرمناقشه ریاست جمهوری در سال ۸۸ انتخابات مجلس نهم اولین انتخاباتی است که مقامات ایران با آن روبه‌رو می‌شوند، اما برخی از تحلیل‌گران معتقدند که این انتخابات برای حاکمیت بدون چالش نخواهد بود.
رادیوفردا در گفت‌و‌گویی با حسین قاضیان، جامعه‌شناس و تحلیل‌گر سیاسی در آمریکا، از او پرسیده است که در انتخابات نهم مجلس مهم‌ترین چالشی که جمهوری اسلامی با آن مواجه است چه خواهد بود؟
حسین قاضیان: من ترجیح می‌دهم از چالش‌هایی صحبت کنم که نظام سیاسی در این انتخابات با آن مواجه است. این چالش‌ها را می‌توان در چالش مشارکت و رقابت خلاصه کرد، یعنی اولا نظام سیاسی چگونه می‌تواند مردم را به پای صندوق‌های رأی بکشاند و چگونه آن را نمایش دهد و دوم چگونه رقابت محدود موجود بین کاندیداهای شرکت‌کننده را کنترل کند که بحران‌های سیاسی برای نظام و اعتبارش پیش نیاورد.
بنا بر آمار رسمی تا به حال در انتخابات هشت دوره گذشته مجلس دست‌کم حدود ۶۰ درصد مردم شرکت کرده‌اند. پس از بحرانی که بعد از انتخابات سال ۸۸ در ایران پیش آمد، نظام سیاسی موجود تلاش دارد که نشان دهد اقبال مردم نسبت به انتخابات از آن میانگین کمتر نشده، اگر بیشتر نشده باشد و شاید تمایل دارد نشان دهد مشارکت مردم بیشتر شده است و مردم حوادث را پشت سر گذاشتند و دوباره اعتمادشان به نظام سیاسی جلب شده است و بیش از گذشته در انتخابات شرکت می‌کنند.
نظام سیاسی به این میزان مشارکت نیاز دارد، چون همیشه این مسئله را به عنوان گواهی بر مشروعیت و پایگاه مردمی خودش قلمداد می‌کرده و هنوز هم به آن نیاز دارد. مهم‌تر از آن به نمایش این مشارکت نیاز دارد تا دیگران را هم قانع کند و به هواداران خود هم نشان دهد که هنوز مردم در صحنه هستند و از نظام پشتیبانی می‌کنند و آنها را دلگرم کند به این که سیاست سرکوب مخالفان کماکان می‌تواند ادامه داشته باشد، بدون هر گونه تزلزلی.
مسئله‌ای که در اینجا وجود دارد این است که آیا نظام سیاسی موفق می‌شود تصویری را که از میزان مشارکت می‌خواهد بسازد به مردم بخوراند، طوری که برای افراد بی‌طرف هم قابل پذیرش باشد و مورد قبول‌شان قرار گیرد یا نه.
بله، این چالش به وجود خواهد آمد، اما محدود است. از دو جهت می‌توان این چالش را مورد توجه قرار داد، اول این که نظام جمهوری اسلامی می‌خواهد در ادامه عزم جزم خود برای اخراج اصلاح‌طلبان از نظام سیاسی این بار هم نگذارد باقی‌مانده نیروهای اصلاح‌طلب یا کسانی که به مجلس بیایند و بعد به عنوان نیروی اصلاح‌طلب شناخته شوند، وارد مجلس شوند. به علاوه خطر جدیدی از جریان هواداران آقای احمدی‌نژاد وجود دارد یعنی نمی‌خواهند بگذارند افراد نزدیک به آقای احمدی‌نژاد وارد مجلس شوند. پس این هم چالشی است.
چالش بعدی رقابت در درون اصول‌گرایان است، یعنی راست‌های افراطی نزدیک به آقای خامنه‌ای از یک سو و از سوی دیگر راست به اصطلاح میانه‌رو که هر چند از رهبری پیروی می‌کند ولی ممکن است رهبری نسبت به این جریان ظنین باشد و مورد اعتمادش نباشد و همچنین راست سنتی که به نظر می‌رسد ماموریتش در نظام جمهوری اسلامی تمام شده و رهبر دیگر به آن نیاز ندارد و کم‌کم دارد از گردونه خارج می‌شود.
این سه گروه با هم رقابت‌هایی دارند و چون برای آینده ریاست جمهوری هم اسب‌های‌شان را آماده کرده‌اند تا سوار شوند برای رقابت، بین این‌ها چالشی وجود دارد برای گرفتن سهم بیشتری در مجلس آینده و سهم بیشتری از قدرت.
این چالش اگر مهار نشود ممکن است رقابت را از کنترل خارج کند و باعث شود آسیب‌هایی به کلیت نظام و رهبری وارد شود و این چیزی است که به عنوان چالش در موضع رقابت برای نظام مطرح است.
شیوه‌ای که این چالش‌ها وارد صحنه می‌شود و خود را بروز می‌دهد، به علاوه نتیجه این چالش‌ها در مجلس آینده هر دو بر صحنه سیاسی آینده ایران تاثیر می‌گذارد. به این ترتیب که هم نحوه شکل‌گیری مجلس، هم هویت سیاسی این مجلس و هم ترکیب و وزن سیاسی نیروهای مختلف تاثیر می‌گذارد بر انتخابات آینده ریاست جمهوری.
از طرف دیگر نظام سیاسی درصدد این است که ساختار سیاسی ایران را هم تغییر دهد. ممکن است این مجلس و نتایج آن صحنه را باز کند برای تصمیم‌گیری و تغییر نظام سیاسی ایران از یک نظام ریاستی به یک نظام پارلمانی.
مهم‌تر از همه این که در دو سال آینده اگر مجلس مطابق خواست رهبری شکل گیرد و نیروهای مخالف آقای احمدی‌نژاد در آن غلبه پیدا کنند، ریاست جمهوری تحت فشار قرار خواهد گرفت به عنوان متهم اصلی برای ناکارآمدی‌های همه این سال‌ها. چون باید کسی را به عنوان مسئول پیدا کنند و او را به عنوان مسئول اصلی ناکارآمدی‌ها در سطح کشور جا بزنند. یکی از نتایج این انتخابات احتمالا فشار بر دولت خواهد بود و می‌توان گفت انتخابات مجلس، شکل‌گیری و هویت سیاسی آن بر آینده صحنه سیاسی ایران تاثیر مستقیم دارد.
رادیوفردا در گفت‌و‌گویی با حسین قاضیان، جامعه‌شناس و تحلیل‌گر سیاسی در آمریکا، از او پرسیده است که در انتخابات نهم مجلس مهم‌ترین چالشی که جمهوری اسلامی با آن مواجه است چه خواهد بود؟
حسین قاضیان: من ترجیح می‌دهم از چالش‌هایی صحبت کنم که نظام سیاسی در این انتخابات با آن مواجه است. این چالش‌ها را می‌توان در چالش مشارکت و رقابت خلاصه کرد، یعنی اولا نظام سیاسی چگونه می‌تواند مردم را به پای صندوق‌های رأی بکشاند و چگونه آن را نمایش دهد و دوم چگونه رقابت محدود موجود بین کاندیداهای شرکت‌کننده را کنترل کند که بحران‌های سیاسی برای نظام و اعتبارش پیش نیاورد.
- آقای قاضیان! شما از چالش مشارکت در انتخابات آتی سخن گفتید. این چالش مشارکتی چه ویژگی‌هایی دارد؟
بنا بر آمار رسمی تا به حال در انتخابات هشت دوره گذشته مجلس دست‌کم حدود ۶۰ درصد مردم شرکت کرده‌اند. پس از بحرانی که بعد از انتخابات سال ۸۸ در ایران پیش آمد، نظام سیاسی موجود تلاش دارد که نشان دهد اقبال مردم نسبت به انتخابات از آن میانگین کمتر نشده، اگر بیشتر نشده باشد و شاید تمایل دارد نشان دهد مشارکت مردم بیشتر شده است و مردم حوادث را پشت سر گذاشتند و دوباره اعتمادشان به نظام سیاسی جلب شده است و بیش از گذشته در انتخابات شرکت می‌کنند.
نظام سیاسی به این میزان مشارکت نیاز دارد، چون همیشه این مسئله را به عنوان گواهی بر مشروعیت و پایگاه مردمی خودش قلمداد می‌کرده و هنوز هم به آن نیاز دارد. مهم‌تر از آن به نمایش این مشارکت نیاز دارد تا دیگران را هم قانع کند و به هواداران خود هم نشان دهد که هنوز مردم در صحنه هستند و از نظام پشتیبانی می‌کنند و آنها را دلگرم کند به این که سیاست سرکوب مخالفان کماکان می‌تواند ادامه داشته باشد، بدون هر گونه تزلزلی.
مسئله‌ای که در اینجا وجود دارد این است که آیا نظام سیاسی موفق می‌شود تصویری را که از میزان مشارکت می‌خواهد بسازد به مردم بخوراند، طوری که برای افراد بی‌طرف هم قابل پذیرش باشد و مورد قبول‌شان قرار گیرد یا نه.
- شما معتقد هستید یکی دیگر از چالش‌هایی که حکومت در انتخابات آتی با آن روبه‌رو است، چالش رقابت است. دراین انتخابات رقابت بین اصول‌گرایان است. شما فکر می‌کنید به این ترتیب اصلا چالشی به وجود خواهد آمد؟
بله، این چالش به وجود خواهد آمد، اما محدود است. از دو جهت می‌توان این چالش را مورد توجه قرار داد، اول این که نظام جمهوری اسلامی می‌خواهد در ادامه عزم جزم خود برای اخراج اصلاح‌طلبان از نظام سیاسی این بار هم نگذارد باقی‌مانده نیروهای اصلاح‌طلب یا کسانی که به مجلس بیایند و بعد به عنوان نیروی اصلاح‌طلب شناخته شوند، وارد مجلس شوند. به علاوه خطر جدیدی از جریان هواداران آقای احمدی‌نژاد وجود دارد یعنی نمی‌خواهند بگذارند افراد نزدیک به آقای احمدی‌نژاد وارد مجلس شوند. پس این هم چالشی است.
چالش بعدی رقابت در درون اصول‌گرایان است، یعنی راست‌های افراطی نزدیک به آقای خامنه‌ای از یک سو و از سوی دیگر راست به اصطلاح میانه‌رو که هر چند از رهبری پیروی می‌کند ولی ممکن است رهبری نسبت به این جریان ظنین باشد و مورد اعتمادش نباشد و همچنین راست سنتی که به نظر می‌رسد ماموریتش در نظام جمهوری اسلامی تمام شده و رهبر دیگر به آن نیاز ندارد و کم‌کم دارد از گردونه خارج می‌شود.
این سه گروه با هم رقابت‌هایی دارند و چون برای آینده ریاست جمهوری هم اسب‌های‌شان را آماده کرده‌اند تا سوار شوند برای رقابت، بین این‌ها چالشی وجود دارد برای گرفتن سهم بیشتری در مجلس آینده و سهم بیشتری از قدرت.
این چالش اگر مهار نشود ممکن است رقابت را از کنترل خارج کند و باعث شود آسیب‌هایی به کلیت نظام و رهبری وارد شود و این چیزی است که به عنوان چالش در موضع رقابت برای نظام مطرح است.
- آقای قاضیان! با توجه به چالش‌های رقابتی و مشارکتی که مطرح کردید، چه چشم‌اندازی از آینده انتخابات مجلس و نتایج آن دارید، در حالی که این انتخابات مجلس اولین انتخابات بعد از حوادث سال ۸۸ است؟
شیوه‌ای که این چالش‌ها وارد صحنه می‌شود و خود را بروز می‌دهد، به علاوه نتیجه این چالش‌ها در مجلس آینده هر دو بر صحنه سیاسی آینده ایران تاثیر می‌گذارد. به این ترتیب که هم نحوه شکل‌گیری مجلس، هم هویت سیاسی این مجلس و هم ترکیب و وزن سیاسی نیروهای مختلف تاثیر می‌گذارد بر انتخابات آینده ریاست جمهوری.
از طرف دیگر نظام سیاسی درصدد این است که ساختار سیاسی ایران را هم تغییر دهد. ممکن است این مجلس و نتایج آن صحنه را باز کند برای تصمیم‌گیری و تغییر نظام سیاسی ایران از یک نظام ریاستی به یک نظام پارلمانی.
مهم‌تر از همه این که در دو سال آینده اگر مجلس مطابق خواست رهبری شکل گیرد و نیروهای مخالف آقای احمدی‌نژاد در آن غلبه پیدا کنند، ریاست جمهوری تحت فشار قرار خواهد گرفت به عنوان متهم اصلی برای ناکارآمدی‌های همه این سال‌ها. چون باید کسی را به عنوان مسئول پیدا کنند و او را به عنوان مسئول اصلی ناکارآمدی‌ها در سطح کشور جا بزنند. یکی از نتایج این انتخابات احتمالا فشار بر دولت خواهد بود و می‌توان گفت انتخابات مجلس، شکل‌گیری و هویت سیاسی آن بر آینده صحنه سیاسی ایران تاثیر مستقیم دارد.