آیا کمک زمینی جنگ داخلی لیبی را کوتاه خواهد کرد؟

دو ماه پس از آغاز شورش علیه حکومت ۴۲ ساله معمر قذافی در لیبی، نیروهای زمینی بریتانیا با هدف شکستن بن‌بست نظامی کنونی به آن کشور وارد می‌شوند.

شماری از افسران نیروی زمینی فرانسه نیز، علی‌رغم اعلام مخالفت الن ژوپه، وزیر خارجه فرانسه، با «اشغال نظامی لیبی»، در کنار سربازان بریتانیایی، آموزش نیروهای مخالف قذافی را در بنغازی عهده‌دار خواهند شد.

نیروهای بریتانیایی و همچنین افسران فرانسوی که انتظار می‌رود از روز چهارشنبه ۲۰ آوریل به آن‌ها ملحق شوند، آموزش نیرو‌های شورشی را برای استفاده از سلاح‌های تحویلی به آن‌ها و همچنین یافتن آرایش بهتر نظامی برای مقابله با سربازان قذافی عهده‌دار خواهند شد.

طی چند هفته اخیر، جنگ داخلی در لیبی با نوعی بن‌بست نظامی روبه‌رو شده و سربازان قذافی در طرابلس و شورشیان در شهر بنغازی وضعیت دفاعی خود را تثبیت کرده‌اند.

عقب‌نشینی آمریکا

اگرچه نیروهای شورشی از پوشش هوایی نیروهای ناتو برخوردارند، از زمان فراخوانده شدن نیروهای آمریکایی از جنگ و واگذاری فرماندهی عملیات هوایی به ناتو، حملات نیروهای قذافی علیه آن‌ها، به‌خصوص در شهر مصراته افزایش یافته است.

مصراته با حدود ۵۰۰ هزار جمعیت، مابین شهر سیرت، محل تولد قذافی، و شهر طرابلس قرار گرفته و در مناطق غرب لیبی تنها شهری است که همچنان در اختیار شورشیان مخالف قذافی قرار دارد.

گذشته از بن‌بست کنونی در جنگ که ادامه آن متضمن تخریب بیشتر تاسیسات شهری و انهدام زیرساخت‌های اقتصادی است، وضعیت زندگی روزانه در شهر مصراته اینک بسیار دشوار شده و تلفات انسانی در آن در حال افزایش است.

اگرچه قطعنامه ۱۹۷۳ شورای امنیت اشغال نظامی لیبی را تجویز نکرده، بر دفاع از جان ساکنان لیبی به هر وسیله‌ای تاکید ورزیده است. ویلیام هیگ، وزیر خارجه بریتانیا، که در اعلام خبر اعزام نیروهای زمینی بریتانیا به لیبی از الن ژوپه، همکار فرانسوی خود، کم‌احتیاط‌‌تر به نظر می‌رسید، ماموریت نیروهای زمینی اعزامی را آموزش نیروهای شورشی اعلام کرد.

مخالفان جنگ

جز مخالفت پاره‌ای از اعضای ناتو، مانند آلمان و ترکیه، با جنگ در لیبی و خودداری آن‌ها از همراهی بریتانیا و فرانسه در اجرای طرح منطقه پرواز ممنوع بر فراز آن کشور، دولت‌های فرانسه و بریتانیا در این مورد با مخالفت‌های داخلی در کشور‌های خود نیز روبه‌رو هستند.

حزب لیبرال دموکرات بریتانیا و شریک دولت ائتلافی حزب محافظه‌کار با مشارکت در جنگ خارجی مخالف است و یکی از چهره‌های شناخته‌شده آن حزب نیز بعد از انتشار خبر حضور نیروهای زمینی بریتانیا در لیبی هشدار داد که «آمریکا هم حضور در جنگ ویتنام را با اعزام مشاوران نظامی خود آغاز کرد».

اگرچه بریتانیا و فرانسه اعلام کرده‌اند که نیروهای زمینی اعزامی آن‌ها در جنگ علیه قذافی شرکت مستقیم نخواهند داشت، با این وجود رد امکان تقویت نیروهای زمینی اعزامی به لیبی در آینده نا‌ممکن، و تصمیم به افزایش تعداد آن‌ها در آینده، بدون نیاز به انتشار اطلاعیه‌های بعدی، ساده‌تر از اعلام حضور سربازان و افسران نیرو‌های زمینی بریتانیا و فرانسه در جنگ خواهد بود.

همزمان با اعزام رسمی نیروهای زمینی فرانسه و بریتانیا به لیبی، گفته می‌شود که تعدادی از نیروهای ویژه سابق بریتانیا نیز که به عنوان کار‌شناس نظامی به استخدام بعضی از کشور‌های عربی درآمده و به امر آموزش نیروهای نظامی آن‌ها مشغول‌اند، ممکن است به بنغازی اعزام و در کنار شورشیان قرار گیرند.

فرانسه «شورای موقت انتقال» لیبی را که در بنغازی مستقر شده، به رسمیت شناخته است. این شورا عملا در نقش دولت جانشین قذافی معرفی شده و بعضی از کشورهای عربی نیز آن را به رسمیت شناخته‌اند.

هفته گذشته سه رهبر غربی: اوباما رئیس جمهور آمریکا، کامرون نخست وزیر بریتانیا و سرکوزی رئیس جمهور فرانسه در نامه‌ای که در روزنامه تایمز لندن انتشار دادند، خواستار کنار گذاشتن قذافی از قدرت و استقرار دولت جانشین در آن کشور شدند.

لیبی بدون قذافی

ادامه وضعیت موجود در لیبی که در هر حال در درازمدت قابل دوام نیست، تنها زیان‌های جنگ را افزایش می‌دهد. تاثیر وضع موجود در لیبی بر بازارهای جهانی نفت نیز قابل انکار نیست.

از زمان آغاز نا‌آرامی‌های کنونی در شمال آفریقا، قیمت هر بشکه نفت از کمتر از ۱۰۰ دلار تا مرز ۱۳۰ دلار افزایش یافته است. لیبی دارای بزرگ‌ترین ذخیره نفت در سراسر آفریقا است، و اعلام پایان جنگ داخلی و از سرگیری تولید نفت لیبی می‌تواند کاهش چشمگیر قیمت‌های نفت خام در بازار را به دنبال داشته باشد.

باید انتظار داشت که نیروهای زمینی بریتانیا و فرانسه بتوانند در تغییر بن‌بست کنونی نظامی آن کشور و روی کار آمدن یک دولت باثبات در طرابلس و یکپارچه کردن شرق و غرب لیبی موثر واقع شوند.

کشور لیبی استقلال خود را در سال ۱۹۵۱ به دست آورد. در سال ۱۹۶۹، معمر قذافی که تنها ۲۷ سال داشت پس از یک کودتای نظامی و برکناری ادریس، سلطان لیبی، قدرت را در آن کشور به دست گرفت.

در طول حکومت دیکتاتوری قذافی، لیبی بارها در تقابل با غرب قرار گرفت. در سال ۱۹۸۸ لیبی و حکومت قذافی به تدارک حادثه انفجار هواپیمای آمریکایی پان‌ام بر فراز روستای لاکربی در اسکاتلند، که به کشته شدن تمامی ۲۷۰ سرنشین آن انجامید، متهم شد و از این بابت مورد سرزنش قرار گرفت.

پاره‌ای از کشورهای غربی معتقداند پیوستن لیبی به دو کشور مصر و تونس، شمال آفریقا را از ثبات بیشتری برخوردار خواهد ساخت. در صورت ادامه حضور قذافی و پسران در طرابلس، دست یافتن به این هدف امکان‌پذیر نخواهد بود.

از این لحاظ، ورود نیروی زمینی بریتانیا و فرانسه را به لیبی، تحت هر عنوان و با هر تعریف از طبیعت ماموریت آن‌ها، می‌باید گامی تازه برای تسریع در کنار نهادن قذافی و پایان دیکتاتوری ۴۲ ساله او تلقی کرد.