مرگ پناهجوی ایرانی در کریسمس در هاله‌ای از ابهام

جزیره کریسمس منطقه‌ای است که پناهجویان پیش از ورود به خاک استرالیا، به آنجا فرستاده می‌شوند و تا روشن شدن وضعیتشان در آنجا می‌مانند.

حال آنطور که خبرگزاری‌ها و فعالان اجتماعی در استرالیا خبر می‌دهند، بار دیگر آشوب و درگیری در جزیره کریسمس آغاز شده است. آشوبی که مرگ یک ایرانی ِ کرد، به نام فاضل چگینی، به آن دامن زده است.

گزارشهای اولیه اگرچه مشخص نمی‌کند که آقای چگینی، چگونه جان باخته اما به چند نکته درباره او اشاره می‌کنند. فاضل چگینی، ۵ سالی بوده که به دنبال زندگی بهتر، و برای پناهجویی راهی استرالیا شده است. ابتدا در جزیره کریسمس بازداشت بوده، سپس در دوران آزادی کوتاه مدتش، در پی یک درگیری، باردیگر به بازداشتگاه بازگردانده می‌شود. منابع مختلف گزارش داده‌اند که او یکبار پیش‌تر دست به خودکشی زده بود، و روز شنبه گذشته، از بازداشتگاهش متواری شده بود، که روز بعد جسد او پیدا شده است.

درباره این رخداد، و اتفاق های مشابه در استرالیا، رادیوفردا با هری میناس مدیر بخش مطالعات پناهجویان در دانشگاه ملبورن گفتگو کرده است.

گفتگوی هانا کاویانی با هری میناس در مورد مرگ پناهجوی ایرانی

این اولین بار نیست که ما شاهد مرگ پناهجویان در استرالیا یا کمپ‌های بیرون از استرالیا هستیم. آیا شما اطلاعاتی درباره شرایط بازداشت این پناهجویان در جزیره کریسمس دارید؟

شرایط این منطقه بار‌ها بررسی شده است و از جمله توسط نهادهای مستقل نیز این کار انجام شده است. مثلا کمیسیون حقوق بشر استرالیا اخیرا تحقیقی درباره تعداد کودکانی که در این بازداشتگاه‌ها با خانواده‌هایشان هستند، انجام داده است.

همچنین پارلمان تحقیقاتی را انجام داده و نمایندگان سازمان ملل هم این کار را انجام داده‌اند. اتفاق نظر همگان به غیر از دولت این بوده است که وضعیت بسیار اسفبار است. خصوصا آنهایی که برای مدت طولانی بازداشت هستند. دیگر شکی در این نیست که این وضعیت به مشکلات روانی که بعضا جدی هم هستند می‌انجامد. در ۱۵ سال اخیر بیش از ۳۰ تن در این بازداشتگاه‌ها جانشان را از دست داده‌اند، چه بازداشتگاههای داخل خاک استرالیا و چه در نائورو و جزیره مانس.

همچنین افراد زیادی دست به خودکشی زدند و آشوبهایی به پا شده که در برخی از آن‌ها مردم مجروح شدند. و در یک پرونده در این زمینه، یک مرد ایرانی در این آشوب‌ها کشته شد، و پلیس علیه برخی کارکنان بازداشتگاه در گینه نو اتهاماتی را مطرح کرده که مطمئن نیستم اتهام قتل یا جرائمی خفیف‌تر از آن است. در نتیجه وضعیت این مراکز بسیار بد است، ‌خصوصا برای کسانی که زمان طولانی در بازداشت هستند و برای کودکانی که در این مراکز نگهداری می‌شوند.

در این پرونده اخیر، در مورد مرگ یک ایرانی دیگر به اسم فاضل چگینی، ما باز هم شاهد وضعیتی مشابه هستیم، که مرگ این شخص به آشوب و ناآرامی منجر شده است. شما در مقاله‌ای که دراینباره نوشته بودید، خواستار تحقیق دقیق و فوری در این زمینه شده بودید. ممکن است توضیح بدهید که این تحقیق چگونه باید انجام شود که اتفاق اینچنینی تکرار نشود؟

منظور من از اینکه در این زمینه تحقیق شود را باید توضیح دهم. مسلم است که ما یک روند مشخص در زمینه اینگونه مرگ‌ها داریم که اول پزشک قانونی باید تحقیقاتش را انجام دهد.

اما در اینگونه تحقیقات، دلیل مرگ در «لحظه مرگ» معمولا روشن می‌شود. وزیر مهاجرت ساعاتی پیش بیانیه‌ای منتشر کرده که معتقدند هیچ موضوع مشکوکی در رابطه با این مرگ مطرح نیست. این معمولا اشاره به این است که مرگ در پی خودکشی رخ داده است. اگر حتی مشخص شود که آقای چگینی خودکشی کرده است، این توضیح کافی نخواهد بود و منظور من از تحقیق همه جانبه این است که همه آنچه که به این مرگ منجر شده، مشخص شود.

نقش بازداشت طولانی مدت او در گذشته در این اتفاق چه بوده است، او به اتهام درگیری با شخصی دیگر محکوم شد و به بازداشتگاه برگردانده شد، شرایط بازداشت دوباره در جزیره کریسمس چه بود آورده شد؟ حدود دو سال و نیم پیش، موافقت شد که به این مرد (فاضل چگینی) باید پناهندگی تعلق بگیرد در نتیجه، او تحت حمایت دولت استرالیا بود و این کشور مسئولیت داشته است. اما به دلیل اتهامات دوباره به جزیره کریسمس برگردانده شد. در نتیجه حتی اگر او خودکشی هم کرده باشد، دلایلی که به مرگ منجر شده را باید در آستانه ورود به استرالیا جست.

اما آقای میناس، آیا اراده‌ای برای متوقف کردن این وضعیت، یا تغییر این شرایط، از سوی دولت استرالیا می‌بینید یا این روند همچنان ادامه خواهد یافت؟

موضوع همین جاست. این روند ما را به این می‌رساند که تحقیقات، به نوعی سطحی انجام شده است. من درباره مرگ این شخص هنوز اطلاعی دقیقی ندارم، چون در اینباره به صورت رسمی اطلاع رسانی نشده است. اما یک تحقیق سطحی توسط پزشک قانونی خواهد گفت که مثلا این مرد افسردگی داشته، می‌خواسته از بازداشتگاه فرار کند و خودکشی کرده است. این هیچ چیز را توضیح نمی‌دهد.

هنوز معلوم نیست که آیا مقام‌ها خواستار تحقیقات گسترده و درک بهتری در این زمینه شوند. من شک دارم این اتفاق بیفتد. اتفاق اخیر، پیش‌تر هم بار‌ها تکرار شده است. این روند بازداشت‌ها از دهه ۹۰ میلادی پابرجاست.

در دولت گذشته بر تعداد افرادی که با قایق می‌آمدند بسیار افزوده شده بود، و یک نوع وحشت ساختگی توسط دولت ایجاد شد و به شدت با این قایق‌ها مقابله شد. شعار نخست وزیر این بود: جلوی قایق‌ها را بگیرید. و حال که تعداد قایق‌ها کم شده، به نوعی سیاست موفقیت آمیز ارزیابی شده، در حالی که این برای کسانی که در بازداشتگاه‌ها هستند، با موفقیت بسیار فاصله دارد. این یک واکنش ساده انگارانه به یک مشکل پیچیده جهانی است.