به دنبال توافق جهانی بر سر برنامه هسته‌ای ایران و در انتظار لغو اکثر تحریم‌های اقتصادی علیه ایران، رفت‌وآمد هیات‌های مقامات دولتی اروپایی و ایرانی، بین تهران و پایتخت‌های اروپایی شدت گرفته و همه در پی گفتگو در مورد روابط جدید دیپلماتیک و اقتصادی با ایران هستند.
در حالی که معامله هسته‌ای دستاورد مهمی برای صلح و دیپلماسی است، و من و بسیاری دیگر در جامعه حقوق بشری ایران از آن حمایت کرده‌ایم، اما هنوز این نگرانی وجود دارد که تابلوی "خوش‌آمدید"ی که ایران روی در ورودی خود نصب کرده‌است، ممکن است مسایل مهم حقوق بشری را از دیده پنهان کند.
دولت‌های اروپایی نباید اجازه دهند اشتیاق آنان برای تجدید تعامل با ایران و بازارهای آن، نیاز فوری کشور برای اصلاحات در زمینه حقوق بشر را تحت‌الشعاع قرار دهد. در عوض، همان کانال‌های دیپلماتیک و اقتصادی که در حال شکل‌گیری است باید برای پاسخگو کردن ایران نسبت به پرونده حقوق بشرش مورد استفاده قرار گیرد.
پایان دادن به انزوای جهانی ایران به احتمال زیاد برای بسیاری از مردم عادی ایران واقعه خوبی خواهد بود. اما در حالی که اروپا تجارت با ایران را آغاز می‌کند، نمی‌تواند فرض کند که با وجود مثبت بودن این روند، تعاملِ صرف با ایران زندگی مردم را به صورت اساسی بهبودی خواهد بخشید. ایران هنوز کشوری است که در آن روزنامه‌نگاران و وکلا برای انجام مشاغل خود به زندان می‌روند، زنان نمی‌توانند بدون اجازه همسرشان به سفر بروند یا کار کنند، مجازات‌های شلاق و قطع عضو در ملاءعام اجرا می‌شوند، و مردم تقریبا بیش از هرجای دیگر جهان اعدام می‌شوند.
پایان دادن به انزوای جهانی ایران به احتمال زیاد برای بسیاری از مردم عادی ایران واقعه خوبی خواهد بود. اما در حالی که اروپا تجارت با ایران را آغاز می‌کند، نمی‌تواند فرض کند که با وجود مثبت بودن این روند، تعاملِ صرف با ایران زندگی مردم را به صورت اساسی بهبودی خواهد بخشید. ایران هنوز کشوری است که در آن روزنامه‌نگاران و وکلا برای انجام مشاغل خود به زندان می‌روند، زنان نمی‌توانند بدون اجازه همسرشان به سفر بروند یا کار کنند، مجازات‌های شلاق و قطع عضو در ملاءعام اجرا می‌شوند، و مردم تقریبا بیش از هرجای دیگر جهان اعدام می‌شوند.
علاوه براین، نقض حقوق بشر غالبا کسبه را گرفتار می‌کند، چه از طریق برنامه‌های نظارتی دولت که در بخش فن‌آوری اطلاعات پیاده‌سازی می‌شود و چه سیاست‌های تبعیض‌آمیزی که به عنوان نمونه به بسته شدن کسب و کار اعضای جامعه بهایی منتهی می‌شود و یا فساد اداری سیستماتیکی که عمدتا بدون نظارت تداوم دارد.
اگر اتحادیه اروپا و سایر دولت‌های اروپایی بخواهند از اینکه همکاریهای دیپلماتیک و اقتصادی با ایران بهبودی پیدا کند و وضعیت حقوق بشر کشور وخیم‌تر نشود کسب اطمینان کنند، آنها باید چهار اقدام اصلی را انجام دهند.
از جمله آنها باید تمرکز خود بر ایران را در سازمان ملل متحد حفظ کنند، تلاش‌های چندجانبه را از طریق گفتگوهای دوجانبه تکمیل کنند، با جامعه مدنی ایران همکاری نزدیک داشته باشند و موازینی برای مسئولیت‌های مرتبط با کسب وکار و اجتماعی تعیین کنند.
در ماه‌های اخیر، ایران تلاش کرده است تا گفتگوهای جدید دوجانبه‌ای را با بسیاری از کشورهای عضو سازمان ملل متحد، از جمله اتریش، سوییس، برزیل، کره جنوبی و آفریقای جنوبی برقرار کند. این گفتگوها می‌توانند راه‌های موثری برای ارتقاء حقوق بشر باشند، اما کشورهای خارجی باید هشیارباشند. نیت اولیه دولت ایران این است که مسایل حقوق بشری را در مباحث جداگانه مطرح کند. ایران به دنبال به حداقل رساندن نظارت عمومی از داخل سیستم سازمان ملل متحد و جلوگیری از شنیده شدن صدای مدافعان حقوق بشر و جامعه مدنی ایران در گفتگوهاست.
ما قبلا در سال ۲۰۰۲، زمانی که یک گفتگوی دوجانبه حقوق بشری بین اتحادیه اروپا و ایران، به عنوان جایگزینی برای انتخاب یک گزارشگر ویژه در مورد وضعیت حقوق بشر در ایران تشکیل شده بود، شاهد این واقعه بودیم. به اعتراف خود اتحادیه اروپا، این گفتگو به جایی ختم نشد و در سال ۲۰۰۹، وقتی موارد نقض حقوق بشر به دنبال انتخابات ریاست جمهوری مورد مناقشه به شدت افزایش یافت، سازمان ملل هیچ کارشناسی در محل نداشت تا با بحران مقابله کند.
به همین دلیل است که اروپا و شرکای آن باید از مشروعیت گسترده سیستم سازمان ملل استفاده کنند و به حمایت از دو قطعنامه سالانه مجمع عمومی سازمان ملل و شورای حقوق بشر، که یک گزارشگر ویژه برای ایران تعیین کرده است، ادامه دهند.
خارج از سازمان ملل، دولت‌های اروپایی می‌توانند گفتگوهای دوجانبه با جمهوری اسلامی ایران را، تنها به شرط اینکه این گفتگوها با معیارهای اندازه‌گیری و تمرکز بر مسایل خاص حقوق بشری و موارد خاص نقض حقوق بشر باشند، به نحو موثری دنبال کنند. در غیر اینصورت، مقامات ایرانی مجددا تلاش خواهند کرد تا تاثیر چنین روابطی را تضعیف کنند. برای مثال، رییس قوه قضاییه ایران، صادق لاریجانی، اخیرا با رییس جمهور اتریش، هاینز فیشر ملاقات کرد و پیشنهاد یک گفتگوی دوجانبه در خصوص "فلسفه" حقوق بشر را داد. با این همه مدافعان حقوق بشر و زندانیان عقیدتی که در زندان‌های ایران در حال پوسیدن هستند، مقامات اروپایی نمی‌توانند با همتایان ایرانی خود درگیر مباحث فلسفی انتزاعی بشوند. مسایل و جان انسان‌های واقعی اینجا در خطر است.
نقش جامعه مدنی ایران چه در داخل کشور و چه در تبعید بسیار عمده است. اتحادیه اروپا باید از مدافعان حقوق بشر ایرانی حمایت کرده و با آنها همکاری کند تا به برنامه‌ای شکل دهند که بتواند به واقع تاثیرگذار باشد. مدافعان حقوق بشر ایرانی بهتر از هرکس دیگر می‌دانند چه چیزی مورد نیاز است و چه موردی دست یافتنی است.
در این راستا، نقش جامعه مدنی ایران چه در داخل کشور و چه در تبعید بسیار عمده است. اتحادیه اروپا باید از مدافعان حقوق بشر ایرانی حمایت کرده و با آنها همکاری کند تا به برنامه‌ای شکل دهند که بتواند به واقع تاثیرگذار باشد. مدافعان حقوق بشر ایرانی بهتر از هرکس دیگر می‌دانند چه چیزی مورد نیاز است و چه موردی دست یافتنی است.
در انتها، هرگونه سرمایه گذاری تجاری در ایران باید استانداردهای لازم برای مسئولیت اجتماعی را برقرار کند. وقتی چندسال پیش شرکت نوکیا-زیمنس به ایران فن‌آوری مخابراتی ارائه کرد، ایران از آن برای ردگیری، پایش و دستگیری فعالان استفاده کرد که در نتیجه آن چند نفر از این افراد سال‌ها در زندان ماندند.
زیمنس و سایر کشورهای اروپایی که میل دارند مجددا به بازارهای ایران وارد شوند موظف هستند تا کسب اطمینان کنند که همانطور که در اصول راهنمای کسب و کار و حقوق بشر سازمان ملل متحد ذکر شده، تجارت آنها به نقض حقوق بشر از سوی دولت ایران کمک نمی‌کند.
علاوه بر این، پارلمان اروپا و هریک از دولت‌ها باید مقتضیات گزارش‌دهی حقوق بشری را برای شرکت‌هایی که در ایران کار می‌کنند تعیین کنند. این مقتضیات شرکت‌ها را تشویق می‌کند تا تاثیر حقوق بشری تجارت آنها با ایران را ارزیابی کنند و این ارزیابی را به صورتی شفاف گزارش کنند. در آخر، سرمایه گذاران نیز از ثبات و آزادی که اصلاحات حقوق بشری، به ویژه آن دسته از اصلاحاتی که حاکمیت قانون را تقویت می‌کنند، به ارمغان خواهند آورد بهره‌مند خواهند شد.
علاقه برای ایجاد ارتباط اقتصادی با ایران در حال حاضر بسیار بالا است. برای بسیاری در اروپا، اینک زمان آن رسیده که تنش‌های فزاینده سیاسی دهه قبل را پایان دهند. امیدوارم اروپا بتواند ورای جذابیت قابل توجه مالی، شرایط فعلی را نیز ببیند و این برهه از زمان را، علیرغم توافق هسته‌ای، فرصتی برای کمک به بسیاری از افراد در ایران که هنوز نمی‌توانند از آزادی‌های اساسی بشری بهره‌مند باشند ببیند. اگر ما ایران را در این زمان رها کنیم، ممکن است فرصت دیگری وجود نداشته باشد.
-----------------------------------------------------------------------
یادداشت‌ها بیانگر نظر نویسندگان آنهاست و بازتاب دیدگاه‌های رادیو فردا نیست