در تابستان سال ۱۹۸۵ یک وابسته تجاری جوان سفارت آمریکا در شهر مسکو با دو نماینده شرکت اپل که از اتحاد جماهیر سوسیالیستی شوروی دیدار میکردند، ملاقات کرد. مایک مرین این وابسته تجاری، به خاطر میآورد که یکی از آنها «مرد جا افتادهای» بود و دیگری «مرد جوان لاغر اندام، پر انرژی و عجولی» بود.
مایک مرین در مصاحبهای با رادیو اروپای آزاد/ رادیو آزادی گفت: «مرد جا افتادهتر کارت خود را به من داد که روی آن نوشته بود مشاور عمومی شرکت اپل و من پیش خودم گفتم حتما مسئولیت مهمی است. ولی نفر دوم مقامش را نگفت و من هم دیگر اهمیتی ندادم.»
مایک مرین میگوید آنها برنامه خود برای احداث یک کارخانه تولید کامپیوترهای اپل در اتحاد شوروی را برای او تشریح کردند. او در ادامه گفتگو به آنها هشدار داد که چنین طرحی بسیاری از مقررات تجاری آمریکا را نقض میکند که هدف آن جلوگیری از دستیابی دشمن آمریکا به فناوریهای حساس و پیشرفته است.
مرد جوان از شنیدن این موضوع خوشش نیامد.
مایک مرین میگوید: «او بلند شد و شروع کرد به داد کشیدن. به من گفت مگر کی هستی؟ تو فقط یک کارمندی و اصلا نمیفهمی. بعد مرد جا افتاده دخالت کرد و سعی میکرد همکارش را آرام کند. «
مایک مرین که در آن زمان ۲۵ ساله بود هنگام تعریف خاطرات خود همزمان با چهلمین سالگرد تاسیس شرکت اپل به خنده میافتد.
او غروب آن روز دو نماینده شرکت اپل را برای صرف شام به یک رستوران گرجی در شهر مسکو دعوت میکند که به خاطر غذاهای گوشتی و لذیدش شهرت دارد. آنجاست که متوجه میشود این مرد جوان و لاغری که به او توجه نکرده یکی از دو موسس نابغه شرکت اپل و از قرار معلوم سبزی خوار است.
مایک مرین میافزاید: «درست در همان لحظه من متوجه شدم که این مرد جوان استیو جابز معروف است.»
این ملاقات در اولین و تنها سفر استیو جابز به اتحاد شوروی اتفاق افتاد. از زمان مرگ موسس شرکت اپل در سال ۲۰۱۱ اطلاعات و شواهد جدیدی در مورد سفر او به اتحاد شوروی درست پس از روی کار آمدن میخائیل گورباچف رهبر اصلاح طلب آن
کشور، منتشر شده است.
پنج نکته و خاطره دیگر از سفر استیو جابز به اتحاد شوروی:
کا گ ب یا سی آی ای؟
طبق اسناد امنیتی آمریکا که براساس «قانون آزادی اطلاعات» و پس از گذشت مدت زمان مقرر علنی میشوند، نهادهای اطلاعاتی آمریکا فعالیتهای استیو جابز را زیر نظر داشتند. استیو جابز در گفتگویی با ماموران وزارت دفاع در سال ۱۹۸۸ به آنها میگوید در سفرش به مسکو با یک وکیل بین المللی ملاقات کرده که یا برای کا گ ب و یا سی آیای کار میکرده است. هر چند او در مورد حد وابستگی و یا همکاری این فرد با این سازمانهای اطلاعاتی شواهد دقیق نداشت. استیو جابز همچنین میافزاید به اعتقاد او فردی که ظاهرا برای تعمیر تلویزیون و بدو اینکه او بخواهد به اطاق هتل او آمده بود قاعدتا جز مامورانی بوده که در مسکو او را زیر نظر داشتند.
انقلاب مک
به نوشته والتر ایساکسون زندگینامه نویس رسمی استیو جابز که کتابش در سال ۲۰۱۱ منتشر شد، استیو جابز قبل از سفر به مسکو به یک نمایشگاه تجاری در شهر پاریس رفت. جورج بوش که در آن زمان معاون رییس جمهور آمریکا بود، در ملاقاتی با استیو جابز او را تشویق کرد تا کامپیوتر را به اتحاد شوروی ببرد تا از آن طریق «به انقلاب از پایین در آن کشور دامن بزند.»
مایک مرین وابسته تجاری سفارت آمریکا در شهر مسکو تایید میکند که در ملاقاتشان در سال ۱۹۸۵ استیو جابز مکالمه خود با جورج بورش را برای او تعریف کرد.
دوچرخه ذهن
استیو جابز در سفرش به مسکو برای دانشجویان رشته علوم کامپیوتر سخنرانی کرد. معلوم نیست آیا متن کامل این سخنرانی ضبط شده است یا نه. اما در سال ۲۰۱۱ ویکتور ژاخارف دانشمند با سابقه علوم کامپیوتر و عضو آکادمی علوم روسیه که در این سخنرانی استیو جابز شرکت داشت، بخشی از آن را منتشر کرد.
نمیتوان به دقت ترجمه این دانشمند روس از متن سخنرانی استیو جابز کاملا اطمینان کرد ولی در بخشی از مطلبی که او منتشر کرده استیو جابز به شیوه همیشگی خود برای توضیح قابلیتهای کامپیوتر استعاره تاثیر چرخ گردان بر پیشرفت بشر را بکار میبرد و میگوید آدمی وقتی روی دوچرخه مینشیند کارایی بسیار بیشتری دارد.
کسانی که با سخنرانیها و سیستم فکری استیو جابز آشنا هستند میدانند که او همیشه استعارههایی شبیه این را به کار میبرد و در زمان تاسیس شرکت اپل در روز اول آوریل ۱۹۷۶ گفته بود «کامپیوتر دوچرخه ذهن ماست.»
تروتسکیستی در غربت
به نوشته والتر ایساکستون زندگینامه نویس استیو جابز، زمانی که او در مسکو بود اصرار داشت در مورد لئون تروتسکی، رهبر بلشوئیکی که در دوران استالین «دشمن خلق» لقب گرفت و برای فراز از سرکوب به تبعید رفت، صحبت کند. از قرار معلوم یک مامور کا گ ب که برای دوران اقامت استیو جابز در مسکو او را همراهی میکرد، تلاش میکرد او را قانع کند و به استیو جابز گفته بود: «ازم نیست در مورد تروتسکی بیشتر از این صحبت کنی. مورخان ما حوادث آن دوران و اعمال او را دقیقا بررسی کردهاند و ما معتقدیم که او مرد بزرگی نبوده است.»
ممنوعیت سفر به ویلای روستایی
به نوشته زندگینامه نویس استیو جابز، موسس شرکت اپل در مراسم چهارم ژوئیه روز استقلال آمریکا که در محل سفارتخانه آن کشور برگزار شد شرکت کرد. اما مایک مرین وابسته تجاری سفارت میگوید دولت اتحاد شوروی به استیو جابز و سایر تجار و مدیران شرکتهای اقتصادی آمریکایی اجازه ندادند در مراسم مشابهی که در ویلای سفیر آمریکا برگزار شد شرکت کنند.
مایک مرین در مصاحبه با رادیو اروپای آزاد/ رادیو ازادی گفت: «ممنوع کردن شرکت این افراد در مراسم موضوع مهمی بود. به نظر من مقامات اتحاد شوروی میخواستند بیش از حد سختگیری کنند و به ما نشان دهند هر زمانی که بخواهند میتوانند در برنامههای ما مانع تراشی کنند.»