توافق های انتشار نيافته آژانس با ايران طی دومين جلسه بررسی توافق جامع اتمی با ايران در مجلس سنا که کميته نيروهای مسلح ميزبان آن بود، به يکی از موضوعهای کليدی در رويارويی نمايندگان دولت، و سناتور های منتقد توافق تبديل.
موضوع توافق های اعلام نشده اتمی و نحوه بازديد از مراکز نظامی، به بهانه وجه المصالحه قرار گرفتن امنيت و ظرفيت های دفاعی کشور، در ايران و نزد اصولگرايان مخالف با توافق نيز طی روزهای اخير حساسيت بيش از پيش بر انگيخته است.
روز جمعه هفته گذشته رضا نجفی نماينده ايران در آژانس بين المللی انرژی اتمی، هشدار داد : «افشای "ترتيبات محرمانه" توافق اتمی با گروه ۱+۵ ، تاثير منفی بر اجرای آن خواهد داشت.»
در واکنشی ديگر به تحولات مرتبط با بخشهای محرمانه توافق اتمی وين، علی صالحی رييس سازمان انرژی اتمی ايران نيز طی يک برنامه تلويزيونی-يکشنبه شب، ضمن ارائه توضيحات سر بسته پيرامون مفاد توافق، تلويحاً تائيد کرد که "نتايج تحقيقات آژانس از فعاليتهای گذشته اتمی ايران، (بخشهای مشکوک به داشتن ابعاد نظامی) محرمانه خواهد بود.
به دليل اهميت خاص ضميمه های انتشار نيافته توافق ها که مفاد آن حتی از دسترس قانون گذاران کشورهای طرف مذاکرات نيز دور نگاه داشته شده، يک هفته پيش از آغاز رسمی بازبينی سنا، مايک پومپيو عضو جمهوری خواه مجلس نمايندگان آمريکا از کانزاس، و تام کاتن سناتور از آرکانزاس و عضو جمهوری خواه کميته نيرو های مسلح سنا، ( بر اساس اطلاعات مندرج در وب سايت پومپيو) راهی وين مقر آژانس بين المللی انرژی اتمی شده و با آمانو دبيرکل ديدار و در اين مورد با وی گفتگو کردند.
هر دو قانونگذار آمريکايی دارای سابقه خدمت در نيرو های مسلح آمريکا و عضو کميته های مرتبط با نيرو های مسلح و اطلاعات در مجلس نمايندگان و سنا هستند.
بازرسی از پارچين
آقای علی خامنه ای رهبر جمهوری اسلامی در روز چهارشنبه ۳۰ ارديبهشت –کمتر از دو ماه پيش از انقضای مهلت پايان مذاکرات اتمی، در جمع فرماندهان سپاه پاسداران و هنگام شرکت در مراسم دانش آموختگی دانشجويان افسری و تربيت پاسداری طی سخنانی تاکيد کرد: «همانگونه که قبلا هم گفته شد، اجازه هيچگونه بازرسی از هيچيک از مراکز نظامی و همچنين گفتگو با دانشمندان هسته ای و ساير رشته های حساس و اهانت به حريم آنها، داده نخواهد شد.»
وی همچنين اظهار داشت: «من اجازه نخواهم داد که بيگانگان بيايند و با دانشمندان و فرزندان عزيز و برجسته اين ملت صحبت و از آنان بازجويی کنند.»
يک ماه پيش از آن، روز ۳۰ ماه فروردين، حسين سلامی جانشين فرمانده سپاه پاسداران اظهار داشته بود :«اجازه دادن به نيروی بيگانه برای بازديد از پادگان های نظامی، مانند اشغال سرزمين است و اگر طرف مقابل در اين خصوص حرف بزند بايد با سرب داغ جوابش را داد.»
سابقه های مشکوک
از سال ۲۰۱۱ تاکنون آژانس بين المللی اتمی خواستار بازديد و نمونه بر داری از سايت نظامی پارچين بوده و مدعی است، بر اساس اطلاعاتی که از سوی يک کشور عضو دريافت داشته، ايران در محل ياد شده مبادرت به آزمايش مواد انفجاری با قدرت زياد و شليک نوترونی بمنظور ساختن ماشه بمب اتمی نموده است.
تعداد زيادی تصاوير ماهواره ای، بخصوص شماری که از سوی موسسه معتبر مطالعات استراتژيک در واشنگتن طی سه سال گذشته انتشار يافته، حاکی از خاک برداری های گسترده، شستشوی خاک و حتی ايجاد ساختمان در محل مظنون به انجام آزمايشهای مشکوک در پارچين است.
پيشتر، اطلاعات گسترده ديگری نيز ، از سوی فردی بنام وياچسلاو دانيلنکو ، يکی از کارشناسان فنی دست در کار تلاشهای جنبی اتمی تابع اوکراين و متخصص توليد الماس مصنوعی انتشار يافته بود مبنی بر مشارکت مستقيم او در طراحی و ساخت کپسول انفجاری مورد نياز برای شليک نوترونی در شهرک صنعتی اراک و متعاقباً حمل و نصب آن در پارچين پيش از سال ۲۰۰۳.
مرکز بين المللی مطالعات استراتژيک بر اساس گفتگو با دانيلنکو و همچنين اطلاعاتی که فرزند وی انتشار داد کتاب ويژه ای منتشر ساخت که طی آن جزئيات مربوط به اقدامات ايران برای ساخت ماشه اتمی درج شده است.
با اين وجود، ايران اصرار داشته و دارد که هرگز بدنبال ساخت بمب اتمی نبوده و در اين زمينه به فتوای رهبر جمهوری اسلامی مبنی بر غير مجاز شمردن تلاش برای ساختن بمب اتمی نيز استناد می شود. در عين حال مسئولان ايران اجازه بازديد و نمونه برداری از خاک پارچين را نيز نميدهند.
اهميت امضاء توافق
موضوع بازديد از پارچين، که بخشی از راستی آزمايی لازم برای رسيدن به توافق با ايران و رفع تحريمها بشمار ميرود در جريان مذاکرات تدريجا آنقدر اهميت يافت که عملا نتيجه گفتگوهای سياسی ايران با گروه ۱+۵ را در خطر شکست قرار داد.
با اينکه آمريکا اطمينان داشت که فعاليتهای اتمی گذشته ايران دارای ابعاد مشکوک نظامی بوده، همچنان مصمم بود که با ايران به يک توافق برای محدود ساختن برنامه اتمی آن بدون توسل به نيروی نظامی دست يابد.
طی مراحل پايانی مذاکرات و با يک عقب گرد آشکار از مواضع گذشته بمنظور نجات مذاکرات اتمی از خطر شکست، جان کری وزير خارجه آمريکا روز ۱۶ ماه ژوئن اظهار داشت : «ما بر آن چيزی که ايران در گذشته انجام داده متمرکز نيستيم. ما شکی نداريم و مطمئن هستيم که آنها چه برنامه های نظامی ای داشتند. اما الان برای ما اين مهم است که به آينده نگاه کنيم.»
بنظر ميرسد راه حل يافته شده برای تغيير نحوه بازرسی از پارچين به اين صورت شکل گرفته که مسئوليت نمونه برداری خاک در پارچين، بجای بازرسان آژانس توسط ايران انجام و نمونه ها برای آزمايش به آژانس تحويل داده شود؛ با اين شرط که نتايج آزمايش نيز آشکار نشده و مفاد آن جزء پرونده های سری آژانس باقی بماند.
بمنظور تائيد اين بخش از توافق سری با تهران، يوکيا آمانو دبير کل آژانس روز ۱ ماه ژوئيه عازم تهران شد و طی ديدار با حسن روحانی و علی اکبر صالحی موافقت خود را نسبت به موضوع توافق ابراز داشت.
با اين وجود در مورد موضوعهای مورد گفتگوی با آمانو و علت سفر غير منتظره او به تهران گزارش رسمی انتشار نيافت.
در واکنش به اين بخش از توافق وين که موضوع راستی آزمايی از «گذشته فعاليتهای اتمی جمهوری اسلامی» را ميتواند عملا منتفی بسازد، سناتور باب کورکر رييس کميته روابط خارجی سنای آمريکا اظهار داشت که قبول نمونه برداری توسط ايران و تحويل آن به آژانس مانند «درخواست از روباه برای مراقبت از مرغها است.»
محتوای دو زمينه توافق سری
بر اساس مفاد مذاکرات کميته مطرح شده در کميته نيرو های مسلح سنا، ، بيانيه های رسمی و اظهارات غير رسمی وزير خارجه آمريکا، مطالب منتشر شده در سايت شخصی مايک پومپيو عضو مجلس نمايندگان که بعد از انجام سفر او به وين و گفتگو با آمانو دبير کل آژانس انتشار يافته، همچنين اظهارات سناتور تام کاتن، روشن است که توافق محرمانه اتمی با تهران در دو زمينه صورت گرفته است:
۱-نحوه انجام بازرسی از پارچين و شيوه نمونه برداری از خاک
۲-نحوه ادامه همکاری ايران با آژانس در مورد راستی آزمايی در قبال فعاليتهای مشکوک به داشتن ابعاد نظامی.
بدون شک در اين مورد جمهوری اسلامی ضمن گرفتن امتيازهای راضی کننده از آمريکا، امتيازهايی نيز در اختيار آنها قرار داده و تعهداتی را پذيرفته که با موضوع خط قرمز های اعلام شده قبلی-بخصوص از سوی آقای علی خامنه ای و فرماندهان سپاه، در تناقض است.
دولت آمريکا نيز به دليل حساسيت های جمهوری خواهان کنگره و مخالفتهای اسرائيل، مايل نيست انعطاف پذيری در قبال جمهوری اسلامی و تغيير اولويت، از پرداختن به فعاليتهای اتمی گذشته در ايران ( راستی آزمايی) ، به اعمال محدوديت در مورد فعاليتهای اتمی آينده را آشکار، و در نتيجه توافق اتمی را انتقاد پذير تر از پيش بسازد.
اظهار نظر سه عضو معتبر کنگره آمريکا در رابطه با توافق سری اتمی با تهران چکيده ای است از نظر مخالفان توافق اتمی در کنگره و گرايش نمايندگان اکثريت به عدم پذيرش مفاد توافق در وضعيت کنونی.
--------------------------------
یادداشت‌ها بیانگر نظر نویسندگان آنهاست و بازتاب‌دهنده نظری از سوی رادیو فردا نیست.
سناتور جان مکين رييس کميته نيرو های مسلح ميگويد: " دولت از ما می خواهد به توافقی رای بدهيم که از مفاد آن بی خبريم."
پامپيو عضو مجلس نمايندگان آمريکا ميگويد: "اين توافق بدترين شکل رسيدن به تعامل در صندوق خانه است. دولت اوباما قادر به انتشار موضوع توافق موازی با ايران که برای بازديد از مجتمع نظامی پارچين صورت گرفته نيست. اين نحوه اقدام نه تنها مغاير با مفاد قانون بررسی توافق اتمی با ايران، است که همچنين از کنگره ميخواهد توافقی را مورد تصويب قرار دهد که قادر به بررسی آن نيست."
سناتور آمريکايی تام کاتن ميگويد: "با خودداری از آشکار ساختن بخشهای محرمانه توافق های اتمی با ايران، دولت اوباما از کنگره و مردم آمريکا ميخواهد از پيمانی پشتيبانی کنند که قادر به بازبينی مفاد آن نيستند. آنچه ما نمی توانيم آنجام دهيم، پشتيبانی و باور کردن رژيمی است که حامی تروريسم و مخالف با آمريکا است.
پنهان نگاه داشتن بخشهايی از توافق اين پرسش را مطرح ميسازد که آيا بخشهای ديگری از آن نيز سری نگاه داشته شده و در دسترس ما قرار ندارد؟"