چند سالی است که بخش زیادی از فرودگاهای اصلی ایران به پارکینگ هواپیماهای فرسوده تبدیل شده است حالا سازمان هواپیمایی کشوری از خروج ۲۷ هواپیمای فرسوده از سه فرودگاه اصلی ایران خبر داده اما در ایران چه تعداد هواپیمای فرسوده وجود دارد و قرار است بر سر این هواپیماها چه بیاید؟
رضا جعفرزاده، مدیر روابط عمومی سازمان هواپیمایی کشوری از خروج ۲۷ فروند هواپیمای از رده خارج، از فرودگاه‌های کشور خبرداده و گفته است: «براساس بخشنامه سازمان هواپیمایی کشوری شرکت‌های هواپیمایی متعهد شده‌اند ظرف سه ماه آینده نسبت به خروج کلیه هواپیماهای از رده خارج خود اقدام کنند.
برای استفاده بهینه از ظرفیت‌های موجود، ارتقای ایمنی و کاهش تاخیرها خروج این هواپیماها لازم است به همین دلیل زمینه خروج خروج ۲۷ فروند هواپیمای از رده خارج از فرودگاه‌های مهرآباد، هاشمی نژاد مشهد و زاهدان فراهم شده است .هواپیماهای مذکور از نوع بوئینگ ۷۴۷، بوئینگ ۷۲۷، فوکر۱۰۰، ایرباس ۳۰۰ و فالکن است که ۱۰ فروند از این تعداد هواپیماها متعلق به ناوگان هوایی جمهوری اسلامی ایران، ۱۱ فروند ماهان، ۵ فروند آسمان و یک فروند از هواپیمایی پویاست.»
در حال حاصر بیش از ۱۰۰ فروند هواپیما در ایران زمین گیر شده اند و قابلیت پرواز ندارند.
تنها در فرودگاه مهر آباد ۴۰ فروند هواپیمای زمینگیر و غیرعملیاتی وجود دارد . اما مشکل آنجاست که سن متوسط ناوگان هوایی ایران بیست سال است و از حدود ۲۵۰ هواپیمایی فعال در ناوگان ایران در حدود ۱۵۰ هواپیما فعلا عملیاتی است . عمر بالای ناوگان هوایی ایران سبب می شود به مرور زمان به هواپیماهای غیر فعال افزوده شود به عنوان نمونه ناوگان هوایی ایران ایر در سال ۹۴ بیش از ۵۰ فروند هواپیمای عملیاتی داشت اما این تعداد در سال ۹۵ به ۳۸ فروند کاهش یافته است.
از طرفی بسیاری از بزرگترین و اصلی‌ترین هواپیماهای شرکت ایران ایر طی سال جاری در حال زمین گیر شدن هستند.
شرکت ایران‌ایر با زمینگیر شدن هواپیماهای بوئینگ ۷۴۷ تمامی پرواز‌های دوربردش را به طور موقت تعطیل کرده است.
شرکت ایران‌ایر با زمینگیر شدن هواپیماهای بوئینگ ۷۴۷ تمامی پرواز‌های دوربردش را به طور موقت تعطیل کرده است.
این شرکت که تا چند سال پیش حتی پروازهایی تا آمریکای لاتین داشت، در سال‌های اخیر به تدریج پرواز‌های دوربرد خود را کم کرده است. در همین راستا ابتدا این شرکت پرواز ژاپن خود را متوقف کرد و پس از آن پروزا‌های این شرکت به مالزی و چین هم متوقف شدند.
این در حالی است که کشورهای شرق آسیا بخصوص چین و مالزی بیشترین مسافران پرواز‌های خارجی دوربرد به سمت ایران را دارند. هم اکنون بخشی از این حمل نقل را شرکت ماهان و بخش دیگری را هم شرکت‌های چینی و شرکت ایر آسیا برعهده گرفته‌اند.
ایران‌ایر تا چندی پیش چهار فروند هواپیما ۷۴۷ داشت که این چهار هواپیما به دلیل عمر بالا از سرویس خارج شده‌اند گویا از این تعداد ۷۴۷ تنها یک فروند یعنی مدل اس پی قادر است پس از چند ماه تعمیرات اساسی به ناوگان ایران‌ایر بازگردد.
هم اکنون یکی از بزرگترین مشکلات برای هواپیماهای فرسوده چگونگی از رده خارج کردن آن هاست.
فرهاد پرورش مدیر عامل ایران ایر در خصوص خروج هواپیماهای زمین گیر هما از فرودگاه‌ها، با بیان اینکه تاکنون تعدادی از هواپیماها را از رده خارج کرده و برخی را خرد کردیم، گفته است: «به دلیل اینکه باید آلومینیوم آنها به فروش برسد و قطعات هم معدوم شود، کار خردسازی ر ا انجام دادیم. البته تعدادی هواپیمای بزرگ مانند ۷۴۷ داریم که خرد کردن آن سخت است اما خرد کردن هواپیماهای کوچک مانند فوکر و بویینگ ۷۲۷ را خودمان انجام دادیم. ایران ایر هم اکنون ۸ تا ۱۰ فروند هوپیما دارد که از رده خارج شده و موارد قانونی را طی کرده و به تصویب هیات مدیره رسیده است و پس از آن خرد می شود.
برخی دانشگاه‌ها و شهرستان‌ها برای کارهای آموزشی درخواست هواپیما داده اند اما کار انتقال این هواپیماها ساده نیست.»
ایران‌ایر تا چندی پیش چهار فروند هواپیما ۷۴۷ داشت که این چهار هواپیما به دلیل عمر بالا از سرویس خارج شده‌اند گویا از این تعداد ۷۴۷ تنها یک فروند یعنی مدل اس پی قادر است پس از چند ماه تعمیرات اساسی به ناوگان ایران‌ایر بازگردد.
تعداد بالای هواپیمای فرسوده سبب شده تا اسقاط این هواپیماها برای شرکت‌های داخلی مشکل ساز شود. هم اکنون روند اسقاط هواپیماهای فرسوده در ایران با وجود تعداد بالای این هواپیماها بسیار کند پیش می رود.
فرهاد پرورش مدیر عامل ایران ایر با اعلام اینکه در دوسال اخیر دو یا سه فروند معدوم شده است و ۸ تا ۱۰ فروند دیگر هم باید معدوم شود، می گوید: «حدود ۱۰۰ فروند هواپیمای زمین گیر داریم که تعداد زیادی از آنها شاید اقتصادی نباشد. این هم پدیده‌ای است که در همه دنیا وجود دارد اما در ایران دیرتر اتفاق افتاده است. در حال حاضر که هواپیمای جدید در حال ورود به کشور است، این هواپیماها را معدوم خواهیم کرد،
البته تعدادی هواپیما در فرودگاه‌های مهرآباد، اصفهان، کیش و سایر فرودگاه‌ها است که از مدل توپولف یا ایلوشین هاست و حتی شرکت‌های دارنده این هواپیماها الان منحل شده اند. البته با یکی دو شرکت خارجی هم که متخصص این کار هستند، صحبت کردیم و احتمال دارد که به دلیل تجهیزات و امکانات بیشتر آنها، برای معدوم سازی هواپیماها با آنها به تفاهم برسیم. این کار زمان بر است و نیروی انسانی زیادی می خواهد چرا که هواپیماهای بزرگ ابزار آلات بیشتری می خواهد، زیرا وقتی می‌خواهیم یک بال را جدا کنیم با آن وزن و وسعت، کار خطرناکی است که فضای کافی هم نیاز دارد بنابراین معدوم سازی آرام آرام برای هواپیماهای کوچک تر در حال انجام است.»
از حدود ۲۵۰ فروند هواپیمای موجود در ایران کمتر از ۵۰ فروند عمر زیر ۱۵ سال دارند . طی چند سال اخیر تردد بسیاری از هواپیماهای روسی مانند توپولوف و ایران ۱۴۰ هم در ایران ممنون شده است . با این وجود بسیاری از این هواپیماها هم اکنون اسقاط نشده اند و در فرودگاه‌های ایران پارک هستند . و بسیاری از فرودگاهای ایران عملا اکنون به پارکینگ هواپیماهای قدیمی تبدیل شده اند.
استفاده برای مصارف توریستی مثل تبدیل کردن به رستوران یا در اختیار قرار دادن این هواپیماها به دانشگاه ها از مواردی است که هم اکنون مطرح است اما تعداد بالای هواپیماهای از رده خارج ایرانی که با ورود هواپیماهای جدید به تعداد آنها هم اضافه خواهد شد کار را برای از رده خارج کردن این هواپیماها مشکل کرده است.
مقصود اسعدی سامانی دبیر انجمن شرکت‌های هواپیمایی درباره برنامه‌‌های سازمان هواپیمایی برای اسقاط هواپیماهای فرسوده و خروج آنها از فرودگاه‌ها و افزایش ظرفیت پارکینگ هواپیما، گفته است: «خروج هواپیماهای زمینگیر از فرودگاه‌ها، اقدامی تدریجی است و یک‌باره امکان پذیر نیست. در حال حاضر غیر از ۲۰ فروند توپولف زمینگیر، تعدادی هواپیمایی بوئینگ ۷۴۷، بوئینگ ۷۲۷ و بوئینگ ۷۳۷ و همچنین تعدادی فوکر در فرودگاه‌ها وجود دارد که زمینگیر بوده و از رده خارج هستند و باید به تدریج اسقاط شده و فروخته شوند. اگر بخش خصوصی این هواپیماهای اسقاط را خریداری کند می‌تواند از آن استفاده‌های دیگر داشته باشد اما هواپیماهایی که متعلق به ایران‌ایر است اموال دولتی محسوب می‌شود و اسقاط کردن آنها پروسه طولانی مدت دارد.»