پاکستان درتلاش خود برای بدست آوردن دل عربستان و درعین حال نرنجاندن ایران، پی در پی پیام های گمراه کننده‌ای به ریاض و تهران مخابره میکند و اغلب قول و قرارهای خود را زیر پا میگذارد.
در سالهای اخیر پاکستان قول‌های رسمی و غیر رسمی زیادی به ایران داده است اما به باور ناظران منطقه‌ای انتظار نمیرود که اسلام آباد به بیشتر آنها وفا کند.
پیامهای ضد ونقیض به ایران
آخرین بد قولی پاکستان در پیوند با لوله گازی ایران – پاکستان است. متعاقب سفر نواز شریف، نخست وزیر پاکستان به تهران در اردیبهشت ۱۳۹۳، او و حسن روحانی، رئیس جمهوری ایران، توافق کردند که پروژه خط لوله انتقال گاز ایران به پاکستان را هر چه زودتر به ثمر برسانند.
نزدیک به چهار سال پیش، در ماه مارس ۲۰۱۳، بر پایه یک قرار داد پاکستان توافق کرد که روزانه ۲۱.۵ میلیون متر مکعب گاز از ایران دریافت کند. ایران برای انتقال گاز به پاکستان لوله گذاری را تا مرز پاکستان به پایان رسانده است ولی پاکستان برای لوله گذاری در خاک خود که طول آن به ۷۸۰ کیلومتر میرسد، پیشرفتی نداشته است.
برخی از رسانه‌های پاکستانی از قول ناظران و کارشناسان، علت این کندکاری پاکستان را فشار ناشی از چین گزارش کرده اند. پکن اسلام آباد را متقاعد کرده است که «کرویدور اقتصادی چین و پاکستان» برای تامین نیازمندیهای نفت و گاز پاکستان کافی است - کریدوری به طول ۲۴۴۲ کیلومتر که با هزینه‌ای معادل ۵۲ میلیارد دلار احداث شده و بندر گوادر پاکستان را به شهر کاشغر در ناحیه خودگردان سین کیانگ درشمال غربی چین متصل میکند و در سال جاری میلادی به بهره‌برداری خواهد رسید.
این در حالی است که به تازگی اویس احمد خان لغاری، رئیس کمیسیون روابط خارجی پاکستان، در ملاقات با علا الدین بروجردی، رییس کمیسیون امنیت ملی مجلس شورای اسلامی، از «تصمیم جدی پاکستان برای تکمیل خط لوله گاز ایران و پاکستان» سخن به میان آورده است .بروجردی نیز بر همین اساس از تکمیل و بهره برداری «هر چه سریع تر» این پروژه تاکید ورزید. او در ادامه گفت: «روابط با پاکستان برای جمهوری اسلامی ایران حائز اهمیت فوق العاده است و دو کشور ثابت کرده اند که در شرایط سخت دوستان واقعی یکدیگر بوده اند.»
علاالدین بروجردی که ۶ بهمن سال جاری برای یک سفر سه روزه به اسلام آباد رفته بود، به گزراش رزنامه «اکسپرس تریبون» پاکستان ضمن خواهر خواندگی چابهار و گوادر و مکمل دانستن این دو بندر گفت: «ایران مایل است به کریدور اقتصادی چین و پاکستان بپیوندند». به گفته او تشکیل مثلث همکاریهای ایران- پاکستان- چین برای توسعه همه جانبه منطقه مفید خواهد بود. گفتنی است که ایران با کمک هند در حال توسعه بندرچا بهاراست که راه را برای دسترسی هند به افغانستان و آسیای مرکزی هموار میکند.
روابط دیرینه با عربستان
در مقابل، همکاریهای پاکستان با عربستان به ویژه در زمینه نظامی و امنیتی سابقه دیرینه دارد.عربستان از مهمترین شرکای تجاری پاکستان است و مهمترین منبع تامین نفت خام این کشور به شمار میرود. عربستان بارها در بسته‌های گوناگون مالی چه به صورت کمک‌های بلاعوض و چه در قالب وام ، به کمک پاکستان شتافته است از جمله کمک مالی ۱.۵ میلیارد دلاری ریاض در سال ۲۰۱۴ که ازبروز بحران تراز پرداختهای اسلام آباد جلوگیری کرد.
آمار انتشار یافته از «مرکز مطالعات پاکستان و خلیج [فارس]» در اسلام آباد نشان میدهد که ۱.۵ میلیون نفر از شهروندان پاکستانی در بخش‌های مختلف اقتصادی، نظامی، امنیتی و انتظامی در عربستان کار میکنند. پول ارسالی این شهروندان به پاکستان در سال ۱۶-۲۰۱۵ میلادی بالغ بر شش میلیارد دلار بود.
دو کشور پاکستان و عربستان نقاط مشترک فراوانی دارند. ارتش پاکستان به طور سنتی به همکاری با عربستان گرایش دارد و در سال ۲۰۱۶، این کشور بزرگترین وارد کننده سلاحهای پاکستانی بود.
همکاری نظامی مشروط
با اینهمه، دو کشور مذکور به رغم نقاط مشترک و همکاریهای دیرینه شان از تشکیل یک پیمان نظامی باز مانده اند. اسلام آباد به طور سیستماتیک از ریاض پیروی نمیکند واز سوی دیگر نمیخواهد که ایران را از خود برنجاند.
سال گذشته میلادی وقتی که محمد بن سلمان، جانشین ولیعهد و وزیر جنگ عربستان سعودی، اعلام کرد که شماری از کشورهای اسلامی قرار است با تشکیل یک اتحاد نظامی به بحران یمن و خیزش حوثی‌ها پایان دهند، پاکستان از پیوستن به این اتحاد خودداری کرد.
به رغم این، به تازگی اسلام آباد با فرماندهی «اتحاد نظامی اسلامی» توسط ژنرال بازنشسته راحیل شریف، فرمانده پیشین ارتش پاکستان، موافقت کرد. این اتحاد که رهبری آن را عربستان سعودی بعهده دارد و مرکز آن در ریاض است، در نیمه دسامبر سال گذشته شکل گرفت و ۳۹ کشور از جمله ترکیه، پاکستان،مالزیا، مصر، بنگلادش، نیجریه، گابون و کشورهای شورای همکاری خلیج فارس را شامل میشود. هدف از این اتحاد نظامی مبارزه با تروریسم به ویژه تهدید‌های ناشی از آن از کشورهای عراق، سوریه، یمن، و لیبی است. اما بسیاری از ناظران تشکیل و رهبری این اتحاد از سوی عربستان را که جمهوری اسلامی را مسبب بی‌ثباتی و نزاعهای فرقه‌ای در خاورمیانه میداند، ایجاد جبهه ای متحد در مقابل ایران میدانند و این پاکستان را در وضعیت بسیار دشواری قرار داده است . پاکستان، همسایه ایران، به عنوان دومین کشور اسلامی از حیث جمعیت که یک پنجم جمعیت ۲۰۲ میلیونی آن را شیعیان تشکیل میدهند، نیاز دارد که رابطه حسنه‌ای با ایران داشته باشد.
از این رو خواجه محمد آصف، وزیر دفاع پاکستان، در واکنش به برخی اظهارات در مورد ماهیت ضد ایرانی «اتحاد نظامی اسلامی» اعلام کرد که هدف پاکستان از شرکت در این اتحاد از حفظ تمامیت ارضی عربستان فراتر نمیرود.
او در ادامه تاکید کرد که نیرو‌های پاکستانی در جنگ داخلی یمن شرکت نخواهند کرد و هدف پاکستان برقراری صلح در منطقه است نه «شکاف در امت اسلامی».
در این راستا ژنرال راحیل شریف هم پس از قبول فرماندهی «اتحاد نظامی اسلامی» تصریح کرد که این اتحاد علیه تروریسم است نه علیه ایران. اضافه براین، ژنرال قمر جاوید بجوا، در اولین سفر خارجی خود به عنوان فرمانده جدید ارتش پاکستان، به عربستان رفت تا مقامهای سعودی را از تعهد اسلام آباد در مورد دفاع از عربستان آگاه کند.
«بند بازی» پاکستان
اظهارات دو ژنرال یاد شده و وزیر دفاع پاکستان و سخنان مشابه دیگر مقامهای پاکستانی نشان میدهد که دولت نواز شریف با انتخاب راه میانه‌ای تلاش دارد که ضمن نشان دادن حسن نیت‌اش به عربستان ایران را نیز نرنجاند. نواز شریف که هفت دوران تبعید خود را از سال ۲۰۰۰ در زمان ریاست جمهوری پرویز مشرف در جده عربستان گذراند میهمان نوازی ریاض را فراموش نکرده است.
از نظر تاریخی ایران اولین کشوری بود که پس از تشکیل پاکستان آن را به رسمیت شناخت و شاه اولین رهبری بود که از این کشور نو پا دیدن کرد و روابط دو کشور تا انقلاب ۱۳۵۷ دوستانه باقی ماند. با روی کار آمدن و تحولات در ایران و کشورهای اطراف به ویژه در افغانستان این روابط توام با فراز و فرود‌های گوناگون ادامه داشته است.
اکثریت جمعیت دو کشور پاکستان و عربستان سنی اند ولی شواهد نشان میدهد که این فاکتور به تنهایی سیاست خارجی پاکستان را در قبال عربستان شکل نمیدهد. در مجموع پاکستان تلاش دارد که در جنگهای نیابتی ایران و عربستان که در جای جای خاورمیانه ادامه دارد جهت گیری آشکاری نداشته باشد و با توجه به منافع استراتژیک، اقتصادی، امنیتی خود و حتی فشار‌های داخلی بی‌طرف باقی بماند که کاری بس دشوار است. دیگر اینکه چین هم از نگاه اقتصادی به مثلث پاکستان‌ایران‌عربستان هم راه یافته است و هند نیز با توسعه بندر چهابهار میرود که به یکی از بازیگران دیگر این مجموعه تبدیل شود.
در میانه این بند بازی پاکستان بین ایران و عربستان سعودی، اسلام آباد پیامهای متناقضی به تهران و ریاض میفرستد و به قول و قرارهای خود به ایران وقعی نمینهد. قرار است سیزدهمین نشست سران سازمان همکاریهای اقتصادی موسوم به «اکو» در ۱۱ اسفند سال جاری در اسلام آباد برگزارشود. ایران از پایه گذاران این سازمان است و پیش بینی میشود حسن روحانی در این نشست شرکت کند.
آنگونه که برخی از رسانه‌های نوشتاری پاکستان گزارش کرده اند، دور از انتظار نخواهد بود که رییس جمهوری ایران پرسشهایی را درباره تاخیر اجرای یادداشت‌های تفاهم بین دو کشور در عرصه‌های تجارت، اقتصادی، همکاریهای نظامی وخط لوله گاز ایران – پاکستان مطرح کند.
--------------------------------------------------------------------------------
یادداشت‌ها و مقالات، آرای نویسندگان خود را بازتاب میدهند و بیانگر دیدگاهی از سوی رادیو فردا نیستند.