تحویل احتمالی سامانه دفاع موشکی موسوم به اس ۳۰۰ از جانب روسیه به ایران در شرایطی صورت می‌گیرد که مورد مصرف اصلی برای خرید آنکه دفاع از مراکز حساس اتمی ایران بود، با امضاء توافق اتمی ۱۴ ژوئیه عملا از میان رفته است.
ایران خرید سامانه دفاع موشکی اس ۳۰۰ را زمانی مورد توجه قرار داد که با پشت کردن به تفاهم اتمی سال ۲۰۰۳ سعد آباد و از سرگیری غنی سازی اورانیوم در کار توسعه فعالیتهای اتمی خود بود.
کاربرد اصلی این سامانه، دفاع از کارخانه‌ها، مراکز حساس صنعتی و زیر ساختهای اقتصادی در برابر تهاجم هوایی است.
تاسیسات اتمی شناخته شده ایران در نطنز، اراک، اصفهان تهران و کرج عموما در سطح زمین قرار گرفته و در مقابل تهاجم هوایی کاملا آسیب پذیرند. فوردو تنها کارخانه اتمی اعلام شده ایران است که در دل کوه ساخته شده و از درجه‌ای دفاع پذیری طبیعی برخوردار است.
مشتری‌های پیشین
اتحاد شوروی سابق برای نخستین بار در سال انقلاب ایران (۱۹۷۹) سامانه دفاع موشکی موسوم به اس ۳۰۰ را که دارای فن آوری چهل ساله است بصورت محدود بکار گرفت.
مشتریان این سامانه عموما کشورهای اقماری شوروی سابق و یا کشورهایی با گرایش به سمت مسکو بودند.
جمهوری‌های سابق اتحاد شوروی منجمله آذربایجان، ارمنستان، بلاروس، قزاقستان و همچنین تعدادی از کشورهای شرق اروپا و عضو سابق پیمان ورشو منجمله بلغارستان، جمهوری اسلاواکی و همچنین الجزایر هر یک گونه‌ای از این سامانه را در اختیار دارند.
کشور یونان که عضو پیمان دفاعی ناتو است این سامانه را در اختیار دارد و ترکیه عضو دیگر ناتو نیز در سال ۲۰۰۷ نمونه سامانه یاد شده را برای آزمایش از طریق کشور بلاروس دریافت کرده است.
روسیه در گذشته فروش مستقیم نوع پیشرفته این سامانه را به ترکیه پیشنهاد کرد ولی آنکارا از خرید آن خودداری ورزید و در عوض سامانه آمریکایی دفاع موشکی پاتریوت را دریافت داشت.
سامانه دفاع موشکی پاتریوت تولید آمریکا که برای اولین بار در ابتدای دهه ۹۰ علیه حکومت صدام و موشکهای اسکاد مورد استفاده قرار گرفت طی ۲۰ سال گذشته بصورت مرتب بهبود کیفیت یافته و اینک علاوه بر اسرائیل و ترکیه در اختیار کلیه کشورهای عرب حاشیه جنوب خلیج فارس نیز قرار دارد.
کارخانه دولتی «آلماز» روسیه، سازنده سامانه دفاعی اس ۳۰۰، پیش‌تر اعلام داشته بود که تولید این سامانه را متوقف و سامانه پیشرفته تری را جانشین آن ساخته است. تعدادی از کشورهایی که این موشک‌ها را در اختیار داشتند، منجمله کرواسی، یا آنرا از رده خارج ساخته و یا مانند روسیه با سامانه جدید تری جایگزین ساخته‌اند.
روسیه بعد از بازنشسته کردن سامانه اس ۳۰۰، دفاع موشکی خود را به سامانه پیشرفته‌تر اس ۴۰۰ مجهز ساخته است.
در مقایسه با نمونه مشابهی که از این سامانه در اختیار کشور ویتنام قرار گرفته بنظر می‌رسد بهایی که پیش‌تر از ایران برای فروش آن دریافت شده گران‌تر از قیمت فروش آن به کشورهای دیگر است.
ویتنام برای خرید دو مجموعه از این موشک‌ها ۳۰۰ میلیون دلار به روسیه پرداخت کرده در حالی که ایران برای خرید ۴ مجموعه حدود ۸۰۰ میلیون دلار تعهد پرداخت پذیرفته است.
ایران در زمان دولت احمدی‌نژاد با طرح یک دعوای حقوقی علیه روسیه خواستار غرامت ۴. ۷ میلیارد دلاری از مسکو شده است که اینک با قبول دریافت سامانه موشکی، عملا موضوع پیگیری آن منتفی خواهد شد.
تاریخ مصرف کارت اس ۳۰۰
روسیه از کارت فروش اس ۳۰۰ پیش‌تر بمنظور تامین مقاصد سیاسی استفاده کرده است.
در سال ۲۰۰۹ و بعد از توافق مدودوف رییس جمهور وقت روسیه با آوباما، برای متوقف ساختن اجرای طرح استقرار دفاع موشکی آمریکا در دو کشور چک و لهستان، روسیه اعلام کرد که به دلیل تحریمهای شورای امنیت از فروش این سامانه به ایران خودداری می‌کند.
در سال ۲۰۱۳ پوتین تهدید کرد در صورت مداخله نظامی آمریکا در سوریه، مسکو سامانه اس ۳۰۰ را در اختیار دولت بشار اسد قرار خواهد داد.
در آوریل سال جاری و بعد از قطعیت یافتن انتظار امضاء توافق اتمی با تهران، و حتی پیش از تصویب هر قطعنامه تازه‌ای در شورای امنیت دایر بر لغو و یا تمدید تحریمهای تسلیحاتی علیه ایران، پوتین اعلام داشت که منع فروش اس ۳۰۰ به تهران را لغو کرده است.
در فاصله تاخیر ده ساله تحویل اس ۳۰۰ به ایران، کشور اسرائیل هواپیماهای فوق پیشرفته اف ۳۵ را از آمریکا دریافت داشته که قادر به خنثی ساختن سامانه اس ۳۰۰ و هدف قرار‌دان سکو‌های پرتاب آن پیش از عمل کردن است.
نکته مهم‌تر از تجهیز آمریکا و اسرائیل به سلاحهای قادر به مقابله با اس ۳۰۰ در فاصله تاخیر ده ساله تحویل به ایران، تغییر کاربری سامانه یاد شده و کاهش اهمیت آن در نتیجه امضاء قرار داد اتمی با تهران و از میان رفتن نیاز به دفاع از تاسیساتی است که یا داوطلبانه تعطیل شده و یا تحت نظارت مجامع بین المللی قرار گرفته‌اند. از این لحاظ تحویل سامانه موشکی کهنه و گران قیمت اس ۳۰۰ به نوعی تداعی نوشدارو بعد از مرگ سهراب است.
-----------------------------------------------------
نظر نویسنده الزاما دیدگاه رادیو فردا را منعکس نمی‌کند.